Page 69 of 103
PDF/HTML Page 81 of 115
single page version
thaI jashe tyAre ame shA mATe parasambandhignApakAnupalambh nAmanA
hetune sAcho mAnIshun? e to sahaj ja potAnI meLe jUTh thaI
jashe.’ tyAre tene kahIe chhIe ke
apramANanAn chashmA lAgI rahyAn chhe tene utArIne pramANanAn chashmA
lagAvo; kAraN ke
kahyo chhe, shAstramAn e ja kahyun chhe ke
apramANano vibhAg na rahe ane tethI sarvane iShTanI sAchI
siddhi thavAthI atiprasang (ativyApti) nAmano doSh Ave,
mATe vastunI sAchI siddhi pramANathI ja thavI mAnI apramANanAn
chashmA dUr karavA yogya chhe. tyAre teNe kahyun ke
tyAre tene uttar ApIe chhIe ke
Avashe.
Page 70 of 103
PDF/HTML Page 82 of 115
single page version
ane anadhyavasAy. tyAn vastuno nirNay karavAmAn sAchA lakShaNano
Ashray to na Ave ane
tenun nAm sanshayagnAn chhe. vaLI viparIt eTale ulaTA lakShaNanA
AshrayathI vastunA svarUpano nirNay karavo arthAt anyathA
guNomAn yathArthabuddhi karavI tenun nAm viparyayagnAn chhe. tathA gney,
gnAnamAn to Ave paN pachhI abhiprAy, svarUp ityAdino
nirNay na karavo tenun nAm anadhyavasAyagnAn chhe. evA
doShasahit gnAn vaDe vastunA sAchA svarUpano nishchay na thAy.
sAdhya dhUmADo hovAnI chokkasatA chhe).
nishchay chhe.)
4. sAdhAraNadharma = sapakSha ane vipakSha bannemAn rahenAr.
Page 71 of 103
PDF/HTML Page 83 of 115
single page version
kahyo chhe ke
prakaraNamAn je jAtinA gneyanA gnAnane bAdhA na lAge te pramANanA
prakaraNamAn te prakArathI te gneyanA gnAnane samyaggnAn ja kahIe
chhIe. kAraN ke mithyAgnAnathI to kArya siddhi thatI nathI, kAraN
ke
mithyA ja chhe, em kahevun yogya nathI. potapotAnA prakaraNamAn
potapotAnA gneyasambandhi sAchA jANapaNAnun alpa vA visheSh gnAn
sarvane hoy chhe, kAraN ke
banI ja rahyun chhe paN mokShamArgamAn prayojanabhUt je Apta
chhe tathA sarva gneyanun gnAn kevalIbhagavAnane ja chhe, em jANavun.
kevaLagnAn sivAy anyagnAn apramAN chhe, em nathI.)
Page 72 of 103
PDF/HTML Page 84 of 115
single page version
sarvagnanI sattA AdinA sAchA nirNayano abhiprAy chhe to tamArA
gnAnamAnthI e traNe doShone dUr karI potAnA gnAnane pramANarUp
karo. tyAre te kahe chhe ke
kayA bhedanun prayojan paDashe? te kaho. teno uttar
AgamagnAn Adi, tyAre te kahe chhe ke
pramANanirNayamAn lakhIshun.
yathAvat jANe, tenun nAm kevaLagnAn chhe.
maryAdAsahit spaShTa jANe, tenun nAm avadhignAn chhe.
Page 73 of 103
PDF/HTML Page 85 of 115
single page version
paramANuonA
sparshanaindriy to potAnA ATh (sparsharUp) viShayone jANe chhe.
6. ghrANaindriy, sugandh
8. shrotra (karNa) indriy, sAtaprakAranA svarone jANe chhe.
9. have pAnch
2. skandh = paramANuno jaththo.
3. parokShagnAn = je bIjAnI sahAyatAthI padArthane aspaShTa jANe.
4. sadrashapaNun = samAnapaNun, sarakhApaNun.
