Tattvagyan Tarangini-Gujarati (English transliteration). Adhyay-7 : Shuddh Chidrupna Smaranama Nayona Avalambananu Varnan; Adhyay-8 : Shuddh Chidrupni Prapti Mate Bhedgnanni Aavashyakta.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 4 of 9

 

Page 53 of 153
PDF/HTML Page 61 of 161
single page version

adhyAy-6 ][ 53
दृश्यंतेऽतीव निःसाराः क्रिया वागंगचेतसां ।
कृतकृत्यत्वतः शुद्धचिद्रूपं भजता सता ।।७।।
dravyabhAvathI tan kArAgRuh viShe sthiti chhe tyAn sudhAI to,
‘hun sahajAtmasvarup’ smaraN e ÒdayakamalamAn nitya raho;
tan man vachanataNI sau cheShTA dIse atIv asAr ahA !
shuddha chidAtmasvarupane bhajatAn, sAr graıAo, hun kRutArtha mahA. 6-7
artha : — jyAn sudhI mArI dravyathI ane bhAvathI sharIramAn sthiti
chhe, tyAn sudhI ‘shuddha chidrUp hun chhun’ e smaraN mArA hRudayakamaLamAn nishchaye
raho. 6.
shuddha chidrUpane bhajatAn thakAn kRutakRutyatA prApta thavAthI vachan, sharIr
ane mananI kriyAo atyant asAr jaNAy chhe. 7.
किंचित्कदोत्तमं क्वापि न यतो नियमान्नमः ।
तस्मादनंतशः शुद्धचिद्रूपाय प्रतिक्षणं ।।८।।
बाह्यांतः संगमंगं नृसुरपतिपदं कर्मबंधादिभावं
विद्याविज्ञानशोभाबलभवखसुखं कीर्तिरूपप्रतापं ।
राज्यागाख्यागकालास्रवकुपरिजनं वाग्मनोयानधीद्धा-
तीर्थेशत्वं ह्यनित्यं स्मर परमचलं शुद्धचिद्रूपमेकं ।।९।।
bAıAAbhyantar sang kShaNik sau, sharIr, narendra, surendra pado,
karmabhAv, vidyA, baL, shobhA, janma, rup, yash, viShay sukho;
rAjapAT vignAn pratApo giri taru nAm dhArA svajano,
AuAv, kAL, vachan man vAhan buddhi nashvar sarva gaNo.
kAnti dIpti tIrthapatipad paN nahi nitya aho ! jagamAn,
chidrUp shuddha sadA sarvottam achalit tethI dhArun uramAn;
kinchit kAAny kadI nahi nishche chidrUpathI jag pravar aho !
tethI anant praNAm sadA muj te chidrUpane kShaN kShaN ho. 8-9.

Page 54 of 153
PDF/HTML Page 62 of 161
single page version

54 ][ tattvagnAn-tarangiNI
artha : — je kAraNathI, nishchayathI, kyAy paN kyArey, kaI paN
(bIjun) uttam nathI, te kAraNe, shuddhachidrUpane kShaNe kShaNe anantavAr namaskAr
ho. 8.
bAhya ane antarang parigrah, sharIr, narendra ane surendranAn pad,
karmabandh Adi bhAv, vidyA, vignAn – kaLA kaushalyA, shobhA, baL, janma,
indriyonAn sukh, kIrti, rUp, pratAp, rAjya, parvat, nAm, vRukSha, kAL,
Asrav, pRithvI, parivAr, vANI, man, vAhan, buddhi, dIpti, tIrthankarapaNun
nishchayathI anitya chhe, (tethI) param achal evA ek shuddhachidrUpanun
smaraN kar. 9.
रागाद्या न विधातव्याः सत्यसत्यपि वस्तुनि ।
ज्ञात्वा स्वशुद्धचिद्रूपं तत्र तिष्ठ निराकुलः ।।१०।।
sarva shubhAshubh vastu prati kadI, na karo rAgAdi bhAv,
jANI nirmal nij chidrUp tyAn, sthir nirAkuL thAy;
`nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 10.
artha : — sArA ke khoTA athavA vartamAn, temaj bhUt-bhaviShyanA
padArthomAn paN rAg-dveSh Adi kartavya nathI. potAnA shuddha chetanasvarUp
AtmAne jANIne tyAn nirAkuL sukhasvarUpe sthir thA. 10.
चिद्रूपोऽहं स मे तस्मात्तं पश्यामि सुखी ततः ।
भवक्षितिर्हितं मुक्तिर्निर्यासोऽयं जिनागमे ।।११।।
chidrUp hun te mArun tethI te, jo. to sukh thAy;
bhav kShay mukit shrey pamAy, te sAr jinAgamAny.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 11.
artha
: — hun chaitanyasvarUp chhun, te (AtmA) mAro chhe, mATe hun tene
joun chhun eTale sukhI chhun. A bhavano kShay, Atmahit, mokSha chhe, e
jinAgamanun rahasya – sAr chhe. 11.

