பர்யாயேணாநுபூயமாநதாயாமநியதத்வஂ பூதார்தமபி நித்யவ்யவஸ்திதஂ வாரிதிஸ்வபாவ- முபேத்யாநுபூயமாநதாயாமபூதார்தம், ததாத்மநோ வ்ருத்திஹாநிபர்யாயேணாநுபூயமாநதாயாமநியதத்வஂ பூதார்தமபி நித்யவ்யவஸ்திதமாத்மஸ்வபாவமுபேத்யாநுபூயமாநதாயாமபூதார்தம் . யதா ச காஂசநஸ்ய ஸ்நிக்தபீதகுருத்வாதிபர்யாயேணாநுபூயமாநதாயாஂ விஶேஷத்வஂ பூதார்தமபி ப்ரத்யஸ்தமிதஸமஸ்தவிஶேஷஂ காஂசநஸ்வபாவமுபேத்யாநுபூயமாநதாயாமபூதார்தம், ததாத்மநோ ஜ்ஞாநதர்ஶநாதிபர்யாயேணாநுபூயமாநதாயாஂ விஶேஷத்வஂ பூதார்தமபி ப்ரத்யஸ்தமிதஸமஸ்தவிஶேஷமாத்மஸ்வபாவமுபேத்யாநுபூயமாநதாயாமபூதார்தம் . யதா சாபாஂ ஸப்தார்சிஃப்ரத்யயௌஷ்ண்யஸமாஹிதத்வபர்யாயேணாநுபூயமாநதாயாஂ ஸஂயுக்தத்வஂ பூதார்தமப்யேகாந்ததஃ ஶீதமப்ஸ்வபாவமுபேத்யாநுபூயமாநதாயாமபூதார்தம், ததாத்மநஃ கர்மப்ரத்யயமோஹஸமாஹிதத்வ- பர்யாயேணாநுபூயமாநதாயாஂ ஸஂயுக்தத்வஂ பூதார்தமப்யேகாந்ததஃ ஸ்வயஂ போதஂ ஜீவஸ்வபாவமுபேத்யாநுபூய- மாநதாயாமபூதார்தம் . விஶேஷதா பூதார்த ஹை — ஸத்யார்த ஹை, ததாபி ஜிஸமேஂ ஸர்வ விஶேஷ விலய ஹோ கயே ஹைஂ ஐஸே ஸுவர்ண ஸ்வபாவகே ஸமீப ஜாகர அநுபவ கரநேபர விஶேஷதா அபூதார்த ஹை — அஸத்யார்த ஹை; இஸீப்ரகார ஆத்மாகா, ஜ்ஞாந, தர்ஶந ஆதி குணரூப பேதோஂஸே அநுபவ கரநேபர விஶேஷதா பூதார்த ஹை — ஸத்யார்த ஹை, ததாபி ஜிஸமேஂ ஸர்வ விஶேஷ விலய ஹோ கயே ஹைஂ ஐஸே ஆத்மஸ்வபாவகே ஸமீப ஜாகர அநுபவ கரநேபர விஶேஷதா அபூதார்த ஹை — அஸத்யார்த ஹை .
ஜைஸே ஜலகா, அக்நி ஜிஸகா நிமித்த ஹை ஐஸீ உஷ்ணதாகே ஸாத ஸஂயுக்த தாரூப தப்ததாரூப -அவஸ்தாஸே அநுபவ கரநேபர (ஜலகோ) உஷ்ணதாரூப ஸஂயுக்த தா பூதார்த ஹை — ஸத்யார்த ஹை, ததாபி ஏகாந்த ஶீதலதாரூப ஜலஸ்வபாவகே ஸமீப ஜாகர அநுபவ கரநே பர (உஷ்ணதாகே ஸாத) ஸஂயுக்த தா அபூதார்த ஹை — அஸத்யார்த ஹை; இஸீப்ரகார ஆத்மாகா, கர்ம ஜிஸகா நிமித்த ஹை ஐஸே மோஹகே ஸாத ஸஂயுக்த தாரூப அவஸ்தாஸே அநுபவ கரநேபர ஸஂயுக்த தா பூதார்த ஹை — ஸத்யார்த ஹை, ததாபி ஜோ ஸ்வயஂ ஏகாந்த போதரூப (ஜ்ஞாநரூப) ஹை ஐஸே ஜீவஸ்வபாவகே ஸமீப ஜாகர அநுபவ கரநேபர ஸஂயுக்த தா அபூதார்த ஹை — அஸத்யார்த ஹை .
பாவார்த : — ஆத்மா பாஂச ப்ரகாரஸே அநேகரூப திகாஈ தேதா ஹை : — (௧) அநாதி காலஸே கர்மபுத்கலகே ஸம்பந்தஸே பந்தா ஹுஆ கர்மபுத்கலகே ஸ்பர்ஶவாலா திகாஈ தேதா ஹை, (௨) கர்மகே நிமித்தஸே ஹோநேவாலீ நர, நாரக ஆதி பர்யாயோஂமேஂ பிந்ந பிந்ந ஸ்வரூபஸே திகாஈ தேதா ஹை, (௩) ஶக்தி கே அவிபாக ப்ரதிச்சேத (அஂஶ) கடதே பீ ஹைஂ, பதே பீ ஹைஂ — யஹ வஸ்துஸ்வபாவ ஹை, இஸலிஏ வஹ நித்ய-நியத ஏகரூப திகாஈ நஹீஂ தேதா, (௪) வஹ தர்ஶந, ஜ்ஞாந ஆதி அநேக குணோஂஸே விஶேஷரூப திகாஈ தேதா ஹை ஔர (௫) கர்மகே நிமித்தஸே ஹோநேவாலே மோஹ, ராக, த்வேஷ ஆதி