ਜਿਨਵਚਸਿ ਰਮਨ੍ਤੇ ਯੇ ਸ੍ਵਯਂ ਵਾਨ੍ਤਮੋਹਾਃ .
ਰਨਵਮਨਯਪਕ੍ਸ਼ਾਕ੍ਸ਼ੁਣ੍ਣਮੀਕ੍ਸ਼ਨ੍ਤ ਏਵ ..੪..
ਅਭ੍ਯਾਸ ਕਰਨਾ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ ਕਰਨਾ ਔਰ ਦੂਸਰੋਂਕੋ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ ਕਰਾਨਾ — ਐਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਅਙ੍ਗੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨਵਾਨ ਹੈ . ❃ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਕੋ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਅਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਦਿ ਕੋਈ ਉਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥ ਜਾਨਕਰ ਛੋੜ ਦੇ ਤੋ ਵਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਰੂਪ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੋ ਛੋੜ ਦੇਗਾ ਔਰ ਉਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੀ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹੁਈ ਹੈ, ਇਸਲਿਏ ਉਲ੍ਟਾ ਅਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਮੇਂ ਹੀ ਆਕਰ, ਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਹੋਕਰ, ਚਾਹੇ ਜੈਸੀ ਸ੍ਵੇਚ੍ਛਾਰੂਪ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰੇਗਾ ਤੋ ਵਹ ਨਰਕਾਦਿ ਗਤਿ ਤਥਾ ਪਰਮ੍ਪਰਾਸੇ ਨਿਗੋਦਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਕਰ ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਹੀ ਭ੍ਰਮਣ ਕਰੇਗਾ . ਇਸਲਿਏ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਜੋ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ਉਸਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਜਬ ਤਕ ਨ ਹੋ ਤਬ ਤਕ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਭੀ ਪ੍ਰਯੋਜਨਵਾਨ ਹੈ — ਐਸਾ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ ਮਤਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੁਓਂਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ..੧੨.. ਇਸੀ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਕਾਵ੍ਯ ਟੀਕਾਕਾਰ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਉਭਯ-ਨਯ ਵਿਰੋਧ-ਧ੍ਵਂਸਿਨਿ ] ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ — ਇਨ ਦੋ ਨਯੋਂਕੇ ਵਿਸ਼ਯਕੇ ਭੇਦਸੇ ਪਰਸ੍ਪਰ ਵਿਰੋਧ ਹੈ; ਉਸ ਵਿਰੋਧਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨੇਵਾਲਾ [ਸ੍ਯਾਤ੍-ਪਦ-ਅਙ੍ਕੇ ] ‘ਸ੍ਯਾਤ੍’-ਪਦਸੇ ਚਿਹ੍ਨਿਤ ਜੋ [ਜਿਨਵਚਸਿ ] ਜਿਨ ਭਗਵਾਨਕਾ ਵਚਨ (ਵਾਣੀ) ਹੈ ਉਸਮੇਂ [ਯੇ ਰਮਨ੍ਤੇ ] ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਰਮਤੇ ਹੈਂ ( - ਪ੍ਰਚੁਰ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸਹਿਤ ਅਭ੍ਯਾਸ ਕਰਤੇ ਹੈਂ) [ਤੇ ] ਵੇ [ਸ੍ਵਯਂ ] ਅਪਨੇ ਆਪ ਹੀ (ਅਨ੍ਯ ਕਾਰਣਕੇ ਬਿਨਾ) [ਵਾਨ੍ਤਮੋਹਾਃ ] ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਕਰ੍ਮਕੇ ਉਦਯਕਾ ਵਮਨ ਕਰਕੇ [ਉਚ੍ਚੈਃ ਪਰਂ ਜ੍ਯੋਤਿਃ ਸਮਯਸਾਰਂ ] ਇਸ ਅਤਿਸ਼ਯਰੂਪ ਪਰਮਜ੍ਯੋਤਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਸਪਦਿ ਈਕ੍ਸ਼ਨ੍ਤੇ ਏਵ ] ਤਤ੍ਕਾਲ ਹੀ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ . ਵਹ ਸਮਯਸਾਰਰੂਪ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ [ਅਨਵਮ੍ ] ਨਵੀਨ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੁਆ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਪਹਲੇ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਆਚ੍ਛਾਦਿਤ ਥਾ ਸੋ ਵਹ ਪ੍ਰਗਟ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਰੂਪ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ . ਔਰ ਵਹ [ਅਨਯ-ਪਕ੍ਸ਼-ਅਕ੍ਸ਼ੁਣ੍ਣਮ੍ ] ਸਰ੍ਵਥਾ ਏਕਾਨ੍ਤਰੂਪ ਕੁਨਯਕੇ ਪਕ੍ਸ਼ਸੇ ਖਣ੍ਡਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਨਿਰ੍ਬਾਧ ਹੈ . ❃ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਕੇ ਉਪਦੇਸ਼ਸੇ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਏ ਕਿ ਆਤ੍ਮਾ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰ ਸਕਤਾ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ ਕਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੋਪਦਿਸ਼੍ਟ ਸ਼ੁਭ ਭਾਵੋਂਕੋ ਆਤ੍ਮਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਕਰ ਸਕਤਾ ਹੈ . ਔਰ ਉਸ ਉਪਦੇਸ਼ਸੇ ਐਸਾ
ਕਿ ਸਾਧਕ ਦਸ਼ਾਮੇਂ ਭੂਮਿਕਾਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ੁਭ ਭਾਵ ਆਯੇ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਰਹਤੇ .