Page 277 of 297
PDF/HTML Page 301 of 321
single page version
ane lokanā svarūpanun chintavan kare te sansthānavichay chhe. vaḷī ā dharmadhyān dashaprakārathī paṇ kahyun chhe – apāyavichay, upāyavichay, jīvavichay, āgnāvichay, vipākavichay, ajīvavichay, hetuvichay, virāgavichay, bhavavichay ane sansthānavichay. e pramāṇe dashenun chintavan chhe te ā chāre bhedonā visheṣhabhed chhe. vaḷī padastha, piṇḍastha, rūpastha ane rūpātīt — evā chār bhedarūp paṇ dharmadhyān hoy chhe.1 tyān pad to akṣharonā samudāyanun nām chhe ane te parameṣhṭhīvāchak akṣhar chhe jenī mantra sañgnā chhe. e akṣharone pradhān karī parameṣhṭhīnun chintavan kare tyān te akṣharamān ekāgrachitta thāy tenun dhyān kahe chhe. tyān namokāramantranā pāntrīs2 akṣharo prasiddha chhe; temān manane joḍe tathā te ja mantranā bhedarūp ṭūṅkāmān soḷ akṣharo chhe. ‘arahant – siddha – āyariy – uvajhāy – sāhūd3’ e soḷ akṣhar chhe tathā tenā ja bhedarūp ‘arihant – siddha’ e chha akṣhar chhe ane tenā ja saṅkṣhepamān ‘a – si – ā – u – sā’ e ādi akṣhararūp pāñch akṣhar chhe. arihant e chār akṣhar chhe, ‘siddha’ vā ‘arhan’ e be akṣhar chhe. om e ek akṣhar chhe. temān parameṣhṭhīnā sarva ādi akṣharo chhe. arahantano अ, asharīrī je siddha teno अ, āchāryano आ, upādhyāyano उ, ane munino म्, e pramāṇe अ + अ + आ + उ + म् = ॐ4’ evo dhvani siddha thāy chhe. e mantravākyone uchchāraṇarūp karī manamān tenun chintavanarūp dhyān kare, eno vāchya artha je parameṣhṭhī tenun anantagnānādi svarūp vichārī dhyān kare tathā anya paṇ bār hajār shlokapramāṇ namaskāragranth anusār
Page 278 of 297
PDF/HTML Page 302 of 321
single page version
tathā laghubr̥uhaddasiddhachakra ane pratiṣhṭhāgranthomān mantro kahyā chhe tenun dhyān kare. e mantronun keṭaluṅk kathan sanskr̥it-ṭīkāmān chhe tyānthī jāṇavun, ahīn to mātra saṅkṣhepamān lakhyun chhe. e pramāṇe padasthadhyān chhe.
vaḷī ‘piṇḍ’ nām sharīranun chhe, tyān puruṣhākār amūrtik anantachatuṣhṭayayukta jevun paramātmānun svarūp chhe tevun ātmānun chintavan karavun te piṇḍasthadhyān chhe.
vaḷī ‘rūp’ arthāt samavasaraṇamān ghātikarma rahit, chotrīs atishay ane āṭh prātihārya sahit, anantachatuṣhṭayamaṇḍit, indrādi devo dvārā pūjya tathā paramaudārikasharīrayukta evā arihantane dhyāve, tathā evo ja saṅkalpa potānā ātmānā sambandhamān karīne potāne dhyāve te rūpasthadhyān chhe.
vaḷī deh vinā, bāhya atishayādi vinā, sva-paranā dhyātā – dhyān – dhyeyanā bhed vinā, sarva vikalparahit paramātmasvarūpamān tallīnatāne prāpta thāy te rūpātītadhyān chhe. āvun dhyān sātamā guṇasthānamān hoy tyāre muni shreṇi māṇḍe chhe, tathā ā dhyān vyakta rāg sahit chothā guṇasthānathī māṇḍī sātamā guṇasthān sudhī anek bhedarūp pravarte chhe.
have pāñch gāthāmān shukaladhyān kahe chheḥ —
arthaḥ — jyān, vyakta kaṣhāyanā anubhav rahit bhalā prakārathī, gnānopayogādi guṇo vishuddha – ujjval hoy, karmono jyān upasham ke kṣhay hoy tathā jyān leshyā paṇ shukal ja hoy tene shukladhyān kahe chhe.
