kahānajainashāstramāḷā ]
dravyano kartā anya dravya upachāramātrathī paṇ nathī, kāraṇ ke ek sattva nathī, bhinna sattva chhe. ‘‘व्याप्यव्यापकभावसम्भवम् ऋते कर्तृकर्मस्थितिः का’’ (व्याप्यव्यापकभाव) pariṇām-pariṇāmīmātra bhedanī (सम्भवं) utpatti (ऋते) vinā (कर्तृकर्मस्थितिः का) ‘gnānāvaraṇādi pudgalakarmano kartā jīvadravya’ evo anubhav ghaṭato nathī, kāraṇ ke jīvadravya pudgaladravya ek sattā nathī, bhinna sattā chhe. āvā gnānasūrya vaḍe mithyātvarūp andhakār maṭe chhe ane jīv samyagdraṣhṭi thāy chhe. 4 – 49.
व्याप्तृव्याप्यत्वमन्तः कलयितुमसहौ नित्यमत्यन्तभेदात् ।
विज्ञानार्चिश्चकास्ति क्रकचवददयं भेदमुत्पाद्य सद्यः ।।५-५०।।
khaṇḍānvay sahit arthaḥ — ‘‘यावत् विज्ञानार्चिः न चकास्ति तावत् अनयोः कर्तृकर्मभ्रममतिः अज्ञानात् भाति’’ (यावत्) jeṭalo kāḷ (विज्ञानार्चिः) bhedagnānarūp anubhav (न चकास्ति) pragaṭ thato nathī (तावत्) teṭalo kāḷ (अनयोः) jīv-pudgal viṣhe (कर्तृ-कर्म-भ्रममतिः) ‘gnānāvaraṇādino kartā jīvadravya’ evī chhe je mithyā pratīti te (अज्ञानात् भाति) agnānapaṇāthī chhe; vastunun svarūp evun to nathī. koī prashna kare chhe ke ‘gnānāvaraṇādikarmano kartā jīv’ te agnānapaṇun chhe, te kaī rīte chhe? ‘‘ज्ञानी पुद्गलः च व्याप्तृव्याप्यत्वम् अन्तः कलयितुम् असहौ’’ (ज्ञानी) gnānī arthāt jīvavastu (च) ane (पुद्गलः) gnānāvaraṇādi karmapiṇḍ (व्याप्तृ-व्याप्यत्वम्) pariṇāmī-pariṇāmabhāve (अन्तः कलयितुम्) ek saṅkramaṇarūp thavāne (असहौ) asamartha chhe, kem ke ‘‘नित्यम् अत्यन्तभेदात्’’ (नित्यम्) dravyasvabhāvathī (अत्यन्तभेदात्) atyanta bhed chhe. vivaraṇ – jīvadravyanā bhinna pradesh chaitanyasvabhāv, pudgal-dravyanā bhinna pradesh achetanasvabhāv, — e rīte bhed ghaṇo chhe. kevo chhe gnānī? ‘‘इमां स्वपरपरिणतिं जानन् अपि’’ (इमां) prasiddha chhe evān (स्व) potānān ane (पर) samasta gneyavastuonān (परिणतिं) dravya-guṇ-paryāyano athavā utpād-vyay-dhrauvyano (जानन्) gnātā chhe. (अपि)