Swami Kartikeyanupreksha-Gujarati (Devanagari transliteration). Upodghat.

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 8 of 321

 

[ ६]
उपोद्घात

‘द्वादश अनुप्रेक्षा’ अर्थात् ‘बार भावना’ वीतराग जैनधर्ममां आध्यात्मिक साधनानुं एक महत्त्वपूर्ण उत्तम अंग छे. जिनागममां तेनो, ‘स गुप्तिसमितिधर्मानुप्रेक्षापरीषहजयचारित्रैः ।’ए रीते, संवरना उपायमां अंतर्भाव करवामां आव्यो छे. तेनी एक महत्त्वपूर्ण विशेषता ए छे केअढी द्वीपनी, पांच भरत, पांच ऐरावत अने पांच विदेहए पंदरेय कर्मभूमिमां थनारा त्रणे काळना सर्व तीर्थंकरो, गृहस्थदशामां निरपवाद नियमथी, आ ‘बार भावना’ना चिंतवनपूर्वक ज वैराग्यनी सातिशय वृद्धि पामीने, लौकांतिक देवो द्वारा नियोगजनित अनुमोदना थतां, स्वयं दीक्षित थाय छे.

अनुप्रेक्षा एटले भावना, चिंतवन, मनोगत अभ्यास, परिशीलन, वैराग्यभावना, संसार, शरीर तेम ज भोग वगेरेना अनित्य, अशरण, अशुचि आदि स्वभावनुंअंतरमां नित्य, शरण अने परम शुचिस्वरूप निज त्रिकाळशुद्ध ज्ञायक आत्माना लक्ष तेम ज साधना सहितसंवेग तेम ज वैराग्य अर्थे फरी फरी चिंतवन करवुं ते अनुप्रेक्षा छे. (१) अनित्य-अनुप्रेक्षा, (२) अशरण-अनुप्रेक्षा, (३) संसार-अनुप्रेक्षा, (४) एकत्व-अनुप्रेक्षा, (५) अन्यत्व- अनुप्रेक्षा, (६) अशुचित्व-अनुप्रेक्षा, (७) आस्रव-अनुप्रेक्षा, (८) संवर- अनुप्रेक्षा, (९) निर्जरा-अनुप्रेक्षा, (१०) लोक-अनुप्रेक्षा, (११) बोधिदुर्लभ- अनुप्रेक्षा, अने धर्म-अनुप्रेक्षाए प्रमाणे अनुप्रेक्षाना बार भेद छे. आ बारेयना स्वरूपनुं, भवदुःखशामक ज्ञानवैराग्यनी वृद्धि अर्थे, वारंवार अनुचिंतन अवश्य कर्तव्य छे.

‘अनुप्रेक्षा’ विषे प्राचीन आचार्योए तेम ज मध्यकालीन विद्वानोए पण घणुं लख्युं छे. वीतराग दिगंबर संतो, भगवान श्री कुंदकुंदाचार्यदेवे तेम ज मुनिवर श्री कार्तिकेयस्वामीए (अपरनाम ‘स्वामी कुमारे’) तो आ विषय उपर स्वतंत्र ग्रंथो लख्या छे. श्री कुंदकुंदाचार्यदेवनी कृति ‘बारस-अणुवेक्खा’ अने श्री कार्तिकेय मुनिवरनी कृति ‘स्वामिकार्तिकेयानुप्रेक्षा’ नामथी प्रसिद्ध छे. ते बंने अनुप्रेक्षा-ग्रंथोनी अनेक आवृत्तिओ मुद्रित थईने प्रकाशित थई गई छे.