ଯଥାଗ୍ନିରିନ୍ଧନମସ୍ତୀନ୍ଧନମଗ୍ନିରସ୍ତ୍ଯଗ୍ନେରିନ୍ଧନମସ୍ତୀନ୍ଧନସ୍ଯାଗ୍ନିରସ୍ତି, ଅଗ୍ନେରିନ୍ଧନଂ ପୂର୍ଵମାସୀଦି- ନ୍ଧନସ୍ଯାଗ୍ନିଃ ପୂର୍ଵମାସୀତ୍, ଅଗ୍ନେରିନ୍ଧନଂ ପୁନର୍ଭଵିଷ୍ଯତୀନ୍ଧନସ୍ଯାଗ୍ନିଃ ପୁନର୍ଭଵିଷ୍ଯତୀତୀନ୍ଧନ ଏଵା- ସଦ୍ଭୂତାଗ୍ନିଵିକଲ୍ପତ୍ଵେନାପ୍ରତିବୁଦ୍ଧଃ କଶ୍ଚିଲ୍ଲକ୍ଷ୍ଯେତ, ତଥାହମେତଦସ୍ମ୍ଯେତଦହମସ୍ତି ମମୈତଦସ୍ତ୍ଯେତସ୍ଯାହମସ୍ମି, ମମୈତତ୍ପୂର୍ଵମାସୀଦେତସ୍ଯାହଂ ପୂର୍ଵମାସଂ, ମମୈତତ୍ପୁନର୍ଭଵିଷ୍ଯତ୍ଯେତସ୍ଯାହଂ ପୁନର୍ଭଵିଷ୍ଯାମୀତି ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ଏଵାସଦ୍ଭୂତାତ୍ମଵିକଲ୍ପତ୍ଵେନାପ୍ରତିବୁଦ୍ଧୋ ଲକ୍ଷ୍ଯେତାତ୍ମା . ନାଗ୍ନିରିଂଧନମସ୍ତି ନେନ୍ଧନମଗ୍ନିରସ୍ତ୍ଯଗ୍ନି- ରଗ୍ନିରସ୍ତୀନ୍ଧନମିନ୍ଧନମସ୍ତି ନାଗ୍ନେରିନ୍ଧନମସ୍ତି ନେନ୍ଧନସ୍ଯାଗ୍ନିରସ୍ତ୍ଯଗ୍ନେରଗ୍ନିରସ୍ତୀନ୍ଧନସ୍ଯେନ୍ଧନମସ୍ତି, ନାଗ୍ନେରିନ୍ଧନଂ ପୂର୍ଵମାସୀନ୍ନେନ୍ଧନସ୍ଯାଗ୍ନିଃ ପୂର୍ଵମାସୀଦଗ୍ନେରଗ୍ନିଃ ପୂର୍ଵମାସୀଦିନ୍ଧନସ୍ଯେନ୍ଧନଂ ପୂର୍ଵମାସୀତ୍, ନାଗ୍ନେରିନ୍ଧନଂ ପୁନର୍ଭଵିଷ୍ଯତି ନେନ୍ଧନସ୍ଯାଗ୍ନିଃ ପୁନର୍ଭଵିଷ୍ଯତ୍ଯଗ୍ନେରଗ୍ନିଃ ପୁନର୍ଭଵିଷ୍ଯତୀନ୍ଧନସ୍ଯେନ୍ଧନଂ ପୁନର୍ଭଵିଷ୍ଯତୀତି କସ୍ଯଚିଦଗ୍ନାଵେଵ ସଦ୍ଭୂତାଗ୍ନିଵିକଲ୍ପଵନ୍ନାହମେତଦସ୍ମି ନୈତଦହମସ୍ତ୍ଯ- ହମହମସ୍ମ୍ଯେତଦେତଦସ୍ତି, ନ ମମୈତଦସ୍ତି ନୈତସ୍ଯାହମସ୍ମି ମମାହମସ୍ମ୍ଯେତସ୍ଯୈତଦସ୍ତି, ନ ହୋଊଁଗା, — [ଏତତ୍ ତୁ ଅସଦ୍ଭୂତମ୍ ] ଐସା ଝୂଠା [ଆତ୍ମଵିକଲ୍ପଂ ] ଆତ୍ମଵିକଲ୍ପ [କରୋତି ] କରତା ହୈ ଵହ [ସମ୍ମୂଢଃ ] ମୂଢ ହୈ, ମୋହୀ ହୈ, ଅଜ୍ଞାନୀ ହୈ; [ତୁ ] ଔର ଜୋ ପୁରୁଷ [ଭୂତାର୍ଥଂ ] ପରମାର୍ଥ ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପକୋ [ଜାନନ୍ ] ଜାନତା ହୁଆ [ତମ୍ ] ଵୈସା ଝୂଠା ଵିକଲ୍ପ [ନ କରୋତି ] ନହୀଂ କରତା ଵହ [ଅସମ୍ମୂଢଃ ] ମୂଢ ନହୀଂ, ଜ୍ଞାନୀ ହୈ .