Page 55 of 153
PDF/HTML Page 63 of 161
single page version

adhyAy-6 ][ 55
चिद्रूपे केवले शुद्धे नित्यानंदमये यदा ।
स्वे तिष्ठति तदा स्वस्थं कथ्यते परमार्थतः ।।१२।।
chidrUp keval shuddhasvarup e nityAnande prapUrNa,
te nij svarupe re sthir to nishchaye, svastha kaıAo sampUrNa.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 12.
artha : — jyAre AtmA nityAnandamay kevaL potAnA shuddhachidrUpamAn
sthir thAy chhe, tyAre paramArthathI svasthapaNe samAdhirUp kahevAy chhe. 12.
निश्चलः परिणामोऽस्तु स्वशुद्धचिति मामकः ।
शरीरमोचनं यावदिव भूमौ सुराचलः ।।१३।।
nirmaL nij chidrUp viShe raho, nishchal muj pariNAm;
deh jatAn paN e na chaLo kadA, meru chale nahi nAm.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 13.
artha : — jyAn sudhI sharIr chhUTyun nathI, tyAn sudhI pRithvI upar
meru parvatanI jem, sva shuddha AtmAmAn mArA pariNAm nishchal raho. 13.
सदा परिणतिर्मेऽस्तु शुद्धचिद्रूपकेऽचला ।
अष्टमीभूमिकामध्ये शुभा सिद्धशिला यथा ।।१४।।
nirmal nij chidrUp viShe sadA, muj pariNati ho akamp;
jem virAje re aShTamI bhUmimAn, siddhashilA niShkamp.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 14.
artha : — jem AThamI bhUmi (pRithvI)nA agrabhAge mokShasthAnamAn
pavitra siddhashilA nishchaL chhe, tem shuddha chidrUpamAn mArA bhAv sadA nishchaL
raho. 14.
चलंति सन्मुनीन्द्राणां निर्मलानि मनांसि न ।
शुद्धचिद्रूपसद्ध्यानात् सिद्धक्षेत्राच्छिवा यथा ।।१५।।

Page 56 of 153
PDF/HTML Page 64 of 161
single page version

56 ][ tattvagnAn-tarangiNI
nirmaL chidrUp dhayAn thakI kadI sant munivarya chitta;
lesh chaLe nA siddhikShetrathI siddho jyam tyAn susthit.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 15.
artha : — jem siddhakShetrathI siddho chaLatA nathI tem shuddha AtmAnA
uttam dhyAnathI, munIndronAn nirmaL man chaLatAn nathI. 15.
मुनीश्वरैस्तथाभ्यासो दृढः सम्यग्विधीयते ।
मानसं शुद्धचिद्रूपे यथाऽत्यंतं स्थिरीभवेत् ।।१६।।
shuddha svarupe re nishchal dhayAnano, samyag draDh abhyAs;
sevo evo re gnAnI munIshvaro, achal lahe nijavAs.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 16.
artha : — munivaro sva shuddha AtmAmAn mananI ekAgratArUp evo
draDh samyak abhyAs kare chhe, ke jethI te atyant sthir thAy chhe. 16.
सुखे दुःखे महारोगे क्षुधादीनामुपद्रवे ।
चतुर्विधोपसर्गे च कुर्वे चिद्रूपचिंतनं ।।१७।।
sukh dukh samaye re mahAvyAdhiA viShe, bhIShaN upadrav mAny;
upasargAdi re Avye nA chUkun, chidrUp chintan jarAy.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 17.
artha : — sukhamAn, dukhamAn, mahArogamAn, bhUkh Adi upadravomAn
ane chAr prakAranA upasarga AvI paDe, tyAre shuddhaAtmAnun chintan
karun. 17.
निश्चलं न कृतं चित्तमनादौ भ्रमतो भवे ।
चिद्रूपे तेन सोढानि महादुःखान्यहो मया ।।१८।।
nij chidrUpamAn re nishchal chitta hA ! na dhAryun max koivAr;
bhamatAn bhavamAn re, tethI anAdithI dukh pAmyo hun apAr.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 18.

