ନିଯତସ୍ଵଭାଵେନାନିଯତସଂସ୍ଥାନାନନ୍ତଶରୀରଵର୍ତିତ୍ଵାତ୍, ସଂସ୍ଥାନନାମକର୍ମଵିପାକସ୍ଯ ପୁଦ୍ଗଲେଷୁ ନିର୍ଦିଶ୍ଯମାନ-
ତ୍ଵାତ୍, ପ୍ରତିଵିଶିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନପରିଣତସମସ୍ତଵସ୍ତୁତତ୍ତ୍ଵସଂଵଲିତସହଜସଂଵେଦନଶକ୍ତିତ୍ଵେଽପି ସ୍ଵଯମଖିଲଲୋକ-
ସଂଵଲନଶୂନ୍ଯୋପଜାଯମାନନିର୍ମଲାନୁଭୂତିତଯାତ୍ଯନ୍ତମସଂସ୍ଥାନତ୍ଵାଚ୍ଚାନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନଃ; ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ମକଲୋକା-
ଜ୍ଜ୍ଞେଯାଦ୍ଵଯକ୍ତାଦନ୍ଯତ୍ଵାତ୍, କଷାଯଚକ୍ରାଦ୍ ଭାଵକାଦ୍ଵଯକ୍ତାଦନ୍ଯତ୍ଵାତ୍, ଚିତ୍ସାମାନ୍ଯନିମଗ୍ନସମସ୍ତଵ୍ଯକ୍ତି-
ତ୍ଵାତ୍, କ୍ଷଣିକଵ୍ଯକ୍ତିମାତ୍ରାଭାଵାତ୍, ଵ୍ଯକ୍ତାଵ୍ଯକ୍ତଵିମିଶ୍ରପ୍ରତିଭାସେଽପି ଵ୍ଯକ୍ତାସ୍ପର୍ଶତ୍ଵାତ୍, ସ୍ଵଯମେଵ ହି
ବହିରନ୍ତଃ ସ୍ଫୁ ଟମନୁଭୂଯମାନତ୍ଵେଽପି ଵ୍ଯକ୍ତୋପେକ୍ଷଣେନ ପ୍ରଦ୍ଯୋତମାନତ୍ଵାଚ୍ଚାଵ୍ଯକ୍ତଃ : ରସରୂପଗନ୍ଧସ୍ପର୍ଶଶବ୍ଦ-
ସଂସ୍ଥାନଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵାଭାଵେଽପି ସ୍ଵସଂଵେଦନବଲେନ ନିତ୍ଯମାତ୍ମପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷତ୍ଵେ ସତ୍ଯନୁମେଯମାତ୍ରତ୍ଵାଭାଵାଦଲିଂଗଗ୍ରହଣଃ;
ଦ୍ଵାରା ଭୀ ଶବ୍ଦ ନହୀଂ ସୁନତା; ଅତଃ ଅଶବ୍ଦ ହୈ .୪. ସକଲ ଵିଷଯୋଂକେ ଵିଶେଷୋଂମେଂ ସାଧାରଣ ଐସେ ଏକ ହୀ ସଂଵେଦନପରିଣାମରୂପ ଉସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୋନେସେ ଵହ କେଵଲ ଏକ ଶବ୍ଦଵେଦନାପରିଣାମକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋକର ଶବ୍ଦ ନହୀଂ ସୁନତା; ଅତଃ ଅଶବ୍ଦ ହୈ .୫. (ଉସେ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞେଯୋଂକା ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ ପରନ୍ତୁ) ସକଲ ଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାଯକକେ ତାଦାତ୍ମ୍ଯକା ନିଷେଧ ହୋନେସେ ଶବ୍ଦକେ ଜ୍ଞାନରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେ ପର ଭୀ ସ୍ଵଯଂ ଶବ୍ଦରୂପ ନହୀଂ ପରିଣମତା; ଅତଃ ଅଶବ୍ଦ ହୈ .୬. ଇସତରହ ଛହ ପ୍ରକାରସେ ଶବ୍ଦକେ ନିଷେଧସେ ଵହ ଅଶବ୍ଦ ହୈ .
