Page 9 of 103
PDF/HTML Page 21 of 115
single page version
chhe. tene dravyaparyāy paṇ kahe chhe.
nar-nārakādi paryāy ane pudgalanī dvi
siddha paryāy.
gandh, ras, sparsha.
Page 10 of 103
PDF/HTML Page 22 of 115
single page version
chhe, tene satyārthagnān vaḍe yathāvat jāṇatān svarūp bhāsashe.
ja) rahe chhe tenāthī taraphaḍī taraphaḍī anek upāy kare chhe, parantu
ākulatā
rahyā kare chhe; jyāre e rogīne puṇyodayarūp kāḷalabdhi āve,
potānā upāyathī siddhi na thatī jāṇe ane tene (e upāyone)
jūṭhā māne tyāre te sācho upāy karavāno abhilāṣhī thāy. ‘have
3. vachanavivakṣhā = vachanathī kahevāy evā.
4. paryāy = sharīr.
5. prapañch = vistār.
6. vāyano rog.
Page 11 of 103
PDF/HTML Page 23 of 115
single page version
te auṣhadhi levī’ tyān pahelān upāy to karyo hato paṇ te sācho
nahoto, pachhī sāchā upāy vaḍe rog jeno gayo hoy te vaidyathī
sācho upāy jāṇī shakāy. kāraṇ ke jene rog, auṣhadhi, pathya
ane nirogatānun svāshritasampūrṇagnān hoy te ja sācho vaidya chhe.
ane te ja bījāne paṇ sārī rīte batāve. māṭe jene mr̥ugīnā
duḥkhathī bhay upajyo hoy, sācho rog bhāsyo hoy, ‘sāchī
auṣhadhi vaidyanī darshāvelī ja āvashe’ evun 1jāñchapaṇun upajyun
jāy. tyān pratham to vaidyanī ākr̥uti, kul, avasthā nirogītānun
chihna vā prakr̥iti vagere sarvane pratyakṣha jāṇe athavā anumānathī
vā koīnā kahevāthī sārī rīte nishchay kare chhe tyāre ām bhāse
chhe, ke
chhe, ke ā pramāṇe mārāmān rog chhe vā mārāmān roganī ā
avasthā thāy chhe paṇ have e rog javāno sācho upāy hoy
te āp kaho! tyāre te vaidya, tene rog vaḍe duḥkhī
e sāmbhaḷī auṣhadhi levī sharū kare. vaidyane potāno rog
darshāvavāthī tathā teno upāy darshāvavāthī pāko āsthābhāv
Page 12 of 103
PDF/HTML Page 24 of 115
single page version
sevak
arthe vāramvār vaidyanā gher āvyā kare tathā tenī
pathyādinī sāvadhānī rākhe. pachhī jyāre tene rog dūr thāy
tyāre te sukhaavasthāmān prāpta thāy. e pramāṇe nirogatā thavānun
mūḷ kāraṇ sācho vaidya ṭharyo. kāraṇ vaidya vinā rog kevī rīte
jāy tathā rog gayā vinā sukhī kevī rīte thāy! māṭe pratham
avasthāmān
2. avyāpti = jyān lakṣhaṇ lakṣhyanā pūrā bhāgamān (oḷakhavā
chhe. dā.ta. rog te jīvanun lakṣhaṇ gaṇavāthī rāgathī badhā jīvo
eṭale ke siddha jīvo oḷakhātā nathī, tethī rāg te lakṣhya jīvanā
ek bhāgamān rahetun hovāthī avyāpti doṣh āve chhe.
ātmānun lakṣhaṇ arūpī gaṇavāthī arūpī guṇ ākāshādi
padārthamān paṇ hovāthī ekalun jīv dravya ja oḷakhātun nathī. paṇ
te lakṣhaṇ vaḍe bījā dravyo oḷakhāī jatā hovāthī ativyāpti
doṣh āve chhe.