Page 57 of 153
PDF/HTML Page 65 of 161
single page version

adhyAy-6 ][ 57
artha : — anAdithI sansAramAn bhamatAn men chidrUpamAn chittane
nishchal karyun nahi, tethI ahoho! Ashcharya chhe ke men mahAn dukho sahan
karyAn. 18.
ये याता यांति यास्यंति निर्वृत्तिं पुरुषोत्तमाः ।
मानसं निश्चलं कृत्वः स्वे चिद्रूपे न संशयः ।।१९।।
je nararatno re mukitamAn gayA, jAye, jAshe sadAy;
nij chidrUpe re nishchal man karI, sau nishank shiv thAy.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 19.
artha : — je uttam puruSho mokShe gayA chhe, jAy chhe ane jashe
te sarve potAnA chaitanyasvarUp AtmAmAn manane ekAgra karIne (gayA chhe,
jAy chhe ane jashe) emAn sanshay nathI. 19.
निश्चलोंऽगी यदा शुद्धचिद्रूपोऽहमिति स्मृतौ ।
तदैव भावमुक्तिः स्यात्क्रमेण द्रव्यमुक्तिभाग् ।।२०।।
‘nirmal chidrUp hun’ jan em jyAn smaraNe nishchal thAy;
bhAvamukit to tyAn ja krame pachhI dravye mukit varAy.
nirmaL chidrUp nishchal sevIe. 20.
artha : — ‘hun shuddha chaitanyamUrti AtmA chhun’ em smaraN karatAn
jyAre Atmadravya nishchaL thAy chhe, tyAre ja bhAvamokSha thAy chhe ane
anukrame dravyamokShane yogya (paN) thAy chhe. 20.

Page 58 of 153
PDF/HTML Page 66 of 161
single page version

adhayAy 7 mo
[shuddha chidrUpanA smaraNamAn nayonA avalambananun varNan]
न यामि शुद्धचिद्रूपे लयं यावदहं दृढं ।
न मुंचामि क्षणं तावद् व्यवहारावलंबनं ।।१।।
nirmaL chidrUpamAn nishchalapaNe, lay jyAn sudhAI na pamAy;
tyAn sudhAI avalamban vyavahAranun, kShaN paN dUr na karAy,
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 1.
artha : — shuddha chidrUpamAn jyAn sudhI hun draDh lay na pAmun, tyAn
sudhI vyavahArano Ashray kShaN paN chhoDun nahi. 1.
अशुद्धं किल चिद्रूपं लोके सर्वत्र दृश्यते ।
व्यवहारनयं श्रित्वा शुद्धं बोधदृशा क्वचित् ।।२२।।
asahaj chidrUp lokaviShe badho, vyavahAre to jaNAy;
nishchayanayarup gnAnadraShTi thak˘I, shuddha kavachit dekhAy.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 2.
artha : — vyavahAranayanA AshrayathI jotAn lokamAn sarvatra kharekhar
ashuddha chidrUp dekhAy chhe. nishchayadraShTithI jotAn shuddha chidrUp kyAnk kyArek
jaNAy chhe.
चिद्रूपे तारतम्येन गुणस्थानाच्चतुर्थतः ।
मिथ्यात्वाद्युदयाद्यख्यमलापायाद् विशुद्धता ।।३।।
mithyAtvAdi re prakRitirup jyAn malakShay Arambh thAy;
chidrUp shuddhi re /mathI chaturtha e, guNasthAnethI gaNAy.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 3.

