lokānuprekṣhā ]
have lokānuprekṣhānun varṇan karīe chhīe. tyān pratham ja lokano ākārādi kahīshun. temān kanīk gaṇitane prayojanarūp jāṇīne teno saṅkṣhepamān bhāvārtha anya granthānusār ahīn lakhīe chhīe. tyān pratham to parikarmāṣhṭak chhe. temān, pahelun – saṅkalan eṭale joḍī devun te – saravāḷo karavo te; jem ke – āṭh ne sātano saravāḷo karatān pandar thāy. bījun – vyavakalan eṭale bādabākī kāḍhavī te, jem ke āṭhamānthī traṇ ghaṭāḍatān pāñch rahe. trījun – guṇākār; jem ke āṭhane sātathī guṇatān chhappan thāy. chothun – bhāgākār; jem ke āṭhane beno bhāg āpatān chār thāy. pāñchamun – varga eṭale barābaranī saṅkhyānī be rāshī guṇatān jeṭalā thāy teṭalā tenā varga kahevāy; jem ke āṭhano varga chosaṭh. chhaṭhṭhun – vargamūḷ eṭale jem chosaṭhanun vargamūḷ āṭh. sātamun – ghan eṭale traṇ rāshi barābar guṇatān je thāy te; jem ke āṭhano ghan pāñchaso bār tathā āṭhamun – ghanamūl eṭale pāñchaso bāranun ghanamūḷ āṭh. e pramāṇe parikarmāṣhṭak jāṇavun.
vaḷī trairāshik chhe, jemān ek pramāṇarāshi, ek phaḷarāshi tathā ek ichchhārāshi; jem ke koī vastu be rūpiyānī soḷ sher āve to āṭh rūpiyānī keṭalī āve? ahīn pramāṇarāshi be chhe, phaḷarāshi soḷ chhe tathā ichchhārāshi āṭh chhe. tyān phaḷarāshine ichchhārāshi sāthe guṇatān ek so aṭhṭhāvīs thāy, tene pramāṇarāshinī be saṅkhyāthī bhāg āpatān chosaṭh sher āve — em jāṇavun.
vaḷī kṣhetraphaḷ – eṭale jyān samān khaṇḍ (bhāg) karīe tene kṣhetraphaḷ kahīe chhīe; jem ke khetaramān dorī māpīe tyāre kachavānsī, visavānsī, vīghā karīe chhīe te kṣhetraphaḷ kahevāy chhe; jem ke – enshī hāthanī dorī hoy, tenā vīs guṇṭhā karatān chār hāthano gūṇṭho thāy. e