bhāvārthaḥ — ā sāmānyapaṇe shukladhyānanun svarūp kahyun. visheṣh
Page 279 of 297
PDF/HTML Page 303 of 321
single page version
have kahe chhe. vaḷī karmonun upashaman tathā kṣhapaṇānun vidhān anya granthānusār ṭīkākāre lakhyun chhe te paṇ have kahīshun.
have shukladhyānanā visheṣh (bhedo) kahe chheḥ —
arthaḥ — upasham tathā kṣhapak e banne shreṇīmān ārūḍh thato thako samaye samaye karmone upasham tathā kṣhayarūp karī anantaguṇī vishuddhatāthī shuddha thato thako muni pratham pr̥uthaktvavitarkavichār nāmanun shukladhyān dhyāve chhe.
bhāvārthaḥ — pratham mithyātvanī traṇ ane anantānubandhīkaṣhāyanī chār prakr̥itiono upasham vā kṣhay karī samyagdraṣhṭi thāy, pachhī apramattaguṇasthānamān sātishay vishuddhatā sahit thaī shreṇīno ārambh kare tyāre apūrvakaraṇaguṇasthān thaī tyān shukladhyānano pahelo pāyo pravarte. tyān jo mohanī prakr̥itione upashamāvavāno prārambh kare to apūrvakaraṇ, anivr̥uttikaraṇ ane sūkṣhmasāmparāy e traṇ guṇasthānomān samaye samaye anantaguṇī vishuddhatāthī vardhamān thato thako mohanīyakarmanī ekavīsh prakr̥itione upashamāvī upashāntakaṣhāyaguṇasthānane prāpta thāy chhe, ane jo mohanī prakr̥itione kṣhapāvavāno prārambh kare to ā traṇe guṇasthānamān mohanī ekavīs prakr̥itione sattāmānthī nāsh karī kṣhīṇakaṣhāy nāmanā bāramā guṇasthānane prāpta thāy chhe. ā pramāṇe tyān pr̥uthaktvavitarkavichār nāmano shukladhyānano pahelo pāyo pravarte chhe. pr̥uthak eṭale judā judā, vitarka eṭale shrutagnānanā akṣharo tathā vichār eṭale arthanun, vyañjan arthāt akṣhararūp vastunā nāmanun tathā man-vachan-kāyānā yoganun palaṭavun. e badhun ā pahelā shukladhyānamān thāy chhe, tyān artha to dravya-guṇ -paryāyanī palaṭanā chhe arthāt dravyathī dravyāntar, guṇathī guṇāntar ane
Page 280 of 297
PDF/HTML Page 304 of 321
single page version
paryāyathī paryāyāntar chhe. e ja pramāṇe varṇathī varṇāntar tathā yogathī yogāntar chhe.
prashnaḥ — dhyān to ekāgrachintānirodh chhe paṇ palaṭavāne dhyān kem kahī shakāy?
samādhānaḥ — jeṭalī vār ek (gney) upar upayog sthir thāy te to dhyān chhe ane tyānthī palaṭāī bījā gney upar sthir thayo te paṇ dhyān chhe. e pramāṇe dhyānanā santānane paṇ dhyān kahe chhe. ahīn e santānanī jāti ek chhe e apekṣhā levī. vaḷī upayog palaṭāy chhe tyān dhyātāne palaṭāvavānī ichchhā nathī. jo ichchhā hoy to te rāg sahit hovāthī ā paṇ dharmadhyān ja ṭhare. ahīn avyakta rāg chhe te paṇ kevaḷagnānagamya chhe, ā dhyātānā gnānane gamya nathī. pote shuddhopayogarūp banyo thako e palaṭanāno paṇ gnātā ja chhe ane palaṭāvun e kṣhayopashamagnānano svabhāv chhe. e upayog ghaṇo vakhat ekāgra raheto nathī. tene ‘shukla’ evun nām rāg avyakta thavāthī ja kahyun chhe.
have shukladhyānano bījo bhed kahe chheḥ —
arthaḥ — samasta mohakarmano nāsh thatān kṣhīṇakaṣhāy guṇasthānanā antasamayamān potānā svarūpamān tallīn thato thako ātmā ekatvavitarkaavichār nāmanā bījā shukladhyānane dhyāve chhe.