Page 59 of 153
PDF/HTML Page 67 of 161
single page version

adhyAy-7 ][ 59
artha : — mithyAtva AdinA udayarUp mithyAtva mohanIy vagere
(ane anantAnubandhI krodh vagere kaShAy) maL dUr thavAthI chothA
guNasthAnathI mAnDIne tAratamyatAthI chidrUpamAn vishuddhatA AvIne vadhe
chhe. 3.
मोक्षस्वर्गार्थिनां पुंसां तात्त्विकव्यवहारिणां ।
पंथाः पृथक् पृथक् रूपो नागरागारिणामिव ।।४।।
judA gAme re jAtA pathikanA judA mArgo bhaLAy;
mokShArthI nishchay, vyavahArane, svargArthI tem chahAy.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 4.
artha : — mokShanA ichchhuk puruShono ane svarganA ichchhak
puruShono anukrame nishchayanA AshrayarUp tAttvik ane vyavahAranA
AshrayarUp atAttvik judA judA nagaramAn janAr pathikonI jem bhinna-
bhinnarUp mArga chhe. 4.
चिंताक्लेशकषायशोकबहुले देहादिसाध्यात्परा-
धीने कर्मनिबन्धनेऽतिविषमे मार्गे भयाशान्विते ।
व्यामोहे व्यवहारनामनि गतिं हित्वा व्रजात्मन् सदा
शुद्धे निश्चयनामनीह सुखदेऽमुत्रापि दोषोज्झिते ।।५।।
he! Atman e kalesh kaShAyayut viSham ati vyavahAr;
chintA AshAre shok bhaye bharyo, svAdhAIn vaLI nahi lagAr.
karma nibandhAn ne vyAmohakar, jANI taj vyavahAr;
doSh rahit nishchay bhaj shuddha e lokadvaye sukhakAr.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 5.
artha : — chintA, klesh, krodhAdi kaShAy, shokAdi atyant jemAn chhe
te dehAdithI sAdhya hovAthI parAdhIn, karma nibandhan rUp, bhay ane
AshAyukta, mUnjhavaN karanAr, vyavahAr nAmanA ati viSham mArgamAn

Page 60 of 153
PDF/HTML Page 68 of 161
single page version

60 ][ tattvagnAn-tarangiNI
chAlavAnun chhoDIne he Atman! A lokamAn ane paralokamAn paN
sukh ApanAr doSharahit, shuddha nishchay nAmanA mArgamAn tun sadA gaman
kar. 5.
न भक्तवृंदैर्न च शिष्यवर्गैर्न पुस्तकाद्यैर्न च देहमुख्यैः ।
न कर्मणा केन ममास्ति कार्यं विशुद्धचित्यस्तु लयः सदैव ।।६।।
bhakatajano pustak tan Adinun, shiShya samUhanun shun kAm ?
chidrUp nirmaLamAn lay ho sadA, karma avaranun na kAm.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 6.
artha : — mATe bhaktonA samUhathI, shiShyavargathI, pustakAdithI ke
koI karmathI kAI kAm nathI, (phakta) vishuddha chaitanyamAn sadA mArI
pariNatino lay thAv. 6.
न चेतसा स्पर्शमहं करोमि सचेतनाचेतनवस्तुजाते ।
विमुच्य शुद्धं हि निजात्मतत्त्वं क्वचित्कदाचित्कथमप्यवश्यं ।।७।।
shuddha nijAtam tattva tajI kadI, koi rIte hun kAAny;
jaM chetanarup vastu samUhane, manathI na sparshun avashya,
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 7.
artha : — nij shuddhAtmatattvane chhoDIne sachetan ane achetan evA
sarva padArtha samUhamAn kyArey, kadApi, koI paN rIte hun manathI avashya
sparsha karun nahi. 7
व्यवहारं समालंब्य येऽक्षि कुर्वंति निश्चये ।
शुद्धचिद्रूपसंप्राप्तिस्तेपामेवेतरस्य न ।।८।।
avalambInere je vyavahArane, nishchayamAn de lakSha;
nirmaL chidrUp prApti te lahe, bIjAne nahi avashya.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 8.

