ଗନ୍ଧରୂପେଣାପରିଣମନାଚ୍ଚାଗନ୍ଧଃ; ତଥା ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯାଦନ୍ଯତ୍ଵେନାଵିଦ୍ଯମାନସ୍ପର୍ଶଗୁଣତ୍ଵାତ୍, ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣେଭ୍ଯୋ ଭିନ୍ନତ୍ଵେନ ସ୍ଵଯମସ୍ପର୍ଶଗୁଣତ୍ଵାତ୍, ପରମାର୍ଥତଃ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵାମିତ୍ଵାଭାଵାଦ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯାଵଷ୍ଟମ୍ଭେନାସ୍ପର୍ଶନାତ୍, ସ୍ଵଭାଵତଃ କ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵାଭାଵାଦ୍ଭାଵେନ୍ଦ୍ରିଯାଵଲମ୍ବେନାସ୍ପର୍ଶନାତ୍, ସକଲସାଧାରଣୈକସଂଵେଦନପରିଣାମ- ସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍କେଵଲସ୍ପର୍ଶଵେଦନାପରିଣାମାପନ୍ନତ୍ଵେନାସ୍ପର୍ଶନାତ୍, ସକଲଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାଯକତାଦାତ୍ମ୍ଯସ୍ଯ ନିଷେଧାତ୍ତ୍ ସ୍ପର୍ଶପରିଚ୍ଛେଦପରିଣତତ୍ଵେଽପି ସ୍ଵଯଂ ସ୍ପର୍ଶରୂପେଣାପରିଣମନାଚ୍ଚାସ୍ପର୍ଶଃ; ତଥା ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯାଦନ୍ଯତ୍ଵେନାଵିଦ୍ଯମାନ- ଶବ୍ଦପର୍ଯାଯତ୍ଵାତ୍, ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯେଭ୍ଯୋ ଭିନ୍ନତ୍ଵେନ ସ୍ଵଯମଶବ୍ଦପର୍ଯାଯତ୍ଵାତ୍, ପରମାର୍ଥତଃ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯ- ସ୍ଵାମିତ୍ଵାଭାଵାଦ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯାଵଷ୍ଟଂଭେନ ଶବ୍ଦାଶ୍ରଵଣାତ୍, ସ୍ଵଭାଵତଃ କ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵାଭାଵାଦ୍ଭାଵେ- ନ୍ଦ୍ରିଯାଵଲଂବେନ ଶବ୍ଦାଶ୍ରଵଣାତ୍, ସକଲସାଧାରଣୈକ ସଂଵେଦନପରିଣାମସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍କେଵଲଶବ୍ଦଵେଦନା- ପରିଣାମାପନ୍ନତ୍ଵେନ ଶବ୍ଦାଶ୍ରଵଣାତ୍, ସକଲଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାଯକତାଦାତ୍ମ୍ଯସ୍ଯ ନିଷେଧାଚ୍ଛବ୍ଦପରିଚ୍ଛେଦପରିଣତତ୍ଵେଽପି ଗନ୍ଧ ନହୀଂ ସୂଂଘତା; ଅତଃ ଅଗନ୍ଧ ହୈ .୫. (ଉସେ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞେଯୋଂକା ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ ପରନ୍ତୁ) ସକଲ ଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାଯକକେ ତାଦାତ୍ମ୍ଯକା ନିଷେଧ ହୋନେସେ ଗନ୍ଧକେ ଜ୍ଞାନରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେ ପର ଭୀ ସ୍ଵଯଂ ଗନ୍ଧରୂପ ନହୀଂ ପରିଣମତା; ଅତଃ ଅଗନ୍ଧ ହୈ .୬. ଇସ ତରହ ଛହ ପ୍ରକାରସେ ଗନ୍ଧକେ ନିଷେଧସେ ଵହ ଅଗନ୍ଧ ହୈ .