bhāvārthaḥ — prathamanā pr̥uthaktvavitarkavichārashukladhyānamān upayog palaṭāto hato te palaṭāvun ahīn aṭakī gayun. ahīn ek dravya, ek guṇ, ek paryāy, ek vyañjan ane ek yog upar upayog sthir thaī gayo. potānā svarūpamān līn to chhe ja parantu have ghātikarmano nāsh karī
Page 281 of 297
PDF/HTML Page 305 of 321
single page version
upayog palaṭāshe tyān ‘sarvano pratyakṣha gnātā thaī lokālokane jāṇavun’ e ja palaṭāvun rahyun chhe.
have shukladhyānano trījo bhed kahe chheḥ —
arthaḥ — kevaḷagnān chhe svabhāv jeno evā sayogakevaḷī- bhagavān jyāre sūkṣhmakāyayogamān birāje chhe tyāre te kāḷamān je dhyān hoy chhe te sūkṣhmakriyā nāmanun trījun shukladhyān chhe.
bhāvārthaḥ — jyāre ghātikarmano nāsh karī kevaḷagnān utpanna thāy tyāre teramā guṇasthānavartī sayogakevaḷī thāy chhe. tyān te guṇasthānanā antamān antarmuhūrtakāḷ bākī rahe tyāre manoyog – vachanayog rokāī jāy chhe ane kāyayoganī sūkṣhmakriyā rahī jāy chhe, tyāre tene shukladhyānano (sūkṣhmakriyāpratipātī nāmano) trījo pāyo kahe chhe. ahīn kevaḷagnān ūpajyun tyārathī upayog to sthir chhe ane dhyānamān antarmuhūrta ṭakavānun kahyun chhe; parantu e dhyānanī apekṣhāe to ahīn dhyān nathī paṇ mātra yog thambhāī javānī apekṣhāe dhyānano upachār chhe. ane jo upayoganī apekṣhāe kahīe to upayog ahīn thambhī ja rahyo chhe – kāī jāṇavānun bākī rahyun nathī. vaḷī palaṭāvavāvāḷun pratipakṣhī karma paṇ rahyun nathī, tethī tene sadāy dhyān ja chhe – potānā svarūpamān ramī rahyā chhe, samasta gneyo ārasīnī māphak pratibimbit thaī rahyā chhe ane mohanā nāshathī koī padārthomān iṣhṭa – aniṣhṭabhāv nathī. e pramāṇe sūkṣhmakriyāpratipātī nāmanun trījun shukladhyān pravarte chhe.
have vyuparatakriyānivr̥utti nāmanun chothun shukladhyān kahe chheḥ —
Page 282 of 297
PDF/HTML Page 306 of 321
single page version
arthaḥ — yogonī pravr̥uttino abhāv karī jyāre kevaḷībhagavān ayogījin thāy chhe, tyāre aghātikarmonī pañchāshī prakr̥itio je sattāmān rahī chhe teno kṣhay karavā arthe je dhyāve chhe te vyuparatakriyānivr̥utti nāmanun chothun shukladhyān chhe
bhāvārthaḥ — chaudamā ayogījinaguṇasthānanī sthiti pāñch laghu akṣhar (अ-इ-उ-ऋ-लृ) pramāṇ chhe. tyān yogonī pravr̥uttino abhāv chhe ane aghātikarmonī pañchāshī prakr̥iti sattāmān rahī chhe, tenā nāshanun kāraṇ ā yogonun rokāvun chhe, tethī tene dhyān kahyun chhe. teramā guṇasthānanī māphak ahīn paṇ dhyānano upachār samajavo, kāraṇ ke ichchhāpūrvak upayogane thambhāvavārūp dhyān ahīn nathī. e karmaprakr̥itionān nām tathā anya paṇ visheṣh kathan bījā grantho anusār chhe te sanskr̥itaṭīkāthī jāṇī levān. e pramāṇe dhyān nāmanā tapanun svarūp kahyun.
have tapanā kathanane saṅkoche chheḥ —
arthaḥ — ā bār prakāranān tap kahyān temān upayogane lagāvī je muni ugra – tīvra tapanun ācharaṇ kare chhe te muni karmapuñjano kṣhay karīne mokṣhasukhane prāpta thāy chhe. kevun chhe mokṣhasukh? je akṣhay – avināshī chhe.
bhāvārthaḥ — tapathī karmanirjarā thāy chhe tathā samvar thāy chhe ane
Page 283 of 297
PDF/HTML Page 307 of 321
single page version
e (nirjarā tathā samvar) banne mokṣhanān kāraṇ chhe. je munivrat laīne bāhya – abhyantarabhedathī kahelān ā tapane te ja vidhānapūrvak āchare chhe te mokṣhane prāpta thāy chhe ane tyāre ja karmono abhāv thāy chhe. tenāthī ja avināshī bādhārahit ātmīyasukhanī prāpti thāy chhe. e pramāṇe ā bār prakāranān tapanā dhārak tathā ā tapanān phaḷane pāme chhe tevā sādhu chār prakāranā kahyā chhe — aṇagār, yati, muni ane r̥̄iṣhi. temān gr̥uhavāsanā tyāgī ane mūḷaguṇonā dhārak sāmānya sādhune aṇagār kahe chhe, dhyānamān rahīne je shreṇi māṇḍe te yati chhe, jemane avadhi – manaḥparyay – kevaḷagnān hoy te muni chhe tathā je r̥̄iddhidhārak hoy te r̥̄iṣhi chhe. e r̥̄iṣhinā paṇ chār bhed chheḥ rājarṣhi, brahmarṣhi, ,devarṣhi tathā paramarṣhi. tyān vikriyār̥̄iddhivāḷā rājar̥̄iṣhi chhe, akṣhīṇamahānas- r̥̄iddhivāḷā brahmar̥̄iṣhi chhe, ākāshagāmī (chāraṇar̥̄iddhivāḷā) devar̥̄iṣhi chhe tathā kevaḷagnānī paramar̥̄iṣhi chhe; em samajavun.
have granthakartā shrī svāmīkārttikeyamuni potānun kartavya pragaṭ kare chheḥ —
arthaḥ — svāmī kumār arthāt svāmīkārttikey nāmanā munie ā anuprekṣhā nāmano granth gāthārūp rachanāmān rachyo chhe. ahīn ‘kumār’ shabdathī em sūchavyun jaṇāy chhe ke ā muni janmathī ja brahmachārī hatā. temaṇe ‘ā granth shraddhāpūrvak rachyo chhe, paṇ em nathī ke kathanamātra banāvī dīdho hoy!’ ā visheṣhaṇathī anuprekṣhāmān ati prīti sūchave chhe. vaḷī prayojan kahe chhe ke – ‘jinavachananī bhāvanā arthe rachyo chhe.’ — ā vākyathī em jaṇāvyun chhe ke khyāti – lābh – pūjādi laukik prayojan arthe rachyo nathī. jinavachananun gnān – shraddhān thayun chhe tene vāramvār bhāvavun
Page 284 of 297
PDF/HTML Page 308 of 321
single page version
– spaṣhṭa karavun ke jethī gnānanī vr̥uddhi thāy, kaṣhāyo nāsh pāme e prayojan jaṇāvyun chhe. vaḷī bījun prayojan – ‘chañchaḷ manane sthir karavā arthe rachyo chhe.’ ā visheṣhaṇathī em samajavun ke – man chañchaḷ chhe, te ekāgra rahetun nathī, tene jo ā shāstramān lagāvīe to rāg-dveṣhanān kāraṇo je viṣhayo chhe temān jāy nahi. e prayojan arthe ā anuprekṣhāgranthanī rachanā karī chhe. bhavyajīvoe teno abhyās karavo yogya chhe ke jethī jinavachananī shraddhā thāy, samyaggnānanī vr̥uddhi thāy, tathā ānā abhyāsamān joḍātān chañchaḷ man anya viṣhayomān jāy nahi.
