❈ pañch prakārarūp sansāranun svarūp ❈
have pāñch prakāranā sansāranān nām kahe chheḥ —
संसारो पंचविहो दव्वे खेत्ते तहेव काले य ।
भवभमणो य चउत्थो पंचमओ भावसंसारो ।।६६।।
संसारः पञ्चविधः द्रव्ये क्षेत्रे तथैव काले च ।
भवभ्रमणः च चतुर्थः पञ्चमकः भावसंसारः ।।६६।।
arthaḥ — sansār arthāt paribhramaṇ chhe te pāñch prakāranun chhe. (1)
dravya arthāt pudgaladravyamān grahaṇ-tyāgarūp paribhramaṇ, (2) kṣhetra arthāt
ākāshapradeshomān sparshavārūp paribhramaṇ, (3) kāḷ arthāt kāḷanā
samayomān ūpajavā-vinashavārūp paribhramaṇ, (4) bhav arthāt narakādi
bhavonā grahaṇ-tyāgarūp paribhramaṇ ane (5) bhāv arthāt potāne
kaṣhāy-yogasthānarūp bhedonā palaṭavārūp paribhramaṇ; – e pramāṇe pāñch
prakārarūp sansār jāṇavo.
have tenun svarūp kahe chhe. tyān pratham dravyaparāvartan kahe chheḥ —
बंधदि मुंचदि जीवो पडिसमयं कम्मपुग्गला विविहा ।
णोकम्मपुग्गला वि य मिच्छत्तकसायसंजुत्तो ।।६७।।
बध्नाति मुञ्चति जीवः प्रतिसमयं कर्मपुद्गलान् विविधान् ।
नोकर्मपुद्गलान अपि च मिथ्यात्वकषायसंयुक्तः ।।६७।।
arthaḥ — ā jīv, ā lokamān rahelān je anek prakāranān
gnānāvaraṇādi karmapudgalo tathā audārikādi sharīrarūp nokarma-pudgalone
mithyātva-kaṣhāyo vaḍe sanyukta thato thako samaye samaye bāndhe chhe ane chhoḍe chhe.
bhāvārthaḥ — mithyātva-kaṣhāyavash gnānāvaraṇādi karmonā samay-
prabaddhane abhavyarāshithī anant guṇā tathā siddharāshithī anantamā bhāge
pudgalaparamāṇuonā skandharūp kārmaṇ vargaṇāone (ā sansārī jīv)
samaye samaye grahaṇ kare chhe tathā pūrve je grahaṇ karī hatī ke je sattāmān
36 ]
[ svāmikārttikeyānuprekṣhā