ஸமயஶப்தேநாத்ர ஸாமாந்யேந ஸர்வ ஏவார்தோபிதீயதே, ஸமயத ஏகீபாவேந ஸ்வகுணபர்யாயாந் கச்சதீதி நிருக்தேஃ . ததஃ ஸர்வத்ராபி தர்மாதர்மாகாஶகாலபுத்கலஜீவத்ரவ்யாத்மநி லோகே யே யாவந்தஃ கேசநாப்யர்தாஸ்தே ஸர்வ ஏவ ஸ்வகீயத்ரவ்யாந்தர்மக்நாநந்தஸ்வதர்மசக்ரசும்பிநோபி பரஸ்பரமசும்பந்தோத்யந்த-
பாவார்த : — ஜீவ நாமக வஸ்துகோ பதார்த கஹா ஹை . ‘ஜீவ’ இஸப்ரகார அக்ஷரோஂகா ஸமூஹ ‘பத’ ஹை ஔர உஸ பதஸே ஜோ த்ரவ்யபர்யாயரூப அநேகாந்தஸ்வரூபதா நிஶ்சித கீ ஜாயே வஹ பதார்த ஹை . யஹ ஜீவபதார்த உத்பாத-வ்யய-த்ரௌவ்யமயீ ஸத்தாஸ்வரூப ஹை, தர்ஶநஜ்ஞாநமயீ சேதநாஸ்வரூப ஹை, அநந்ததர்மஸ்வரூப த்ரவ்ய ஹை, த்ரவ்ய ஹோநேஸே வஸ்து ஹை, குணபர்யாயவாந ஹை, உஸகா ஸ்வபரப்ரகாஶக ஜ்ஞாந அநேகாகாரரூப ஏக ஹை, ஔர வஹ (ஜீவபதார்த) ஆகாஶாதிஸே பிந்ந அஸாதாரண சைதந்யகுணஸ்வரூப ஹை, ததா அந்ய த்ரவ்யோஂகே ஸாத ஏக க்ஷேத்ரமேஂ ரஹநே பர பீ அபநே ஸ்வரூபகோ நஹீஂ சோதா . ஐஸா ஜீவ நாமக பதார்த ஸமய ஹை . ஜப வஹ அபநே ஸ்வபாவமேஂ ஸ்தித ஹோ தப ஸ்வஸமய ஹை, ஔர பரஸ்வபாவ-ராகத்வேஷமோஹரூப ஹோகர ரஹே தப பரஸமய ஹை . இஸப்ரகார ஜீவகே த்விவிததா ஆதீ ஹை ..௨..
அப, ஸமயகீ த்விவிததாமேஂ ஆசார்ய பாதா பதலாதே ஹைஂ : —
காதார்த : — [ஏகத்வநிஶ்சயகதஃ ] ஏகத்வநிஶ்சயகோ ப்ராப்த ஜோ [ஸமயஃ ] ஸமய ஹை வஹ [லோகே ] லோகமேஂ [ஸர்வத்ர ] ஸப ஜகஹ [ஸுந்தரஃ ] ஸுந்தர ஹை [தேந ] இஸலியே [ஏகத்வே ] ஏகத்வமேஂ [பந்தகதா ] தூஸரேகே ஸாத பஂதகீ கதா [விஸஂவாதிநீ ] விஸஂவாத – விரோத கரநேவாலீ [பவதி ] ஹை .
டீகா : — யஹா ‘ஸமய’ ஶப்தஸே ஸாமாந்யதயா ஸபீ பதார்த கஹே ஜாதே ஹைஂ, க்யோஂகி வ்யுத்பத்திகே அநுஸார ‘ஸமயதே’ அர்தாத் ஏகீபாவஸே (ஏகத்வபூர்வக) அபநே குண-பர்யாயோஂகோ ப்ராப்த ஹோகர ஜோ பரிணமந கரதா ஹை ஸோ ஸமய ஹை . இஸலியே தர்ம-அதர்ம-ஆகாஶ-கால-புத்கல-ஜீவத்ரவ்யஸ்வரூப லோகமேஂ ஸர்வத்ர ஜோ குச ஜிதநே ஜிதநே பதார்த ஹைஂ வே ஸபீ நிஶ்சயஸே (வாஸ்தவமேஂ) ஏகத்வநிஶ்சயகோ ப்ராப்த
௧௦