வ்யவஹாரநயோ ஹி ஸர்வ ஏவாபூதார்தத்வாதபூதமர்தஂ ப்ரத்யோதயதி, ஶுத்தநய ஏக ஏவ பூதார்தத்வாத் பூதமர்தஂ ப்ரத்யோதயதி . ததா ஹி — யதா ப்ரபலபஂக ஸஂவலநதிரோஹிதஸஹஜைகாச்சபாவஸ்ய பயஸோநுபவிதாரஃ புருஷாஃ பஂக பயஸோர்விவேகமகுர்வந்தோ பஹவோநச்சமேவ ததநுபவந்தி; கேசித்து ஸ்வகரவிகீர்ணக தகநிபாதமாத்ரோபஜநிதபஂக பயோவிவேகதயா ஸ்வபுருஷகாராவிர்பாவிதஸஹஜைகாச்ச- பாவத்வாதச்சமேவ ததநுபவந்தி; ததா ப்ரபலகர்மஸஂவலநதிரோஹிதஸஹஜைகஜ்ஞாயகபாவஸ்யாத்மநோநுபவிதாரஃ புருஷா ஆத்மகர்மணோர்விவேகமகுர்வந்தோ வ்யவஹாரவிமோஹிதஹ்ருதயாஃ ப்ரத்யோதமாநபாவவைஶ்வரூப்யஂ தமநுபவந்தி; பூதார்ததர்ஶிநஸ்து ஸ்வமதிநிபாதிதஶுத்தநயாநுபோதமாத்ரோபஜநிதாத்மகர்மவிவேகதயா ஸ்வபுருஷகாரா-
காதார்த : — [வ்யவஹாரஃ ] வ்யவஹாரநய [அபூதார்தஃ ] அபூதார்த ஹை [து ] ஔர [ஶுத்தநயஃ ] ஶுத்தநய [பூதார்தஃ ] பூதார்த ஹை, ஐஸா [தர்ஶிதஃ ] »ுஷீஶ்வரோஂநே பதாயா ஹை; [ஜீவஃ ] ஜோ ஜீவ [பூதார்தஂ ] பூதார்தகா [ஆஶ்ரிதஃ ] ஆஶ்ரய லேதா ஹை வஹ ஜீவ [கலு ] நிஶ்சயஸே (வாஸ்தவமேஂ) [ஸம்யக்த்ருஷ்டிஃ ] ஸம்யக்த்ருஷ்டி [பவதி ] ஹை .
டீகா : — வ்யவஹாரநய ஸப ஹீ அபூதார்த ஹை, இஸலியே வஹ அவித்யமாந, அஸத்ய, அபூத அர்தகோ ப்ரகட கரதா ஹை; ஶுத்தநய ஏக ஹீ பூதார்த ஹோநேஸே வித்யமாந, ஸத்ய, பூத அர்தகோ ப்ரகட கரதா ஹை . யஹ பாத த்ருஷ்டாந்தஸே பதலாதே ஹைஂ : — ஜைஸே ப்ரபல கீசகே மிலநேஸே ஜிஸகா ஸஹஜ ஏக நிர்மலபாவ திரோபூத (ஆச்சாதித) ஹோ கயா ஹை, ஐஸே ஜலகா அநுபவ கரநேவாலே புருஷ — ஜல ஔர கீசகா விவேக ந கரநேவாலே (தோநோஂகே பேதகோ ந ஸமஜநேவாலே) — பஹுதஸே தோ உஸ ஜலகோ மலிந ஹீ அநுபவதே ஹைஂ, கிந்து கிதநே ஹீ அபநே ஹாதஸே டாலே ஹுவே ௧கதகபலகே பநே மாத்ரஸே உத்பந்ந ஜல-காதவகீ விவேகதாஸே, அபநே புருஷார்த த்வாரா ஆவிர்பூத கியே கயே ஸஹஜ ஏக நிர்மலபாவபநேஸே, உஸ ஜலகோ நிர்மல ஹீ அநுபவ கரதே ஹைஂ; இஸீப்ரகார ப்ரபல கர்மோஂகே மிலநேஸே, ஜிஸகா ஸஹஜ ஏக ஜ்ஞாயகபாவ திரோபூத ஹோ கயா ஹை, ஐஸே ஆத்மாகா அநுபவ கரநேவாலே புருஷ — ஆத்மா ஔர கர்மகா விவேக (பேத) ந கரநேவாலே, வ்யவஹாரஸே விமோஹித ஹ்ருதயவாலே தோ, உஸே (ஆத்மாகோ) ஜிஸமேஂ பாவோஂகீ விஶ்வரூபதா (அநேகரூபதா) ப்ரகட ஹை ஐஸா அநுபவ கரதே ஹைஂ; கிந்து பூதார்ததர்ஶீ (ஶுத்தநயகோ தேகநேவாலே) அபநீ புத்திஸே டாலே ஹுவே ஶுத்தநயகே அநுஸார போத ஹோநேமாத்ரஸே உத்பந்ந ஆத்ம-கர்மகீ விவேகதாஸே, அபநே புருஷார்த த்வாரா ஆவிர்பூத கியே கயே ஸஹஜ ஏக
௧. கதகபல=நிர்மலீ; (ஏக ஔஷதி ஜிஸஸே கீச நீசே பைட ஜாதா ஹை) .