Page 61 of 153
PDF/HTML Page 69 of 161
single page version

adhyAy-7 ][ 61
artha : — jeo vyavahArane avalambIne nishchayamAn draShTi kare chhe,
temane ja shuddha chidrUpanI prApti thAy chhe, bIjAne thatI nathI. 8
संपर्कात् कर्मणोऽशुद्धं मलस्य वसनं यथा ।
व्यवहारेण चिद्रूपं शुद्धं तन्निश्चयाश्रयात् ।।९।।
mal sambandho re vastra malIn dIse, tyam vyavahAre ashuddha;
karma sambandho re chidrUp joie, nishchay draShTithI shuddha.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 9.
artha : — jem vyavahAranayathI malanA sambandhathI vastrane malin
kahevAy chhe ane nishchayadraShTinA AshrayathI te shuddha thAy chhe, tem karmanA
sambandhathI AtmAne vyavahArathI ashuddha kahevAy chhe ane nishchayanayanA
AshrayathI te shuddha thAy chhe. 9.
अशुद्धं कथ्यते स्वर्णमन्यद्रव्येण मिश्रितं ।
व्यवहारं समाश्रित्य शुद्धं निश्चयतो यथा ।।१०।।
युक्तं तथाऽन्यद्रव्येणाशुद्धं चिद्रूपमुच्यते ।
व्यवहारनयात् शुद्धं निश्चयात् पुनरेव तत् ।।११।।
anya dravyathI re yukat suvarNa te jyam vyavahAre ashuddha;
nishchayadraShTithI anya jaNAyanA mAtra kanak to shuddha.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 10.
anya dravyayut tem ashuddha te, vyavahAre chidrUp;
te ja chidAtmA nishchayadraShTithI bhAse shuddha svarup.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 11.
artha : — jem anya dravya sAthe meLavAyelun suvarNa vyavahArano
Ashray karIne ashuddha kahevAy chhe, nishchayathI (te) shuddha kahevAy chhe. 10.
tem anya dravyathI yukta chidrUp vyavahAranayathI ashuddha kahevAy chhe
ane nishchayathI te ja shuddha kahevAy chhe. 11.

Page 62 of 153
PDF/HTML Page 70 of 161
single page version

62 ][ tattvagnAn-tarangiNI
बाह्यांतरन्यसंपर्को येनांशेन वियुज्यते ।
तेनांशेन विशुद्धिः स्याद् चिद्रूपस्य सुवर्णवत् ।।१२।।
bAıA abhyantar anya sambandhA te je je ansh mukAy;
te te anshe re tyAn chidrUpanI shuddhi kanakavat thAy.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 12.
artha : — sonAnI peThe AtmAne jeTale anshe bAhya ane antar
anya dravyano sambandh chhUTe chhe, teTalA anshe vishuddhi thAy chhe. 12.
शुद्धचिद्रूपसद्ध्यानपर्वतारोहणं सुधीः ।
कुर्वन् करोति सुदृष्टिर्व्यवहारावलंबनं ।।१३।।
आरुह्य शुद्धचिद्रूप ध्यानपर्वतमुत्तमं ।
तिष्ठेद् यावत्त्यजेत्तावद् व्यवहारावलंबनं ।।१४।।
nirmaL chidrUpanA saddhayAnarup, giri par chaDhatAn susant;
samyagdraShTi re sadvyavahArane, avalambe matimant.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 13.
nirmaL chidrUp dhayAnagiri vare, chaDhIne draDh sthir thAy;
tyAre Alamban vyavahAranun, sarva prakAre mukAy.
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 14.
artha : — samyaggnAnI, samyagdraShTi shuddha chidrUpanA uttam dhyAnarUp
parvat upar chaDhatAn, vyavahArano Ashray le chhe. 13.
jyAre uttam shuddha AtmasvarUpanA dhyAnarUp parvat upar chaDIne
sthir thAy, tyAre te vyavahArano Ashray tajI de. 14.
शुद्धचिद्रूपसद्ध्यानपर्वतादवरोहणं ।
यदान्यकृतये कुर्यात्तदा तस्यावलंबनं ।।१५।।