Page 74 of 103
PDF/HTML Page 86 of 115
single page version
niyamarUp sahachArIpaNAne jANavun, tenun nAm tarka pramAN chhe.
asiddha
chhe ja nahi tathA pAnch indriyagnAnamAn sarvagnanun svarUp grahaNamAn
Avatun nathI, mAtra netrathI temanI pratimAjIno varNa vA AkAr
vA AsanAdik to dekhAy chhe paN (tethI) je sarvagnanun
sattAsvarUp gnAn. te to niyamathI jANI shakAtun nathI, vaLI
manamAn smRutipramAN to tyAre thAy ke jyAre pUrvamAn jANyun hoy
to yAd Ave, paN jene pUrvamAn tenun gnAn ja na thayun hoy tene
smRutipramAN kevI rIte upaje? tathA AgaL
jene thayun nathI, tene pratyabhignAn paN kevI rIte thAy? vaLI
Page 75 of 103
PDF/HTML Page 87 of 115
single page version
jANI levAnun hoy chhe. paN jinamatamAn to AvI AmnAy
nathI, jinamatamAn to A AmnAy chhe ke
mokShamArgamAn prayojanabhUt je Apta
pratyakSha
AgamanA sAmbhaLavAthI ja pratItimAn lAvI je santoSh mAnI le
chhe. te paN agnAnI mithyAdraShTi ja chhe. kAraN ke
nathI. kahyun chhe ke
chhe. je sarvagnanun svarUp chhe te to mUL prayojanabhUt rakam chhe,
mATe parIkShA karyA sivAy keval AgamanA AshrayathI ja tenI
pratIti karatAn niyamathI prayojananI siddhi thAy nahi. mATe jo
sarvagnadevano nishchay karavo chhe to pahelAn tenAn nAm
Page 76 of 103
PDF/HTML Page 88 of 115
single page version
te kevI rIte karAy te kahIe chhIe
karavo iShTa chhe.
chhe. laukikakAryomAn to tame tene yathAyogya ThekANe joDI kAryasiddha
karI lyo chho, paN have jo tamAre sarvagnano nishchay karavo chhe
to anumAnapramANarUp potAnA gnAnane banAvo tathA tame pramAtA
banI tamArA pramANarUp gnAnane sarvagnanA nirNay taraph lagAvo,
ke jethI sAcho nirNay thAy. ahIn anumAnapramANathI sarvagnano
nishchay thAy chhe te anumAnapramANanun svarUp samajI potAnA
gnAnane pramANarUp banAvavun. tyAn pratham sAdhya
nirNay karavo joIe. tyAn sAdhananun mUL svarUp to A pramANe
chhe
2. pramAN = sAchun gnAn.
3. pramey = gney, jaNAvA yogya padArtha.
4. pramiti = pramANanun phaL.
Page 77 of 103
PDF/HTML Page 89 of 115
single page version
hato’ evo nishchay karavo; ahIn mandirathI tenA bandhAvavAvALA
puruShano nishchay thayo, te pararUpahetu chhe.
hetu chhe.
Page 78 of 103
PDF/HTML Page 90 of 115
single page version
chhe, te kartArUpahetu chhe.
batAvI, tethI Am nishchay thavo ke
Page 79 of 103
PDF/HTML Page 91 of 115
single page version
sArApaNAno nishchay karavo, ityAdi te AdhArarUp sAdhan chhe.
sambandh chhe, tethI A vyasanI chhe’ ityAdi sambandh sAdhan chhe.
kriyAthI gAvArUpakAryano nishchay karavo, te kriyArUp sAdhan chhe.
kare chhe. ahIn koI prashna kare ke
ja jenA svAmi chhe, tene tyAn AhAr ashuddha na hoy. e pramANe
svAmirUp sAdhan chhe.
Page 80 of 103
PDF/HTML Page 92 of 115
single page version
karavo ke A bhAgyavAn pitAno putra chhe; tene svarUpasAdhanahetu
kahe chhe.
(khAnD) paDI chhe; te dravyarUp sAdhan chhe.
chhe, e pramANe kShetrarUp sAdhan chhe.