Page 13 of 103
PDF/HTML Page 25 of 115
single page version
nidān, roganun lakṣhaṇ, chikitsānun pākun gnān hoy tathā rāg-
dveṣharūp matalab jene na hoy te paramārtha (sācho) vaidya chhe. paṇ
vaidyanā e guṇone to na oḷakhe ane auṣhadhinī jāti tathā
nāḍī dekhavānun ja jāṇe, ityādi guṇonā āshraye viṣharūp
auṣhadhi jo te leshe to tenun būrūn ja thashe. kāraṇ ke jagatamān
paṇ evun kahevāy chhe ke ‘ajāṇavaidya yam barābar chhe’, māṭe
sāchā vaidyano jeṭalo kāḷ sambandh na maḷe to auṣhadhi na levī
to bhalī chhe paṇ ātur thaī apramāṇik vaidyanī auṣhadhi
levāthī ghaṇun duḥkh utpanna thāy chhe. te tame tamārā chittamān
vichār karīne juo. jene (rogano) ilāj karāvavo hoy te
pahelān vaidyano ja nishchay kare chhe, tyān pratham to
bījānā kahevāthī vā anumānathī tenā svarūpano nishchay karī
vaidya pratye āsthā lāve chhe pachhī tenī kahelī auṣhadhinun sādhan
kare chhe tathā potāne roganī mandatā thatī jāy tyāre sukhī thāy
ane tyāre svānubhavajanit pramāṇ dvārā vaidyanun sāchāpaṇun
bhāsatun jāy.
jīvanun lakṣhaṇ achetan kahevun te.
Page 14 of 103
PDF/HTML Page 26 of 115
single page version
ākulatā thāy chhe, parantu e ichchhā nāmano rog hammeshān banī
ja rahyo chhe, jyāre koī
na thaī’ em jāṇī tene asatya jāṇe tyāre satya upāyano
nishchay karī māro ichchhā nāmano rog je prakārathī maṭe e
pramāṇe satyadharmanun
ichchhārogasahit hato ane pāchhaḷathī satyadharmanun sādhan karī
jene e ichchhārogano sarvathā abhāv thayo hoy tenāthī
darshāvyo jāṇī shakāy chhe, kāraṇ ke
anyane darshāvavāvāḷā chhe, māṭe jene agnānajanit ichchhā
nāmanā rogathī bhay utpanna thayo hoy, sācho rog bhāsyo
2. kāḷalabdhi = svakāḷ (potānī paryāy)nī prāpti, potānā
4. samyaggnān = sāchun gnān, vastunā svarūpane yathārtha rīte jāṇavun
Page 15 of 103
PDF/HTML Page 27 of 115
single page version
bhagavāne batāvelī āvashe (evo nishchay thayo hoy). vā jeno
e ichchhārog maṭyo chhe, tenī mūrti dekhavāthī utsāh utpanna
thayo hoy, te ja jīv rogīnī māphak vā yāchakanī māphak
shāntarasanī rasikatāthī bhagavānarūp vaidyano āshray le. e
pramāṇe shāntarasanī mūrtinān darshananā prayojan arthe kāy
pariṇāmane banāvī jinamandiramān āve, tyān pratham to āgaḷ
anya sevak beṭhā hoy temane sudevanun svarūp pūchhe vā
anumānādithī nirṇay kare tathā āmnāyane māṭe darshanādi karato
jāy, paṇ pote tyāre sevak bane chhe vā temano upadeshelo mārga
tyāre grahaṇ kare chhe vā temanān kahelān tattvonun tyāre shraddhān kare
chhe, ke jyāre pahelān āgam sāmbhaḷī vā anumānādithī
svarūpano nishchay sācho thaī chukyo hoy. paṇ jene sācho
svarūpano nirṇay thayo ja nathī tathā visheṣh sādhananun yathārtha
gnān thayun ja nathī, tyāre te nirṇay vinā kono sevak banī
darshan kare chhe vā jāp kare chhe? koī kahe ‘ame to sāchādev
jāṇī kuḷanā āshrayathī vā 3pañchāyatanā āshrayathī pūjā
2. kaṭākṣha = premathī bharelī vakra draṣhṭi, premathī bharelā vakra vachano.