have anuprekṣhānun māhātmya kahī bhavyajīvone upadesharūp phaḷanun varṇan kare chheḥ —
arthaḥ — ā bār anuprekṣhā jināgamaanusār pragaṭapaṇe kahī chhe; e vachanathī em jaṇāvyun chhe ke — men kalpanā karī kahī nathī paṇ pūrva (āmnāy) anusār kahī chhe, tene je bhavyajīvo bhaṇashe, sāmbhaḷashe athavā tenī bhāvanā eṭale vāramvār chintavan karashe te bādhārahit – avināshī – svātmīy uttam sukhane prāpta thashe. — e sambhāvanārūp kartavyaarthano upadesh samajavo. māṭe he bhavyajīvo! āne bhaṇo, sāmbhaḷo ane vāramvār chintavanarūp bhāvanā karo.
have antamaṅgaḷ kare chheḥ —
Page 285 of 297
PDF/HTML Page 309 of 321
single page version
arthaḥ — traṇ bhuvananā pradhānasvāmī shrī tīrthaṅkaradev ke jemaṇe kumārakāḷamān ja tapashcharaṇ dhāraṇ karyun evā vasupūjyarājānā putra vāsupūjyajin tathā mallijin ane charamatrik arthāt chhellā traṇ — nemināthajin, pārshvanāthajin, varddhamānajin e pāñch jinone hun nitya stavun chhun, temano guṇānuvād karun chhun – vandu chhun.
bhāvārthaḥ — e pramāṇe kumārashramaṇ je pāñch tīrthaṅkar chhe temanun stavan — namaskārarūp antamaṅgaḷ karyun chhe. ahīn em sūchave chhe ke pote kumāraavasthāmān muni thayā chhe, tethī temane kumāratīrthaṅkaro pratye visheṣh prīti utpanna thaī chhe ane eṭalā māṭe temanā nāmarūp ahīn antamaṅgaḷ karyun chhe.
e pramāṇe shrī svāmikārttikeyamunie rachelo ā anuprekṣhāgranth samāpta thayo.
have ā vachanikā thavāno sambandh lakhīe chhīeḥ —
Page 286 of 297
PDF/HTML Page 310 of 321
single page version
Page 287 of 297
PDF/HTML Page 311 of 321
single page version
अइबलिओ वि रउद्दो
अइलालिओ वि देहो
अग्गी वि य होदि हिमं
अच्छीहिं पिच्छमाणो
अज्जवमिलेच्छखण्डे
अट्ठ वि गब्भज दुविहा
अणउदयादो छह्णं
अणवरयं जो संचदि लच्छिं
अणुद्धरीयं कुंथो
अणुपरिमाणं तच्चं
अण्णइरूवं दव्वं
अण्णभवे जो सुयणो
अण्णं देहं गिह्णदि जणणी
अण्णं पि एवमाई
अण्णोण्णपवेसेण य
अण्णोण्णं खज्जंता
अथिरं परियणसयणं
अद्धुव असरण भणिया
अप्पसंसणकरणं
अप्पसरूवं वत्थु चत्तं
अप्पाणं जो णिंदइ
Page 288 of 297
PDF/HTML Page 312 of 321
single page version
आउक्खएण मरणं
आहारगिद्धिरहिओ
आहारसरीरिंदिय
इक्को जीवो जायदि
इक्को रोई सोई
इक्को संचदि पुण्णं
इच्चेवमाइदुक्खं
इट्ठविओगे दुक्खं
इदि एसो जिणधम्मो
इय जाणिऊण भावह
इय दुलहं मणुयत्तं
इय पच्चक्खं पिच्छिय
इय सव्वदुलहदुलहं
इय संसारं जाणिय
इहपरलोयणिरीहो
इहपरलोयसुहाणं
इंदियजं मदिणाणं
उत्तमगुणगहणरओ
उत्तमगुणाण धामं
उत्तमणाणपहाणो
उत्तमधम्मेण जुदो होदि
Page 289 of 297
PDF/HTML Page 313 of 321
single page version
Page 290 of 297