(hetvAbhAs) rahit hoy, ke jethI sAdhya nishchayathI avashya siddha
thAy ja ane jenA vinA na ja siddha thAy te sAdhan chhe; tenAthI
viparIt sAdhan patitarUp (sadoSh) chhe. evAn (nirdoSh) sAdhan
vA draShTAnt grahaN karavAn te tarkapramAN chhe.
Page 81 of 103
PDF/HTML Page 93 of 115
single page version
anumAnapramAN chhe. A anumAnapramANanA svArthAnumAn tathA
parArthAnumAnarUp be bhed chhe. tyAn pramANanA anumAnarUp
pariNamelA gnAnanun nAm svArthAnumAn chhe, tenAn traN ang chhe
svArthAnumAn thAy chhe. tyAn je vastumAn sAdhyapaNun hoy tene dharmI
kahe chhe ane te prasiddha ja chhe. vaLI shakya, abhipret ane
aprasiddha evA traN lakShaNone dhAraN karyA hoy te sAdhya chhe.
je pramANatAno nirNay thavA yogya hoy te shakya chhe, je
pramAtAne iShTa hoy tathA pramAtAno antarangaabhiprAy lagAvI
nirNay karavA yogya hoy te abhipret chhe, tathA je pragaT na
hoy te aprasiddha chhe. e pramANe traN lakShaN jemAn hoy te
sAdhya chhe. jenAthI sAdhyanun gnAn thAy ane anya prakArathI na
thAy te sAdhan chhe. tyAn potAnA gnAnamAn sAdhananA baLathI
dharmImAn sAdhyano nishchay karavo te svArthAnumAn chhe, tathA anyane
potAnA vachan dvArA anumAnanun svarUp kahevun vA anumAn vaDe
siddha karavA yogya vAkya anyane kahevun, te parArthAnumAn chhe.
pratignA chhe. jem ke
Page 82 of 103
PDF/HTML Page 94 of 115
single page version
e tathA udAharaN, upanay ane nigaman emAnthI ek, be vA
traN shiShyanA anurodhathI kahevAn, tyAn je sAdhyane pote sAdhan
ApI sAcho nirNay ichchhe tenAn draShTAntanAn vachan kahevAn (e)
rasoInAn gharanAn draShTAntanun vachan kahevun. vaLI draShTAntanI
apekShApUrvak sAdhyanun vachan kahevun te upanay chhe. jem ke
hetunA Ashraye sAdhyanA nishchayanun vachan kahevun te nigaman chhe,
jem ke
tamane anumAnanun svarUp vA bhed kahyA tene jANI tamArA
gnAnane anumAnarUp pramAN banAvo.
chhe tyAn tyAn agni chhe, jem ke
jyAn agni na hoy tyAn tyAn dhUmADo na hoy, jem ke
dAkhalo chhe.
Page 83 of 103
PDF/HTML Page 95 of 115
single page version
nishchay karavAno mArga A chhe
traN prakArathI kare chhe. tyAn vastanun nAmamAtra kahevun te uddesh chhe
te to pratham kahevo joIe, kAraN ke
rahit lakShaN ke jenAthI vastunun svarUp judun bhAsI jAy, tene
kahevun vA jANavun. kAraN ke
chhe, tyAr pachhI lakShaNano Ashray laIne parIkShA karavI yogya chhe,
tyAn vAdI
te parIkShA chhe. kAraN ke
sarvagnanI sattA-asattAno nishchay karavAnun Avyun, tyAn pratham to
nAm jANo, pachhI anek matonA Ashraye lakShaNAdik karo. pachhI
sarva matomAn kahelAn je lakShaN teno paraspar nirNay karo te pachhI
tamane prabalarUpathI je sAchun bhAse te upar pAko nishchay lAvavA
yogya chhe, A mArga chhe. jo koI kahe ke
Page 84 of 103
PDF/HTML Page 96 of 115
single page version
ke
astipUrvak vidhirUp vAkya to kahetA nathI, parantu tame to Am
kaho chho ke ‘sarvagna nathI.’ have tame sarvagnanA sarvathA abhAv
mAnyo to sarvagnanI sangnA konA Ashraye pravartashe? nyAyashAstramAn
to AvI maryAdA chhe ke
vA niShedhamAn sangnA chAlI hoy; paN laukikamAn to evun koI
draShTAnt chhe nahi, mATe sarvathA abhAvanI nAmasangnA sarvathA hoy
nahi. tethI tame ‘sarvagna’ evun vachan kahIne pAchhA tenI
‘nAsti’rUp vachan kaho chho, e vAt asambhavarUp chhe.
