మోచ్యమోచకోభయం మోక్షః, స్వయమేకస్య పుణ్యపాపాస్రవసంవరనిర్జరాబన్ధమోక్షానుపపత్తేః . తదుభయం చ జీవాజీవావితి . బహిర్దృష్టయా నవతత్త్వాన్యమూని జీవపుద్గలయోరనాదిబన్ధపర్యాయముపేత్యైకత్వేనానుభూయ- మానతాయాం భూతార్థాని, అథ చైకజీవద్రవ్యస్వభావముపేత్యానుభూయమానతాయామభూతార్థాని . తతోమీషు నవతత్త్వేషు భూతార్థనయేనైకో జీవ ఏవ ప్రద్యోతతే . తథాన్తర్దృష్టయా జ్ఞాయకో భావో జీవః, జీవస్య వికారహేతురజీవః . కేవలజీవవికారాశ్చ పుణ్యపాపాస్రవసంవరనిర్జరాబన్ధమోక్షలక్షణాః, కేవలాజీవవికార- హేతవః పుణ్యపాపాస్రవసంవరనిర్జరాబన్ధమోక్షా ఇతి . నవతత్త్వాన్యమూన్యపి జీవద్రవ్యస్వభావమపోహ్య స్వపరప్రత్యయైకద్రవ్యపర్యాయత్వేనానుభూయమానతాయాం భూతార్థాని, అథ చ సకలకాలమేవాస్ఖలన్తమేకం జీవద్రవ్యస్వభావముపేత్యానుభూయమానతాయామభూతార్థాని . తతోమీష్వపి నవతత్త్వేషు భూతార్థనయేనైకో జీవ ఏవ ప్రద్యోతతే . ఏవమసావేకత్వేన ద్యోతమానః శుద్ధనయత్వేనానుభూయత ఏవ . యా త్వనుభూతిః సాత్మఖ్యాతి- రేవాత్మఖ్యాతిస్తు సమ్యగ్దర్శనమేవ . ఇతి సమస్తమేవ నిరవద్యమ్ . ఆస్రవ, సంవర, నిర్జరా, బన్ధ, మోక్షకీ ఉపపత్తి (సిద్ధి) నహీం బనతీ . వే దోనోం జీవ ఔర అజీవ హైం (అర్థాత్ ఉన దోమేంసే ఏక జీవ హై ఔర దూసరా అజీవ) .
బాహ్య (స్థూల) దృష్టిసే దేఖా జాయే తో : — జీవ-పుద్గలకీ అనాది బన్ధపర్యాయకే సమీప జాకర ఏకరూపసే అనుభవ కరనేపర యహ నవతత్త్వ భూతార్థ హైం, సత్యార్థ హైం ఔర ఏక జీవద్రవ్యకే స్వభావకే సమీప జాకర అనుభవ కరనేపర వే అభూతార్థ హైం, అసత్యార్థ హైం; (వే జీవకే ఏకాకార స్వరూపమేం నహీం హైం;) ఇసలియే ఇన నవ తత్త్వోంమేం భూతార్థ నయసే ఏక జీవ హీ ప్రకాశమాన హై . ఇసీప్రకార అన్తర్దృష్టిసే దేఖా జాయే తో : — జ్ఞాయక భావ జీవ హై ఔర జీవకే వికారకా హేతు అజీవ హై; ఔర పుణ్య, పాప, ఆస్రవ, సంవర, నిర్జరా, బన్ధ తథా మోక్ష — యే జినకే లక్షణ హైం ఐసే కేవల జీవకే వికార హైం ఔర పుణ్య, పాప, ఆస్రవ, సంవర, నిర్జరా, బన్ధ తథా మోక్ష — యే వికారహేతు కేవల అజీవ హైం . ఐసే యహ నవతత్త్వ, జీవద్రవ్యకే స్వభావకో ఛోడకర, స్వయం ఔర పర జినకే కారణ హైం ఐసీ ఏక ద్రవ్యకీ పర్యాయోంకే రూపమేం అనుభవ కరనే పర భూతార్థ హైం ఔర సర్వ కాలమేం అస్ఖలిత ఏక జీవద్రవ్యకే స్వభావకే సమీప జాకర అనుభవ కరనే పర వే అభూతార్థ హైం, అసత్యార్థ హైం . ఇసలియే ఇన నవోం తత్త్వోంమేం భూతార్థ నయసే ఏక జీవ హీ ప్రకాశమాన హై . ఇసప్రకార యహ, ఏకత్వరూపసే ప్రకాశిత హోతా హుఆ, శుద్ధనయరూపసే అనుభవ కియా జాతా హై . ఔర జో యహ అనుభూతి హై సో ఆత్మఖ్యాతి (ఆత్మాకీ పహిచాన) హీ హై, ఔర జో ఆత్మఖ్యాతి హై సో సమ్యగ్దర్శన హీ హై . ఇసప్రకార యహ సర్వ కథన నిర్దోష హై — బాధా రహిత హై .
భావార్థ : — ఇన నవ తత్త్వోంమేం, శుద్ధనయసే దేఖా జాయ తో, జీవ హీ ఏక చైతన్యచమత్కారమాత్ర ప్రకాశరూప ప్రగట హో రహా హై, ఇసకే అతిరిక్త భిన్న భిన్న నవ తత్త్వ కుఛ భీ దిఖాఈ నహీం దేతే . జబ
౩౨