3. pañchāyat
Page 16 of 103
PDF/HTML Page 28 of 115
single page version
āshraye dharmabuddhithī pūjādi kāryomān pravarto chho te ja pramāṇe
anyamatāvalambī paṇ dharmabuddhithī vā potānī pañchāyat vā
kulādikanā āshraye potānā devādikanī pūjādi kare chhe, to
tyān tamārāmān ane temanāmān visheṣh pharak kyān rahyo? tyāre
te shaṅkākār kahe chhe ke
eṭalī to visheṣhatā chhe? tene kahīe chhīe ke
nathī, jem be bāḷak agnānī hatā e bannemān ek
bāḷakanā hāthamān hīro āvyo tathā bījānā hāthamān ek
bilorī paththar āvyo, e bannee shraddhāpūrvak tene
potapotānā āñchaḷamān (kapaḍānā chheḍāmān) bāndhī līdhā, parantu
banne bāḷakone tenun yathārtha matignān nathī e apekṣhāe te
banne agnānī ja chhe. jenā hāthamān hīro āvyo te hīro
ja chhe tathā bilorī paththar āvyo tenī pāse bilorī
paththar ja chhe.
Page 17 of 103
PDF/HTML Page 29 of 115
single page version
mānyun chhe ke
svarūp shun chhe te ahīn kahīe chhīe
bāhyarūp judun na māne, tene bāhyarūpathī paṇ (tenun) svarūp
bhāsyun nathī, te anyane seve chhe tathā kuḷ
joī vā shāstramān ane pragaṭamān devādikanī pūjādikathī bhalun
thavun kahyun chhe, evī mānyatānā āshraye sāchā devādikano ja
(mātra) pakṣhapātīpaṇāthī sevak banī pravartte chhe tene paṇ
gr̥uhitamithyātva ja chhe. e pramāṇe to anya paṇ potānā
ja devane māne chhe ane jinadevane nathī mānatā. e
gr̥uhitamithyātvanun maṭavun to ā pramāṇe chhe ke
2. nay = vastunā ek paḍakhāne peṭamān rākhī bījā paḍakhāne mukhya
Page 18 of 103
PDF/HTML Page 30 of 115
single page version
karī potānun mahān prayojan siddha na thavāthī (e bannemān)
hey
gr̥uhitamithyātva maṭyun kahevāy.)
te vyavahārathī jinadevādikano sevak thaī pravartatān have e
dūṣhaṇothī rahit harṣha pūrvak vinayarūp banī samyaktvanā
chhe. dā.ta. rāgane ātmāno svabhāv jāṇavo te.
shubhane shuddhanun kāraṇ jāṇavun te.
sarvathā bhinna ke sarvathā abhinna jāṇavā te.
Page 19 of 103
PDF/HTML Page 31 of 115
single page version
sadbhāvarūp ja pravarte chhe, anyamān pravartato nathī, abhāvane
sādhe paṇ mithyāsadbhāvane sthān na āpe vā tenun samarthan
na kare vā tenā sahakārīkāraṇarūp na bane.
rākhato nathī, jinadevanun (antaraṅg) svarūp ane bāhyarūp
anyathā kaheto nathī
karato nathī, te rūp pote banāvato nathī, laukikamān
(8) adhikār.
(7) avātsalya, (8) aprabhāvanā. e āṭh shaṅkādi doṣho.
maḷīne samyaktvanā pachchīs doṣh chhe.
Page 20 of 103
PDF/HTML Page 32 of 115
single page version
bachāvato rahe chhe. e ja pramāṇe shāstrādinun paṇ jāṇavun.
e pramāṇe anyadevādikathī sambandh chhoḍavo enun ja nām
gr̥uhitamithyātvanun chhūṭavun chhe.
tame anya devādithī to parīkṣhā karyā vinā ja sambandh chhoḍyo,
parantu sāchā devādikamān to jevī āgaḷ bījāothī sāchī
laganī hatī tevī prīti na thaī te tame tamārā pariṇāmomān
vichār karīne juo! kāraṇ ke
kalyāṇanī vāt chhe (kahīe chhīe,) ke vartamān kṣhetra
dhan, kuṭumbādikanun poṣhaṇ, bhog
pravarto chho, jyān sudhī tamārāmān visheṣhadharmavāsanā na vadhe tyān
sudhī tenā hissā jeṭalun dhanādik to ānā arthe lagāvyā karo!