Page 63 of 153
PDF/HTML Page 71 of 161
single page version

adhyAy-7 ][ 63
nirmaL chidrUp dhayAn giri thakI utare jo koi kAL;
kArya prasange re to vyavahAr sad avalambe tatkAL,
nirmaL chidrUpamAn lay ho sadA. 15.
artha : — jyAre anya prayojanArthe shuddha chidrUpanA uttam dhyAnarUp
parvatathI utaravAnun bane, tyAre te vyavahAranun avalamban kare. 15.
याता यांति च यास्यंति ये भव्या मुक्तिसंपदं ।
आलंब्य व्यवहारं ते पूर्वं पश्चाच्चनिश्चयं ।।१६।।
कारणेन विना कार्यं न स्यात्तेन विना नयं ।
व्यवहारं कदोत्पत्तिर्निश्चयस्य न जायते ।।१७।।
mukitashrIne je varyA manamohan mere,
varatA vaLI varanAr re; manamohan mere;
pratham bhajI vyavahAr sat manamohan mere;
grahI nishchay pachhI sAr re, manamohan mere. 16.
kAraN viN kadI kAryanI manamohan mere,
siddhi nahi jem thAy re, manamohan mere;
sad vyavahAr vinA kadI manamohan mere;
nishchay nahi sadhAAy re; manamohan mere. 17.
artha : — je bhavya jIvo mukti sampattine pAmyA chhe, pAme chhe
ane pAmashe te pratham sat vyavahArane AlambIne ane pachhI nishchayane
avalambIne pAmyA chhe. 16.
kAraN vagar kArya thAy nahi, tethI sat vyavahAranay vinA
nishchayanI utpatti kadI thatI nathI. 17.
जिनागमे प्रतीतिः स्याज्जिनस्याचरणेऽपि च ।
निश्चयं व्यवहारं तन्नयं भज यथाविधि ।।१८।।

Page 64 of 153
PDF/HTML Page 72 of 161
single page version

64 ][ tattvagnAn-tarangiNI
nishchay ne vyavahAr nay manamohan mere,
yathAvidhiA bhaj chang re, manamohan mere;
jinavachane jinacharaNamAn manamohan mere,
pratIti jem abhang re, manamohan mere. 18.
artha : — upar kahyA mujab tun nishchay ane vyavahAranayanun vidhi
pramANe grahaN kar ke, jethI jin praNIt AgamamAn ane
(svarUparamaNatArUp) jinanA AcharaNamAn paN shraddhA thAy. 18.
व्यवहारं विना केचिन्नष्टा केवलनिश्चयात् ।
निश्चयेन विना केचित् केवलव्यवहारतः ।।१९।।
nishchayamAtrathI bahu thayA manamohan mere,
naShTa, vinA vyavahAr re; manamohan mere;
nishchayaviN tyam naShTa bahu manamohan mere,
mAtra grahI vyavahAr re, manamohan mere. 19.
artha : — keTalAk vyavahAr vinA mAtra nishchayanun grahaN karavAthI
nAsh pAmI gayA, keTalAk nishchay vagar, kevaL vyavahArane grahavAthI naShTa
thaI gayA. 19.
द्वाभ्यां दृग्भ्यां विना न स्यात् सम्यग्द्रव्यावलोक नं ।
यथा तथा नयाभ्यां चेत्युक्तं स्याद्वादवादिभिः ।।२०।।
dravya yathArtha jaNAy nA manamohan mere,
be nayano viN tem re, manamohan mere;
banne nay sutattva grahe manamohan mere,
kahe syAdvAdI em re, manamohan mere. 20.
artha : — jem be netro vagar yathArtha rIte padArthanun avalokan
thAy nahi, tem be nayo vinA yathArtha avalokan thAy nahi, tem syAdvAd
matanA jANakAroe kahyun chhe. 20.

Page 65 of 153
PDF/HTML Page 73 of 161
single page version

adhyAy-7 ][ 65
निश्चयं क्वचिदालंब्य व्यवहारं क्वचिन्नयं ।
विधिना वर्त्तते प्राणी जिनवाणीविभूषितः ।।२१।।
nishchay avalambane kavachit manamohan mere,
kavachit bhaje vyavahAr re, manamohan mere;
jinavANI bhUShit jano, manamohan mere,
varte vidhiA grahI sAr re, manamohan mere. 21.
artha : — jinavANIthI vibhUShit prANI kyArek nishchayane
avalambIne ane kyArek vyavahArane avalambIne varte chhe. 21.
व्यवहाराद्बहिः कार्यं कुर्याद्विधिनियोजितं ।
निश्चयं चांतरं धृत्वा तत्त्वेदी सुनिश्चलं ।।२२।।
tattvagnAnI antar viShe manamohan mere,
dhArI nishchay susthir re manamohan mere;
bAıA kriyA vyavahArathI manamohan mere,
karatA vidhiA vash dhAIr re manamohan mere. 22.
artha : — tattvagnAnI nishchayane antaramAn atyant nishchalapaNe dhAraN
karIne prArabdhayoge samprApta bAhya kArya bahArathI vyavahArane avalambIne
kare. 22.
शुद्धचिद्रूपसंप्रार्प्तिनयाधीनेति पश्यतां ।
नयादिरहितं शुद्धचिद्रूपं तदनंतरं ।।२३।।
nirmal chidrUp prApti to manamohan mere,
dekho nay AdhAIn re, manamohan mere;
pachhI shuddha chidrUp to manamohan mere,
vimal nayAdi vihIn re manamohan mere. 23.
artha : — shuddha chidrUpanI prApti nayone AdhIn chhe em juo.
tyAr pachhI AtmasvarUp nayAdi rahit chhe. 23.✽✽

