ମାନଷ୍ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣୈକଜ୍ଞାଯକସ୍ଵଭାଵଭାଵସ୍ଯ ପରମାର୍ଥତଃ ପରଭାଵେନ ଭାଵଯିତୁମଶକ୍ଯତ୍ଵାତ୍କତମୋଽପି ନ ନାମ ମମ ମୋହୋଽସ୍ତି . କିଂଚୈତତ୍ସ୍ଵଯମେଵ ଚ ଵିଶ୍ଵପ୍ରକାଶଚଂଚୁରଵିକସ୍ଵରାନଵରତପ୍ରତାପସଂପଦା ଚିଚ୍ଛକ୍ତିମାତ୍ରେଣ ସ୍ଵଭାଵଭାଵେନ ଭଗଵାନାତ୍ମୈଵାଵବୁଧ୍ଯତେ ଯତ୍କିଲାହଂ ଖଲ୍ଵେକଃ ତତଃ ସମସ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ପରସ୍ପର- ସାଧାରଣାଵଗାହସ୍ଯ ନିଵାରଯିତୁମଶକ୍ଯତ୍ଵାତ୍ ମଜ୍ଜିତାଵସ୍ଥାଯାମପି ଦଧିଖଣ୍ଡାଵସ୍ଥାଯାମିଵ ପରିସ୍ଫୁ ଟସ୍ଵଦ- ମାନସ୍ଵାଦଭେଦତଯା ମୋହଂ ପ୍ରତି ନିର୍ମମତ୍ଵୋଽସ୍ମି, ସର୍ଵଦୈଵାତ୍ମୈକତ୍ଵଗତତ୍ଵେନ ସମଯସ୍ଯୈଵମେଵ ସ୍ଥିତତ୍ଵାତ୍ . ଇତୀତ୍ଥଂ ଭାଵକଭାଵଵିଵେକୋ ଭୂତଃ . ଭାଵକ ରୂପ ହୋନେଵାଲେ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯସେ ରଚିତ ମୋହ ମେରା କୁଛ ଭୀ ନହୀଂ ଲଗତା, କ୍ଯୋଂକି ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣ ଏକ ଜ୍ଞାଯକସ୍ଵଭାଵଭାଵକା ପରମାର୍ଥସେ ପରକେ ଭାଵ ଦ୍ଵାରା ୧ଭାନା ଅଶକ୍ଯ ହୈ . ଔର ଯହାଁ ସ୍ଵଯମେଵ, ଵିଶ୍ଵକୋ (ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁଓଂକୋ) ପ୍ରକାଶିତ କରନେମେଂ ଚତୁର ଔର ଵିକାସରୂପ ଐସୀ ଜିସକୀ ନିରନ୍ତର ଶାଶ୍ଵତୀ ପ୍ରତାପସମ୍ପଦା ହୈ ଐସେ ଚୈତନ୍ଯଶକ୍ତିମାତ୍ର ସ୍ଵଭାଵଭାଵକେ ଦ୍ଵାରା, ଭଗଵାନ ଆତ୍ମା ହୀ ଜାନତା ହୈ କି — ପରମାର୍ଥସେ ମୈଂ ଏକ ହୂଁ ଇସଲିଏ, ଯଦ୍ଯପି ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ପରସ୍ପର ସାଧାରଣ ଅଵଗାହକା ( – ଏକକ୍ଷେତ୍ରାଵଗାହକା) ନିଵାରଣ କରନା ଅଶକ୍ଯ ହୋନେସେ ମେରା ଆତ୍ମା ଔର ଜଡ଼, ଶ୍ରୀଖଣ୍ଡକୀ ଭାଂତି, ଏକମେକ ହୋ ରହେ ହୈଂ ତଥାପି, ଶ୍ରୀଖଣ୍ଡକୀ ଭାଂତି, ସ୍ପଷ୍ଟ ଅନୁଭଵମେଂ ଆନେଵାଲେ ସ୍ଵାଦକେ ଭେଦକେ କାରଣ, ମୈଂ ମୋହକେ ପ୍ରତି ନିର୍ମମ ହୀ ହୂଁ; କ୍ଯୋଂକି ସଦୈଵ ଅପନେ ଏକତ୍ଵମେଂ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେସେ ସମଯ (ଆତ୍ମପଦାର୍ଥ ଅଥଵା ପ୍ରତ୍ଯେକ ପଦାର୍ଥ) ଜ୍ଯୋଂକା ତ୍ଯୋଂ ହୀ ସ୍ଥିତ ରହତା ହୈ . (ଦହୀ ଔର ଶକ୍କର ମିଲାନେସେ ଶ୍ରୀଖଂଡ ବନତା ହୈ ଉସମେଂ ଦହୀ ଔର ଶକ୍କର ଏକ ଜୈସେ ମାଲୂମ ହୋତେ ହୈଂ ତଥାପି ପ୍ରଗଟରୂପ ଖଟ୍ଟେ-ମୀଠେ ସ୍ଵାଦକେ ଭେଦସେ ଭିନ୍ନ-ଭିନ୍ନ ଜାନେ ଜାତେ ହୈଂ; ଇସୀପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଲକ୍ଷଣଭେଦସେ ଜଡ଼-ଚେତନକେ ଭିନ୍ନ-ଭିନ୍ନ ସ୍ଵାଦକେ କାରଣ ଜ୍ଞାତ ହୋତା ହୈ କି ମୋହକର୍ମକେ ଉଦଯକା ସ୍ଵାଦ ରାଗାଦିକ ହୈ ଵହ ଚୈତନ୍ଯକେ ନିଜସ୍ଵଭାଵକେ ସ୍ଵାଦସେ ଭିନ୍ନ ହୀ ହୈ .) ଇସପ୍ରକାର ଭାଵକଭାଵ ଜୋ ମୋହକା ଉଦଯ ଉସସେ ଭେଦଜ୍ଞାନ ହୁଆ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଯହ ମୋହକର୍ମ ଜଡ଼ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ; ଉସକା ଉଦଯ କଲୁଷ (ମଲିନ) ଭାଵରୂପ ହୈ; ଵହ ଭାଵ ଭୀ, ମୋହକର୍ମକା ଭାଵ ହୋନେସେ, ପୁଦ୍ଗଲକା ହୀ ଵିକାର ହୈ . ଯହ ଭାଵକକା ଭାଵ ଜବ ଇସ ଚୈତନ୍ଯକେ ଉପଯୋଗକେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆତା ହୈ ତବ ଉପଯୋଗ ଭୀ ଵିକାରୀ ହୋକର ରାଗାଦିରୂପ ମଲିନ ଦିଖାଈ ଦେତା ହୈ . ଜବ ଉସକା ଭେଦଜ୍ଞାନ ହୋ କି ‘ଚୈତନ୍ଯକୀ ଶକ୍ତିକୀ ଵ୍ଯକ୍ତି ତୋ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନୋପଯୋଗମାତ୍ର ହୈ ଔର ଯହ କଲୁଷତା ରାଗଦ୍ଵେଷମୋହରୂପ ହୈ, ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମରୂପ ଜଡ଼ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ହୈ’, ତବ ଭାଵକଭାଵ ଜୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମରୂପ ମୋହକା ଭାଵ ଉସସେ ଅଵଶ୍ଯ ଭେଦଭାଵ ହୋତା ହୈ ଔର ଆତ୍ମା ଅଵଶ୍ଯ ଅପନେ ଚୈତନ୍ଯକେ ଅନୁଭଵରୂପ ସ୍ଥିତ ହୋତା ହୈ ..୩୬..
୭୮
୧ଭାନା = ଭାଵ୍ଯରୂପ କରନା; ବନାନା .