Swami Kartikeyanupreksha (Gujarati). 12. Dharmanupreksha Gatha: 302.

< Previous Page   Next Page >


Page 161 of 297
PDF/HTML Page 185 of 321

 

background image
૧૨. ધાર્માનુપ્રેક્ષા
હવે ધર્માનુપ્રેક્ષાનું નિરૂપણ કરે છે. ત્યાં ‘ધર્મનું મૂળ સર્વજ્ઞદેવ
છે’એમ પ્રગટ કરે છેઃ
जो जाणदि पच्चक्खं तियालगुणपज्जएहिं संजुत्तं
लोयालोयं सयलं सो सव्वह्णू हवे देवो ।।३०२।।
यः जानाति प्रत्यक्षं त्रिकालगुणपर्ययैः संयुक्तम्
लोकालोकं सकलं सः सर्वज्ञः भवेत् देवः ।।३०२।।
અર્થઃત્રિકાલ ગોચર સમસ્ત ગુણ-પર્યાયો સહિત સંપૂર્ણ લોક
-અલોકને જે પ્રત્યક્ષ જાણે છે તે સર્વજ્ઞદેવ છે.
ભાવાર્થઃઆ લોકમાં જીવદ્રવ્ય અનંતાનંત છે, તેનાથી
અનંતાનંતગણાં પુદ્ગલદ્રવ્યો છે, આકાશ, ધર્મ અને અધર્મદ્રવ્ય એક-એક
છે તથા અસંખ્યાત કાલાણુદ્રવ્યો છે, લોકાકાશની પાર (આસપાસ)
અનંતપ્રદેશી આકાશદ્રવ્ય છે તે અલોક છે. તે સર્વ દ્રવ્યોનો અનંત
સમયરૂપ ભૂતકાળ તથા તેનાથી અનંતગણા સમયરૂપ ભવિષ્યકાળ છે.
તે કાળના સમય-સમયવર્તી એક દ્રવ્યના અનંત અનંત પર્યાય છે. તે
બધાંય દ્રવ્યપર્યાયોને, યુગપત્ (એકસાથે) એક સમયમાં પ્રત્યક્ષ સ્પષ્ટ
ભિન્ન-ભિન્ન જેમ છે તેમ, જેનું જ્ઞાન જાણે છે તે સર્વજ્ઞદેવ છે. એ
જ દેવ છે, બાકી બીજાને દેવ કહેવામાં આવે છે તે કહેવામાત્ર છે.
અહીં કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે ધર્મનું સ્વરૂપ કહેવામાં આવશે. તે ધર્મનું
યથાર્થ સ્વરૂપ ઇન્દ્રિયગોચર નથી પણ અતીન્દ્રિય છે અને તેનું ફળ
સ્વર્ગ-મોક્ષ છે તે પણ અતીન્દ્રિય છે. છદ્મસ્થને ઇન્દ્રિયજ્ઞાન છે તે પરોક્ષ
તેને જ્ઞાનગોચર નથી. જે સર્વ પદાર્થોને પ્રત્યક્ષ દેખે તે ધર્મનું સ્વરૂપ
પણ પ્રત્યક્ષ દેખે. એટલા માટે એ ધર્મનું સ્વરૂપ શ્રી સર્વજ્ઞદેવનાં વચનથી
૧ જુઓ પાછળ ગાથા ૨૨૧
ધર્માનુપ્રેક્ષા ]
[ ૧૬૧