PDF/HTML Page 314 of 321
single page version
जइ पुण सुद्धसहावा
जत्थ गुणा सुविसुद्धा
जत्थ ण कलयलसद्दो
जदि जीवादो भिण्णं
जदि ण य हवेदि जीवो
जदि ण हवदि सव्वह्णू
जदि ण हवदि सा सत्ती
जदि दव्वे पज्जाया
जदि वत्थुदो विभेदो
जदि सव्वमेव णाणं
जदि सव्वं पि असंतं
जम्मं मरणेण समं
जलबुब्बुयसारिच्छं
जल्लमललित्तगत्तो
जह जीवो कुणइ रइं
जह लोहणासणट्ठं
जं इंदिएहिं गिज्झं
जं किंचि वि उप्पण्णं
जं किं पि तेण दिण्णं
जं जस्स जम्मि देसे
जं जाणिज्जइ जीवो
जं परिमाणं कीरदि
जं वत्थु अणेयंतं तं
जं वत्थु अणेयंतं एयंतं
Page 291 of 297
PDF/HTML Page 315 of 321
single page version
Page 292 of 297
PDF/HTML Page 316 of 321
single page version
जो पुण लच्छिं संचदि
जो पुण विसयविरत्तो
जो पुणु कित्तिणिमित्तं
जो बहुमुल्लं वत्थुं
जो मणइंदियविजई
जो मण्णदि परमहिलं
जो रयणत्तयजुत्तो
जो रायदोसहेदू
जो लोहं णिहणित्ता
जो वज्जेदि सचित्तं
जो वट्टमाणकाले
जो वड्ढमाण लच्छिं
जो वड्ढारहि लच्छिं
जो वावरइ सरूवे
जो वावरेइ सदओ
जो विसहदि दुव्वयणं
जो सग्गसुहणिमित्तं
जो समसोक्खणिलीणो
जो संगहेदि सव्वं
जो संचिऊण लच्छिं
जो सावयवयसुद्धो
जो साहदि सामण्णं
जो साहेदि अदीदं
जो साहेदि विसेसे
Page 293 of 297
PDF/HTML Page 317 of 321
single page version
Page 294 of 297
PDF/HTML Page 318 of 321
single page version
धम्मो वत्थुसहावो
पज्जत्तिं गिह्णंतो
पज्जयमित्तं तच्चं
पडिसमयं परिणामो
पडिसमयं सुज्झंतो
पढमकसायचउह्णं
पत्तेयाणं आऊ
पत्तेया वि य दुविहा
परतत्तीणिरवेक्खो
परदोसाण वि गहणं
परविसयहरणसीलो
परिणमदि सण्णिजीवो
परिणामसहावादो
परिणामेण विहीणं
पूयादिसु णिरवेक्खो जिण- ४६२
परिवज्जिय सुहुमाणं
पंचक्खा चउरक्खा
पंचक्खा वि य तिविहा
पंचमहव्वयजुत्ता
पंचसया धणुछेहा
पंचाणुव्वयधारी
पंचिंदियणाणाणं
पंथे पहियजणाणं
पावउदयेण णरए
Page 295 of 297
PDF/HTML Page 319 of 321
single page version
बारसजोयणसंखो
बारसभेओ भणिओ
बारसवएहिं जुत्तो
बारसवास वियक्खे
बारसविहेण तवसा
बालो वि य पियरचत्तो
बावीससत्तसहसा
बाहिरगंथविहीणा
बिण्णि वि असुहे झाणे
बितिचउपंचक्खाणं
बितिचउरक्खा जीवा
भत्तीए पुज्जमाणो
भयलज्जालाहादो
भोयणदाणं सोक्खं
भोयणदाणे दिण्णे
भोयणबलेण साहू
मज्जारपहुदिधरणं
मणपज्जयविण्णाणं
मणवयणकायइंदिय
मणवयणकायजोया
मणहरविसयविओगे
मणुयाणं असुइमयं
Page 296 of 297
PDF/HTML Page 320 of 321
single page version
लोयपमाणो जीवो
लोयाणं ववहारं
वज्जियसयलवियप्पो
वासादिकयपमाणं
विणओ पंचपयारो
वियलिंदिएसु जायदि
विरला णिसुणहि तच्चं
विरलो अज्जदि पुण्णं
विसयासत्तो वि सया
विहलो जो वावारो
सच्चित्तं पत्तफलं
सच्चेयणपच्चक्खं
सत्तह्णं पयडीणं
सत्तमणारयहिंतो
सत्तमितेरसिदिवसे
सत्तू वि होदि मित्तो
सत्तेक्कपंचइक्का मूले
सत्थब्भासेण पुणो
सधणो वि होदि णिधणो
समसंतोसजलेणं
सम्मत्तगुणपहाणो
सम्मत्तं देसवयं