Page 21 of 103
PDF/HTML Page 33 of 115
single page version
hatā vā vartamānamān bījā tamārī barābarīnā gr̥uhastha anya
devādikanā māṭe je kare chhe, temanā jevun māyā mithyātva
karasho to ja gr̥uhitamithyātva chhūṭashe, tenā hissā jeṭalān tan,
man, dhan, vachan, gnān, shraddhān, kaṣhāy, kṣhetra ane kālādik
ahīn lagāvasho to ja tame bāhya jainī banasho, tame bāhyarūp
sāchī āstikyatā lāvatā nathī, gnān karatā nathī, kriyā
sudhāratā nathī, dhan lagāvatā nathī, ullāsapūrvak kārya karatā nathī
ane āḷasādi karma paṇ chhoḍatā nathī ane mātra korī vātothī
pāñch āḷasu agnānī bhāīono sambandh rākhavā jainī banyā chho
to bano paṇ phaḷ to shāstramaryādānusār pravartatān ja sāchun
lāgashe. ā avasar chālyo jashe tyāre tame ja pāchho pashchāttāp
karasho ane kahesho ke
athavā kapaṭ vaḍe lokane dekhāḍavānā sevak thayā chho, vā tenun
mahānapaṇun tamane bhāsyun nathī, vā tamane temān kāī paṇ phaḷanī
prāpti thavī bhāsī nathī vā tamārā hr̥udayamān tenun vāstavik rahasya
ja upajyun nathī. ke jethī tame svayam utsāharūp banī e kāryomān
sukharūp yathāyogya pravartī shakatā nathī.
Page 22 of 103
PDF/HTML Page 34 of 115
single page version
(dharma) kāryo phīkān bhāsyān hoy em lāge chhe, tenun kāraṇ shun
chhe? ahīn tame kahesho ke ‘ruchi upajatī nathī
uparathī em jaṇāy chhe ke
vāsanā upajatī nathī ane mātra moṭā kahevarāvavā māṭe vā dash
puruṣhomān sambandh rākhavā māṭe kapaṭ karī ayathārtha pravarto chho,
tenāthī laukik agnānī jīvo to tamane bhalā kahī deshe; parantu
jenā tame sevak bano chho te to
karma bandhāyā vinā raheshe nahi ane tamārun būrun karavāvāḷun to
karma ja chhe māṭe tamane ā pramāṇe pravartavāmān napho sho thayo?
tathā jo tame enāthī (e jinadevādithī) vinayādirūp,
namratārūp vā rasasvarūp nathī pravartatā to tamane tenun mahānapaṇun
vā svāmipaṇun bhāsyun ja nathī, tyān to tamārāmān agnān
āvyun! to pachhī vagar jāṇye sevak shun thayā? tame kahesho ke
‘e ame jāṇīe chhīe, to e jinadevādikanā arthe
uchchakāryomān mithyātvanā jevī umaṅgarūp pravr̥utti to na thaī!
Page 23 of 103
PDF/HTML Page 35 of 115
single page version
kārya karatī hatī, tene sārān bhojan jamāḍatī hatī, paṇ koī
bhāgyodayathī tene potānā patino lābh thayo tyān jem pahelān
parapuruṣhanā arthe potānun svarūp vā
anyadevādikanā arthe rasarūp sārān sārān umaṅgabharyān kāryo
karatā hatā, ane have ghaṇā ja mahān bhāgyodayathī tamane
tamārā sāchā svāmi
anya devanā sambandhathī ras, umaṅgarūp chākarī, dhanano kharcha,
pūjādinun karavun, yātrādie javun, bhayavān thavun vā nīche besavun
ādi kāryo thatān hatā ane have ā sāchā devādikanā sambandhamān
te ras nathī āvato. te umaṅg vā tevān kāryo nathī thatān, tethī
jāṇīe chhīe ke
dūṣhaṇ lagāvavān nathī. jo tamārāmān ā ja pramāṇe prakr̥iti vā
pravr̥utti banī rahī chhe to tamārā ghare doṣh avashya thashe, kāraṇ
Page 24 of 103
PDF/HTML Page 36 of 115
single page version
sambandh karatān sudevādikanā sambandhamān sāchā rasarūp vadhatān kāryo
thatān ja dharmātmāpaṇun āvashe.