ଟୀକା : — (ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତସେ ସମଝାତେ ହୈଂଃ) ଜୈସେ କୋଈ ପୁରୁଷ ଈଂଧନ ଔର ଅଗ୍ନିକୋ ମିଲା ହୁଆ ଦେଖକର ଐସା ଝୂଠା ଵିକଲ୍ପ କରେ କି ‘‘ଅଗ୍ନି ହୈ ସୋ ଈଂଧନ ହୈ ଔର ଈଂଧନ ହୈ ସୋ ଅଗ୍ନି ହୈ; ଅଗ୍ନିକା ଈଂଧନ ହୈ, ଈଂଧନକୀ ଅଗ୍ନି ହୈ; ଅଗ୍ନିକା ଈଂଧନ ପହଲେ ଥା, ଈଂଧନକୀ ଅଗ୍ନି ପହଲେ ଥୀ; ଅଗ୍ନିକା ଈଂଧନ ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ହୋଗା, ଈଂଧନକୀ ଅଗ୍ନି ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ହୋଗୀ;’’ — ଐସା ଈଂଧନମେଂ ହୀ ଅଗ୍ନିକା ଵିକଲ୍ପ କରତା ହୈ ଵହ ଝୂଠା ହୈ, ଉସସେ ଅପ୍ରତିବୁଦ୍ଧ (ଅଜ୍ଞାନୀ) କୋଈ ପହିଚାନା ଜାତା ହୈ, ଇସୀପ୍ରକାର କୋଈ ଆତ୍ମା ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ହୀ ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ଆତ୍ମଵିକଲ୍ପ (ଆତ୍ମାକା ଵିକଲ୍ପ) କରେ କି ‘‘ମୈଂ ଯହ ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ହୂଁ, ଯହ ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ମୁଝସ୍ଵରୂପ ହୈ; ଯହ ମେରା ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ, ଇସ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା ମୈଂ ହୂଁ; ମେରା ଯହ ପହଲେ ଥା, ମୈଂ ଇସକା ପହଲେ ଥା; ମେରା ଯହ ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ହୋଗା; ମୈଂ ଇସକା ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ହୋଊଁଗା’’; — ଐସେ ଝୂଠେ ଵିକଲ୍ପୋଂସେ ଅପ୍ରତିବୁଦ୍ଧ (ଅଜ୍ଞାନୀ) ପହିଚାନା ଜାତା ହୈ .
ଔର, ‘‘ଅଗ୍ନି ହୈ ଵହ ଈନ୍ଧନ ନହୀଂ ହୈ, ଈଂଧନ ହୈ ଵହ ଅଗ୍ନି ନହୀଂ ହୈ, — ଅଗ୍ନି ହୈ ଵହ ଅଗ୍ନି ହୀ ହୈ, ଈଂଧନ ହୈ ଵହ ଈଂଧନ ହୀ ହୈ; ଅଗ୍ନିକା ଈଂଧନ ନହୀଂ, ଈଂଧନକୀ ଅଗ୍ନି ନହୀଂ, — ଅଗ୍ନିକୀ ହୀ ଅଗ୍ନି ହୈ, ଈଂଧନକା ଈଂଧନ ହୈ; ଅଗ୍ନିକା ଈଂଧନ ପହଲେ ନହୀଂ ଥା, ଈଂଧନକୀ ଅଗ୍ନି ପହଲେ ନହୀଂ ଥୀ, — ଅଗ୍ନିକୀ ଅଗ୍ନି ପହଲେ ଥୀ ଈଂଧନକା ଈଂଧନ ପହଲେ ଥା; ଅଗ୍ନିକା ଈଂଧନ ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ନହୀଂ ହୋଗା, ଈଂଧନକୀ ଅଗ୍ନି ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ନହୀଂ ହୋଗୀ, — ଅଗ୍ନିକୀ ଅଗ୍ନି ହୀ ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ହୋଗୀ, ଈଂଧନକା ଈଂଧନ ହୀ ଭଵିଷ୍ଯମେଂ ହୋଗା’’;
୫୬