(ଅବ ‘ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନ’ ଵିଶେଷଣକୋ ସମଝାତେ ହୈଂ : — ) ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯରଚିତ ଶରୀରକେ ସଂସ୍ଥାନ(ଆକାର)ସେ ଜୀଵକୋ ସଂସ୍ଥାନଵାଲା ନହୀଂ କହା ଜା ସକତା, ଇସଲିଯେ ଜୀଵ ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନ ହୈ .୧. ଅପନେ ନିଯତ ସ୍ଵଭାଵସେ ଅନିଯତ ସଂସ୍ଥାନଵାଲେ ଅନନ୍ତ ଶରୀରୋଂମେଂ ରହତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନ ହୈ .୨. ସଂସ୍ଥାନ ନାମକର୍ମକା ଵିପାକ (ଫଲ) ପୁଦ୍ଗଲୋଂମେଂ ହୀ କହା ଜାତା ହୈ (ଇସଲିଯେ ଉସକେ ନିମିତ୍ତସେ ଭୀ ଆକାର ନହୀଂ ହୈ) ଇସଲିଯେ ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନ ହୈ .୩. ଭିନ୍ନ-ଭିନ୍ନ ସଂସ୍ଥାନରୂପସେ ପରିଣମିତ ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁଓଂକେ ସ୍ଵରୂପକେ ସାଥ ଜିସକୀ ସ୍ଵାଭାଵିକ ସଂଵେଦନଶକ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧିତ (ଅର୍ଥାତ୍ ତଦାକାର) ହୈ ଐସା ହୋନେ ପର ଭୀ ଜିସେ ସମସ୍ତ ଲୋକକେ ମିଲାପସେ ( – ସମ୍ବନ୍ଧସେ) ରହିତ ନିର୍ମଲ (ଜ୍ଞାନମାତ୍ର) ଅନୁଭୂତି ହୋ ରହୀ ହୈ ଐସା ହୋନେସେ ସ୍ଵଯଂ ଅତ୍ଯନ୍ତରୂପସେ ସଂସ୍ଥାନ ରହିତ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନ ହୈ .୪. ଇସପ୍ରକାର ଚାର ହେତୁଓଂସେ ସଂସ୍ଥାନକା ନିଷେଧ କହା .
(ଅବ ‘ଅଵ୍ଯକ୍ତ’ ଵିଶେଷଣକୋ ସିଦ୍ଧ କରତେ ହୈଂ : — ) ଛହ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵରୂପ ଲୋକ ଜୋ ଜ୍ଞେଯ ହୈ ଔର ଵ୍ଯକ୍ତ ହୈ ଉସସେ ଜୀଵ ଅନ୍ଯ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୈ .୧. କଷାଯୋଂକା ସମୂହ ଜୋ ଭାଵକଭାଵ ଵ୍ଯକ୍ତ ହୈ ଉସସେ ଜୀଵ ଅନ୍ଯ ହୈ ଇସଲିଯେ ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୈ .୨. ଚିତ୍ସାମାନ୍ଯମେଂ ଚୈତନ୍ଯକୀ ସମସ୍ତ ଵ୍ଯକ୍ତିଯାଁ ନିମଗ୍ନ (ଅନ୍ତର୍ଭୂତ) ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୈ .୩. କ୍ଷଣିକ ଵ୍ଯକ୍ତିମାତ୍ର ନହୀଂ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୈ .୪. ଵ୍ଯକ୍ତତା ଔର ଅଵ୍ଯକ୍ତତା ଏକମେକ ମିଶ୍ରିତରୂପସେ ଉସେ ପ୍ରତିଭାସିତ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵହ ଵ୍ଯକ୍ତତାକୋ ସ୍ପର୍ଶ ନହୀଂ କରତା, ଇସଲିଯେ ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୈ .୫. ସ୍ଵଯଂ ଅପନେସେ ହୀ ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତର ସ୍ପଷ୍ଟ ଅନୁଭଵମେଂ ଆ ରହା ହୈ ତଥାପି