Page 66 of 153
PDF/HTML Page 74 of 161
single page version

adhayAy 8 mo
[shuddha chidrUpanI prApti mATe bhedagnAnanI AvashyakatA]
छेत्रीसूचिक्रकचपवनैः सीसकाग्न्यूषयंत्रै –
स्तुल्या पाथः कतकफलबद्धंसपक्षिस्वभावा ।
शस्त्रीजायुस्वधितिसदृशा टंकवैशाखबद्वा
प्रज्ञा यस्योद्भवति हि भिदे तस्य चिद्रूपलब्धिः ।।१।।
chhINI soy pavan karavat sam kolu agni sIsA jevI,
hans pakShI kShIr grahe bhinna, jaL kare katak nirmaL tevI;
auShadhiA, asi, parashu, chharI, manthan-danM padArtho bhinna kare,
tem sva-par bhede pragnA nij varte to chidsvarup vare. 1.
artha : — jene jaD chetananA bhed pADavA mATe chhINI, soy,
karavat, pavan samAn, sIsun, agni, kolu (sheraDI pIlavAno sancho)nA
jevI, pANI, phaTakaDI jevI, hans pakShInA svabhAv jevI, chharI, AyuShya
ApanAr auShadh, parashu jevI, TAnkaNA ke ravaiyA (dahInnun manthan karanAr
merudanD) jevI pragnA (vivekavALun gnAn) pragaT thAy chhe, tene nishchayathI
chidrUpanI prApti thAy chhe. 1.
स्वर्णं पाषाणसूताद्वसनमिव मलात्ताम्ररूप्यादि हेम्नो
वा लोहादग्निरिक्षो रस इह जलवत्कर्दमात्केकिपक्षात् ।
ताम्रं तैलं तिलादेः रजतमिव किलोपायतस्ताम्रमुख्यात्
दुग्धान्नीरं घृतं च क्रियत इव पृथक् ज्ञानिनात्मा शरीरात् ।।२।।
jem kanak-pAShANathI kanchan, vastrathI mel upAy vaMe,
lohathI agni, £kShuthI ras, ke chAndI kanakathI bhinna paMe;

Page 67 of 153
PDF/HTML Page 75 of 161
single page version

adhyAy-8 ][ 67
kShIrathI nIr, kardamathI jaL, ne talathI tel judAn nIkaLe,
tem gnAnI pragnAe, chidrUp, nij tanathI vibhinna kaLe. 2.
artha : — A jagatamAn jem suvarNa – pAShANamAnthI suvarNa, melathI
vastra, suvarNamAnthI tAmbu rUpun vagere athavA lohamAnthI agni, sheraDImAnthI
ras, kAdavamAnthI jaL, moranA pInchhAmAnthI trAmbu, tal AdimAnthI tel,
tAmbA vagere dhAtumAnthI jem chAndI, dUdhamAnthI pANI ane ghI upAy karIne
pRuthak karavAmAn Ave chhe; tem gnAnI vaDe AtmAne sharIrathI bhinna
karavAmAn Ave chhe.
देशं राष्ट्रं पुराद्यं स्वजनवनधनं वर्णपक्षं स्वकीय –
ज्ञातिं संबंधिवर्गं कुलपरिजनकं सोदरं पुत्रजाये ।
देहं हृद्वाग्निभावान् विकृतिगुणविधीन् कारकादीनि भित्वा
शुद्धं चिद्रूपमेकं सहजगुणनिधिं निर्विभागं स्मरामि ।।३।।
desh rAjya pur varNa pakShake parijan van dhAn kul svajano,
putra bhrAt bhAryA sambandhAI, svakIy gnAti tan man vachano;
sarva vibhAv kArak par mujathI vikRut – hetu bhinna karun,
nirvibhAg nirmal nij chidrUp ek sahaj guN nidhiA smarun. 3.
artha : — deshane, rAjyane, pur-nagar Adine, svajan, van,
dhanane, brAhmaN Adi varNanA pakShane, potAnI gnAtine, sambandhI vargane, kuL
parivArane, bhAIne, strI-putrane, sharIrane, manane, vANIrUp vibhAvone
vikAr karanArA kartA, karma, karaN Adi kArakone bhinna karIne, akhanD,
ek svAbhAvik guNanA dhAmarUp, shuddha chidrUpane hun smarun chhun. 3.
स्वात्मध्यानामृतं स्वच्छं विकल्पानपसार्य सत् ।
पिवति क्लेशनाशाय जलं शैवालवत्सुधीः ।।४।।
sau vikalpa – sevAl khaseMI, nirmal jalavat gnAnIjano;
svAtmadhayAn nirmal amRutane, pIve kalesh haravA bhavano. 4.