ଇସପ୍ରକାର, ଜୀଵ ଵାସ୍ତଵମେଂ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଅନ୍ଯ ହୋନେକେ କାରଣ ଉସମେଂ ସ୍ପର୍ଶଗୁଣ ଵିଦ୍ଯମାନ ନହୀଂ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଅସ୍ପର୍ଶ ହୈ .୧. ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଗୁଣୋଂସେ ଭୀ ଭିନ୍ନ ହୋନେକେ କାରଣ ସ୍ଵଯଂ ଭୀ ସ୍ପର୍ଶଗୁଣ ନହୀଂ ହୈ; ଅତଃ ଅସ୍ପର୍ଶ ହୈ .୨. ପରମାର୍ଥସେ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵାମୀପନା ଭୀ ଉସେ ନହୀଂ ହୋନେସେ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯକେ ଆଲମ୍ବନ ଦ୍ଵାରା ଭୀ ସ୍ପର୍ଶକୋ ନହୀଂ ସ୍ପର୍ଶତା; ଅତଃ ଅସ୍ପର୍ଶ ହୈ .୩. ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵକୀ ଦୃଷ୍ଟିସେ ଦେଖା ଜାଯ ତୋ କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ଭାଵକା ଭୀ ଉସେ ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଵହ ଭାଵେନ୍ଦ୍ରିଯକେ ଆଲମ୍ବନ ଦ୍ଵାରା ଭୀ ସ୍ପର୍ଶକୋ ନହୀଂ ସ୍ପର୍ଶତା; ଅତଃ ଅସ୍ପର୍ଶ ହୈ .୪. ସକଲ ଵିଷଯୋଂକେ ଵିଶେଷୋଂମେଂ ସାଧାରଣ ଐସେ ଏକ ହୀ ସଂଵେଦନପରିଣାମରୂପ ଉସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୋନେସେ ଵହ କେଵଲ ଏକ ସ୍ପର୍ଶଵେଦନାପରିଣାମକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋକର ସ୍ପର୍ଶକୋ ନହୀଂ ସ୍ପର୍ଶତା ଅତଃ ଅସ୍ପର୍ଶ ହୈ .୫. (ଉସେ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞେଯୋଂକା ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ ପରନ୍ତୁ) ସକଲ ଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାଯକକେ ତାଦାତ୍ମ୍ଯକା ନିଷେଧ ହୋନେସେ ସ୍ପର୍ଶକେ ଜ୍ଞାନରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେ ପର ଭୀ ସ୍ଵଯଂ ସ୍ପର୍ଶରୂପ ନହୀଂ ପରିଣମତା; ଅତଃ ଅସ୍ପର୍ଶ ହୈ .୬. ଇସ ତରହ ଛହ ପ୍ରକାରସେ ସ୍ପର୍ଶକେ ନିଷେଧସେ ଵହ ଅସ୍ପର୍ଶ ହୈ .
ଇସପ୍ରକାର, ଜୀଵ ଵାସ୍ତଵମେଂ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଅନ୍ଯ ହୋନେକେ କାରଣ ଉସମେଂ ଶବ୍ଦପର୍ଯାଯ ଵିଦ୍ଯମାନ ନହୀଂ ହୈ; ଅତଃ ଅଶବ୍ଦ ହୈ .୧. ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ପର୍ଯାଯୋଂସେ ଭୀ ଭିନ୍ନ ହୋନେକେ କାରଣ ସ୍ଵଯଂ ଭୀ ଶବ୍ଦପର୍ଯାଯ ନହୀଂ ହୈ; ଅତଃ ଅଶବ୍ଦ ହୈ .୨. ପରମାର୍ଥସେ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵାମୀପନା ଭୀ ଉସେ ନହୀଂ ହୋନେସେ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯକେ ଆଲମ୍ବନ ଦ୍ଵାରା ଭୀ ଶବ୍ଦ ନହୀଂ ସୁନତା; ଅତଃ ଅଶବ୍ଦ ହୈ .୩. ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵକୀ ଦୃଷ୍ଟିସେ ଦେଖା ଜାଯ ତୋ କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ଭାଵକା ଭୀ ଉସେ ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଵହ ଭାଵେନ୍ଦ୍ରିଯକେ ଆଲମ୍ବନ
୧୦୦