विधिप्रतिषेधविकल्पना सप्तभंगीः shrI rAjavArtik – sUtra 5, kArikA 5, pRuShTha
24) tethI vyavahArapravartanA arthe paN sAt bhangothI vachananI pravRutti thAy
chhe.] vaLI je jIv – ajIvAdi nav prakAranA padArthone shrutagnAnapramANathI
ane tenA bhed je nay tenAthI potAnA Adar yatna-udyamathI mAne
– shraddhAn kare te shuddha samyagdraShTi chhe.
bhAvArtha — vastunun svarUp anekAnta chhe. jemAn anek ant
arthAt dharma hoy tene anekAnta kahe chhe. te dharma astitva, nAstitva,
ekatva, anekatva, nityatva, anityatva, bhedatva, abhedatva, apekShAtva,
daivasAdhyatva, pauruShasAdhyatva, hetusAdhyatva, AgamasAdhyatva, antarangatva,
bahirangatva ityAdi to sAmAnya dharma chhe tathA dravyatva, paryAyatva, jIvatva,
ajIvatva, sparshatva, rasatva, gandhatva, varNatva, shabdatva, shuddhatva, ashuddhatva,
mUrtatva, amUrtatva, sansAritva, siddhatva, avagAhatva, gatihetutva,
sthitihetutva, vartanAhetutva ityAdi visheSh dharma chhe.
have prashnakAranA prashnavashAt vidhi-niShedharUp vachananA sAt bhang
thAy chhe. tene ‘syAt’ e pad lagAvavun. syAt eTale ‘kathanchit’ – ‘koI
prakArathI’ evA arthamAn chhe. e vaDe vastune anekAntarUp sAdhavI. tyAn (1)
‘vastu syAt astirUp chhe’ e pramANe koI prakArathI – potAnA dravya-kShetra
-kAL-bhAvathI – vastune astitvarUp kahe chhe, (2) ‘vastu syAt nAstitvarUp
chhe’ e pramANe par vastunA dravya-kShetra-kAL-bhAvathI nAstitvarUp kahe chhe,
(3) ‘vastu syAt astitva – nAstitvarUp chhe’ e pramANe vastumAn banne dharma
hoy chhe ane vachan dvArA kramathI kahevAmAn Ave chhe, (4) ‘vastu syAt
– avaktavya chhe’ e pramANe vastumAn banne dharma ek kALamAn hoy chhe topaN
vachan dvArA ek kALamAn te kahyA jatA nathI tethI te koI prakArathI
avaktavya chhe, (5) ‘vastu syAt astiavaktavya chhe’ e pramANe
astitvathI kahI jAy chhe ane banne dharma ek kALamAn chhe tethI kahI jatI
nathI e rIte vaktavya paN chhe tathA avaktavya paN chhe, tethI syAt
astiavaktavya’ chhe. (6) e ja pramANe ‘vastu syAt nAsti-avaktavya chhe’
em kahevI, tathA (7) banne dharma kramapUrvak kahyA jAy paN ek sAthe kahyA
dharmAnuprekShA ]
[ 167