అర్థసమయమేం జీవ నామ హై సార, సునహు సహు;
తాతైం జు సార బినకర్మమల శుద్ధ జీవ శుద్ధ నయ కహై,
ఇస గ్రన్థ మాఁహి కథనీ సబై సమయసార బుధజన గహై ..౪..
ప్రథమ, సంస్కృత టీకాకార శ్రీమద్ అమృతచన్ద్రాచార్యదేవ గ్రన్థకే ప్రారమ్భమేం మంగలకే లియే ఇష్టదేవకో నమస్కార కరతే హైం : —
శ్లోకార్థ : — [నమః సమయసారాయ ] ‘సమయ’ అర్థాత్ జీవ నామక పదార్థ, ఉసమేం సార — జో ద్రవ్యకర్మ, భావకర్మ, నోకర్మ రహిత శుద్ధ ఆత్మా, ఉసే మేరా నమస్కార హో . వహ కైసా హై ? [భావాయ ] శుద్ధ సత్తాస్వరూప వస్తు హై . ఇస విశేషణపదసే సర్వథా అభావవాదీ నాస్తికోంకా మత ఖణ్డిత హో గయా . ఔర వహ కైసా హై ? [చిత్స్వభావాయ ] జిసకా స్వభావ చేతనాగుణరూప హై . ఇస విశేషణసే గుణ-గుణీకా సర్వథా భేద మాననేవాలే నైయాయికోంకా నిషేధ హో గయా . ఔర వహ కైసా హై ? [స్వానుభూత్యా చకాసతే ] అపనీ హీ అనుభవనరూప క్రియాసే ప్రకాశమాన హై, అర్థాత్ అపనేకో అపనేసే హీ జానతా హై — ప్రగట కరతా హై . ఇస విశేషణసే, ఆత్మాకో తథా జ్ఞానకో సర్వథా పరోక్ష హీ మాననేవాలే జైమినీయ – భట్ట – ప్రభాకరకే భేదవాలే మీమాంసకోంకే మతకా ఖణ్డన హో గయా; తథా జ్ఞాన అన్య జ్ఞానసే జానా జా సకతా హై, స్వయం అపనేకో నహీం జానతా — ఐసా మాననేవాలే నైయాయికోంకా భీ ప్రతిషేధ హో గయా . ఔర వహ కైసా హై ? [సర్వభావాన్తరచ్ఛిదే ] అపనేసే అన్య సర్వ జీవాజీవ, చరాచర పదార్థోంకో సర్వ క్షేత్రకాలసమ్బన్ధీ, సర్వ విశేషణోంకే సాథ, ఏక హీ సమయమేం జాననేవాలా హై . ఇస విశేషణసే, సర్వజ్ఞకా అభావ మాననేవాలే మీమాంసక ఆదికా నిరాకరణ హో గయా . ఇస ప్రకారకే విశేషణోం (గుణోం) సే శుద్ధ ఆత్మాకో హీ ఇష్టదేవ సిద్ధ కరకే (ఉసే) నమస్కార కియా హై .
౨