54
(jīv to) evo chhe. to pachhī kevun chhe pudgal? te ja kahe chhe — ‘‘(इमां स्वपरपरिणतिं) अजानन्’’ (इमां) pragaṭ chhe evān (स्व) potānān ane (पर) anya samasta paradravyonān (परिणतिं) dravya-guṇ-paryāy ādine (अजानन्) nathī jāṇatun — evun chhe pudgaladravya. bhāvārtha ām chhe ke jīvadravya gnātā chhe, pudgalakarma gney chhe — evo jīvane ane karmane gneyagnāyakasambandh chhe topaṇ vyāpyavyāpakasambandh nathī; dravyonun atyanta bhinnapaṇun chhe, ekapaṇun nathī. kevo chhe bhedagnānarūp anubhav? ‘‘क्रकचवत् अदयं सद्यः भेदं उत्पाद्य’’ jeṇe karavatanī māphak nirday rīte (ugra rīte) shīghra ja jīv ane pudgalano bhed utpanna karyo chhe. 5-50.
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘यः परिणमति स कर्ता भवेत्’’ (यः) je koī sattāmātra vastu te (परिणमति) je koī avasthā chhe te-rūp pote ja chhe tethī (स कर्ता भवेत्) te avasthānī te sattāmātra vastu ‘kartā’ paṇ hoy chhe; ane ām kahevun viruddha paṇ nathī, kāraṇ ke avasthā paṇ chhe. ‘‘यः परिणामः तत् कर्म’’ (यः परिणामः) te dravyano je koī svabhāv — pariṇām chhe (तत् कर्म) te — dravyano pariṇām — ‘karma’ e nāmathī kahevāy chhe. ‘‘या परिणतिः सा क्रिया’’ (या परिणतिः) dravyanun je kāī pūrva avasthāthī uttar avasthārūp thavun (सा क्रिया) tenun nām ‘kriyā’ kahevāy chhe. jevī rīte māṭī ghaṭarūp thāy chhe tethī māṭī ‘kartā’ kahevāy chhe, nīpajelo ghaḍo ‘karma’ kahevāy chhe tathā māṭīpiṇḍathī ghaḍārūp thavun ‘kriyā’ kahevāy chhe; tevī ja rīte sattvarūp vastu ‘kartā’ kahevāy chhe, te dravyano nīpajelo pariṇām ‘karma’ kahevāy chhe ane te kriyārūp thavun ‘kriyā’ kahevāy chhe.
न भिन्नं’’ (वस्तुतया) sattāmātra vastunā svarūpano anubhav karatān (त्रयम्) kartā-karma- kriyā evā traṇ bhed (अपि) nishchayathī (न भिन्नं) traṇ sattva to nathī, ek ja sattva chhe. bhāvārtha ām chhe ke kartā-karma-kriyānun svarūp to ā prakāre chhe, tethī gnānāvaraṇādi dravyapiṇḍarūp karmano kartā jīvadravya chhe em jāṇavun jūṭhun chhe; kem ke