temanāthī thayā hoy to batāvī dyo athavā;
karatān sāchā devādikathī to je phaḷ thāy chhe tenun varṇan, phaḷ,
nishchayaprakaraṇamān lakhīshun.
ityādi kāryo vāste tun anya devādikane pūje chhe vā vinayādi
kare chhe, tyān ame pūchhīe chhīe ke
nishchay tame kevī rīte karyo chhe, ke jethī tamane tenī prabaḷ āsthā
ane āshā chhe te kaho! pratyakṣhathī, anumānathī vā desh-paradeshanī
vātothī nishchay karī āvyā chho to amane paṇ e nishchay karāvī
Page 25 of 103
PDF/HTML Page 37 of 115
single page version
pūjavāthī iṣhṭanī prāpti mane vā anyane avashya thaī chhe tathā
jinadevane pūjavāvāḷāne thavī
pūjavāthī thāy paṇ kharī tathā na paṇ thāy, kānothī ā vāt
sāmbhaḷavāmān āvī hoy ke desh-paradeshamān anya devādikane
pūjavāvāḷāne to iṣhṭanī prāpti thaī ja chhe tathā jinadevane
pūjavāvāḷāne thaī chhe paṇ kharī tathā nathī paṇ thaī. paṇ evo
prabandh nirapekṣha hoy chhe; parantu vichār karatān to te satya bhāsashe
nahi; kāraṇ ke jīvan
āve chhe tathā anumānathī paṇ em bhāsatun nathī ke shītalā
pūjavāvāḷāno putra jīvashe ja, tathā desh
Page 26 of 103
PDF/HTML Page 38 of 115
single page version
chhe’, parantu emān to jagatanā kahevāmān paṇ jīvan-maraṇ,
sukh
sarva saṅkalpa chhoḍī potānā sudevamān ja
thashe.’ evo nishchay rākhavo yogya chhe paṇ dharma chhoḍavāthī
iṣhṭanī prāpti thavī sambhavatī nathī, anya matavāḷā paṇ e ja
pramāṇe kahe chhe ke
iṣhṭa vihuṇā parasharām namen te mūrakh hoy;
batāve chhe tathā jyān iṣhṭanī prāpti nathī thatī vā aniṣhṭanī
2. āstikyabuddhi = vishvās, bharosāno bhāv.
Page 27 of 103
PDF/HTML Page 39 of 115
single page version
te upāy batāv? ahīn tun kahīsh ke
satya chhe; parantu tun to potānā devano kartā kahe chhe, jo ame
paṇ em kahīe to to dūṣhaṇ āve, parantu ame (jinadevane)
kartā to kahetā nathī, paṇ ā jīv, tap
sārūn karo chho?
prāpti ane aniṣhṭanī aprāpti mānī tene pūje chhe temane to
mukhyapaṇe pāpabandh ja thāy chhe, kāraṇ ke tene dev vhālā
lāgyā nathī paṇ potānun prayojan ja vhālun lāgyun chhe. jyāre
potānun prayojan sādhya thaī jashe tyāre te devanun sevan chhoḍī
deshe vā anyathā vachan bolavā lāgashe, tyān tene devanun
āstikya vā vhālap kyān rahyān? tathā pūrvakarmano bhalo
Page 28 of 103
PDF/HTML Page 40 of 115
single page version
sansār
sukharūp je shāntiras tenun avalamban chintave chhe. evā
prayojananī siddhi thatī jāṇī temanā sevak thavānun kahyun chhe;
e banne prayojan temanāthī ja (jinadevathī) siddha thāy chhe.
kāraṇ ke
chittamān pragaṭ jaṇāy chhe. have shubhakarmano uday to tyāre thāy
ke jyāre pratham shubhano bandh thayo hoy, ane shubhakarmano bandh
tyāre thāy ke jyāre shraddhān
pravr̥utti tyāre thāy ke jyāre shubhakāryonun svarūp dekhāy. have
(tenun) sāchun svarūp vā mārga, pūrvāparavirodharahitapaṇe
2. nayavivakṣhā = nayanī apekṣhā (nayonā paḍakhān).