shrIdevAgamastotramAn paN em ja kahyun chhe ke
Page 85 of 103
PDF/HTML Page 97 of 115
single page version
sambhavashe paN sarvathA abhAvarUpanI sangnA laIne (vaLI) tenI
nAstinI kathanI sarvathA ja banatI nathI. tame sarvagnanun nAm
laIne (vaLI pAchhA tenI) nAsti kahI, paN ‘sarvagna’ evI nAm
sangnA to sarvagnanI kathanchit astitAne jaNAve chhe; mATe ame
to tamArI pAse sarvagnanun astitva siddha karIe chhIe, ke tame
sarvagnanun nAm laIne nAsti kaho chho paN temAn to Am Avyun
ke
ja potAnI pratiShedhyavastunI siddhi kare chhe.
abhiprAyane khanDan karavA mATe kahyun chhe.’ tene ame kahIe
chhIe ke
tenun shraddhAn juThun chhe’ e prakArathI kahevun hatun, eTale tene to
paraspar vAd dvArA nirNay thaI jAy, parantu tamAre AvI
2. pratiShedhya = niShedhavA yogya.
Page 86 of 103
PDF/HTML Page 98 of 115
single page version
ja nathI.’ e to tame jUThA matapakSha vaDe ja vachan kahyun chhe,
parantu AstikyavAdI to tamAro nAstirUp vachanane ja
sAdhanarUp banAvI sarvagnanA astitvanI puShTi kare chhe. e
pramANe tamArA vachanathI ja potAnI (amArI) rakam je
sarvagnanI asti, tenI siddhi karI.
sAdhan chhe. have tenun visheSh (varNan) vA e sAdhanonA
AshrayathI kevI rIte sarvagnanun anumAn karIe chhIe, te ahIn
lakhIe chhIe
sarvagnatAnI siddhi karI. jem goLathI
Page 87 of 103
PDF/HTML Page 99 of 115
single page version
uttarottar vRuddhipaNAne sAdhan banAvI amRutanA sampUrNa
mIThApaNAno nishchay karIe chhIe; athavA
doShanI hAni sAdhan vaDe sAdhIe chhIe. e pramANe ekadesharUp
vAnagIthI sarvadeshavAtano nishchay karavo e paN ek anumAnanI
jAti chhe. shrIdevAgamastotramAn paN kahyun chhe ke
pramANe anumAnathI siddha karyun.
agniAdi chhe tene anumAnathI paN jANIe chhIe, tyAre koI
AvaraNo ane doShano) sampUrNa kShay atishAyan hetuthI (ghaTatAn
ghaTatAn sarvathA nAsh thAy e hetuthI) siddha thAy chhe.
Page 88 of 103
PDF/HTML Page 100 of 115
single page version
tene pratyakSha thavA mATe draShTAntathI A anumAn sAdhyun.
anumAnadraShTAntathI sarvagnanI sattA siddha karI. shrI devAgamastotramAn
paN kahyun chhe ke
anumAn siddha karyun.
2. antaritapadArtha = rAm, rAvaN vagere kALathI dUr evA padArtho.
3. dUravartipadArtha = merUparvat vagere kShetrathI dUr evA padArtho.
apekShAe antar paDyun hoy evA] ane dUr padArtho paN
anumAnanA viShay hovAthI koIne pratyakSha hoy chhe, e rIte
sarvagnanI siddhi thAy chhe.