ਯਃ ਖਲੁ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਨ੍ਯਤ੍ਵੇਨਾਵਿਦ੍ਯਮਾਨਰਸਗੁਣਤ੍ਵਾਤ੍, ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣੇਭ੍ਯੋ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵੇਨ ਸ੍ਵਯਮਰਸਗੁਣਤ੍ਵਾਤ੍, ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਾਮਿਤ੍ਵਾਭਾਵਾਦ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਸ਼੍ਟਮ੍ਭੇਨਾਰਸਨਾਤ੍, ਸ੍ਵਭਾਵਤਃ ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕਭਾਵਾਭਾਵਾਦ੍ਭਾਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਲਮ੍ਬੇਨਾਰਸਨਾਤ੍, ਸਕਲਸਾਧਾਰਣੈਕਸਂਵੇਦਨਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ ਕੇਵਲਰਸਵੇਦਨਾਪਰਿਣਾਮਾਪਨ੍ਨਤ੍ਵੇਨਾਰਸਨਾਤ੍, ਸਕਲਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਯਕਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਸ੍ਯ ਨਿਸ਼ੇਧਾਦ੍ਰਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪਰਿਣਤ-
ਅਬ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ ਪੂਛਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯਹ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਿ ਭਾਵ ਜੀਵ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਤੋ ਵਹ ਏਕ, ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣ, ਪਰਮਾਰ੍ਥਸ੍ਵਰੂਪ ਜੀਵ ਕੈਸਾ ਹੈ ? ਉਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਕ੍ਯਾ ਹੈ ? ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਕਾ ਉਤ੍ਤਰ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟ ਨਹਿਂ ਸਂਸ੍ਥਾਨ ਉਸਕਾ, ਗ੍ਰਹਣ ਨਹਿਂ ਹੈ ਲਿਂਗਸੇ ..੪੯..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ : — ਹੇ ਭਵ੍ਯ ! ਤੂ [ਜੀਵਮ੍ ] ਜੀਵਕੋ [ਅਰਸਮ੍ ] ਰਸਰਹਿਤ, [ਅਰੂਪਮ੍ ] ਰੂਪਰਹਿਤ, [ਅਗਨ੍ਧਮ੍ ] ਗਨ੍ਧਰਹਿਤ, [ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ ਮ੍ ] ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗੋਚਰ ਨਹੀਂ ਐਸਾ, [ਚੇਤਨਾਗੁਣਮ੍ ] ਚੇਤਨਾ ਜਿਸਕਾ ਗੁਣ ਹੈ ਐਸਾ, [ਅਸ਼ਬ੍ਦਮ੍ ] ਸ਼ਬ੍ਦਰਹਿਤ, [ਅਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣਂ ] ਕਿਸੀ ਚਿਹ੍ਨਸੇ ਗ੍ਰਹਣ ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਔਰ [ਅਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਸਂਸ੍ਥਾਨਮ੍ ] ਜਿਸਕਾ ਆਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਐਸਾ [ਜਾਨੀਹਿ ] ਜਾਨ .
ਟੀਕਾ : — ਜੀਵ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਮੇਂ ਰਸਗੁਣ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤਃ ਵਹ ਅਰਸ ਹੈ .੧. ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਗੁਣੋਂਸੇ ਭੀ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਭੀ ਰਸਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਰਸ ਹੈ .੨. ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵਾਮਿਤ੍ਵ ਭੀ ਉਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ ਆਲਮ੍ਬਨਸੇ ਭੀ ਰਸ ਨਹੀਂ ਚਖਤਾ ਅਤਃ ਅਰਸ ਹੈ .੩. ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯ ਤੋ ਉਸਕੇ ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕ ਭਾਵਕਾ ਭੀ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਭਾਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ ਆਲਮ੍ਬਨਸੇ ਭੀ ਰਸ ਨਹੀਂ ਚਖਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਰਸ ਹੈ .੪. ਸਮਸ੍ਤ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਸਾਧਾਰਣ ਐਸੇ ਏਕ ਹੀ ਸਂਵੇਦਨਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ਉਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਕੇਵਲ ਏਕ ਰਸਵੇਦਨਾਪਰਿਣਾਮਕੋ ਪਾਕਰ ਰਸ ਨਹੀਂ ਚਖਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਰਸ ਹੈ .੫. (ਉਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਪਰਨ੍ਤੁ) ਸਕਲ ਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਯਕਕੇ ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਕਾ ( – ਏਕਰੂਪ ਹੋਨੇਕਾ) ਨਿਸ਼ੇਧ
੯੮