जो साहेदि अदीदं वियप्परूवं भविस्समठ्ठं च ।
संपडिकालाविट्ठं सो हु णयो णेगमो णेओ ।।२७१।।
यः साधयति अतीतं विकल्परूपं भविष्यं अर्थं च ।
सम्प्रतिकालाविष्टं सः स्फु टं नयः नैगमः ज्ञेयः ।।२७१।।
artha — je nay bhUt, bhaviShya tathA vartamAnarUp vikalpathI
sankalpamAtra (padArthane) sAdhe te naigamanay chhe.
bhAvArtha — traN kALanA paryAyomAn anvayarUp chhe te dravya chhe.
tene potAnA viShayathI bhUtakALanI paryAyane paN vartamAnavat sankalpamAn le,
bhAvikALanI paryAyane paN vartamAnavat sankalpamAn le tathA vartamAnakALanI
paryAyane te kinchit niShpanna1 hoy vA aniShpanna2 hoy to paN
niShpannarUp sankalpamAn le evA gnAn tathA vachanane naigamanay kahe chhe.
tenA anek bhed chhe. sarva nayanA viShayane mukhyatA-gauNatAthI potAnA
sankalparUpe viShay kare chhe. jem ke – manuShya nAmanA jIvadravyane sansAraparyAy
chhe, siddhaparyAy chhe tathA A manuShyaparyAy chhe em kahe to tyAn
sansAraparyAy to atIt-anAgat-vartamAn traN kAL sambandhI paN chhe,
siddhapaNun anAgat ja chhe tathA manuShyapaNun vartamAn ja chhe, chhatAn A
nayanA vachanathI abhiprAyamAn vartamAn-vidyamAnavat sankalpathI parokSharUp
anubhavamAn laIne kahe ke ‘A dravyamAn, mArA gnAnamAn, hAl A paryAy
bhAse chhe’ evA sankalpane naigamanayano viShay kahe chhe. emAnthI koIne
mukhya tathA koIne gauNarUp kahe chhe.
have sangrahanay kahe chhe —
जो संगहेदि सव्वं देसं वा विविहदव्वपज्जायं ।
अणुगमलिंगविसिट्ठं सो वि णओ संगहो होदि ।।२७२।।
यः संगृह्णाति सर्वं देशं वा विविधद्रव्यपर्यायम् ।
अनुगमलिंङ्गविशिष्टं सः अपि नयः संग्रह भवति ।।२७२।।
1 niShpanna = prApta vA pragaT. 2 aniShpanna = aprApta vA apragaT.
lokAnuprekShA ]
[ 145