Page 68 of 153
PDF/HTML Page 76 of 161
single page version

68 ][ tattvagnAn-tarangiNI
artha : — nirmaL matimAn sant puruSh, kleshano nAsh karavA mATe
vikalpone sevAL mAphak dUr karIne, nirmaL jaLanI jem svAtmadhyAn rUp
amRutanun pAn kare chhe. 4.
नात्मध्यानात्परं सौख्यं नात्मध्यानात् परं तपः ।
नात्मध्यानात्परो मोक्षपथः क्वापि कदाचन ।।५।।
AtmadhayAnathI adhiAk kadApi koi sthaLe sukh satya nathI;
tap paN tem ja mokShamArga paN AtmadhayAnathI shreÌ nathI. 5.
artha : — kyAy paN, kadI paN, AtmadhyAnathI chaDiyAtun bIjun
koI sukh nathI, AtmadhyAnathI shreShTha tap nathI, AtmadhyAn sivAy bIjo
koI mokShano mArga nathI. 5.
केचित्प्राप्य यशः सुखं वरवधूं रायं सुतं सेवकं
स्वामित्वं वरवाहनं बलसुहृत्पांडित्यरूपादिकं ।
मन्यंते सफलं स्वजन्ममुदिता मोहाभिभूता नरा ।
मन्येऽहं च दुरापयात्मवपुषोर्ज्ञप्त्या भिदः केवलं ।।६।।
sundar ramaNI sukh yash dhAn ke putra mitra bhRutyAdi kadA,
svAmipaNun vAhan pinMtatA, baL sundar rup prApta yadA;
to te pAmye mohavashe jan harShit narabhav saphaL gaNe,
AtmA deh judA e durlabh gnAnathI dhAnya gaNun hun mane. 6
artha : — keTalAk mohane vash thayelA jano yash, sukh, sArI strI,
dhan, putra, sevak, svAmItva, uttam vAhan, baL, mitra, pAnDitya, rUpAdi
prApta karavAthI harShit thayelA uttam manuShya bhavane saphaL (thayo) gaNe
chhe ane hun AtmA ane sharIranA bhedanA durlabh gnAn vaDe kevaL badhun
upachAr rUp mAnun chhun. 6.
तावत्तिष्ठंति चिद्भूमौ दुर्भेद्याः कर्मपर्वताः ।
भेदविज्ञानवजं्र न यावत्पतति मूर्द्धनि ।।७।।

Page 69 of 153
PDF/HTML Page 77 of 161
single page version

adhyAy-8 ][ 69
tyAn sudhAI chidrUp bhUmi upar bahu karmagiri durbhedya dIse,
jyAn sudhAI bhed vignAn va»nA ekAek paMe shIrShe. 7.
artha : — jyAn sudhI mastak upar bhedavignAnarUp vajra paDatun
nathI, tyAn sudhI karmaparvato durbhedapaNe chaitanyarUp bhUmimAn UbhA rahe
chhe. 7.
दुर्लभोऽत्र जगन्मध्ये चिद्रूपरुचिकारकः ।
ततोऽपि दुर्लभं शास्त्रं चिद्रूपप्रतिपादकं ।।८।।
ततोऽपि दुर्लभो लोके गुरुस्तदुपदेशकः ।
ततोऽपि दुर्लभं भेदज्ञानं चिंतामणिर्यथा ।।९।।
durlabh A jag madhay atishay chidrUpamAn ruchi lAve je,
tethI ati durlabh satshAstro chidrUp spaShTa batAve je;
durlabh paN tethI guru gnAnI, chidrUp nishadin bodho je,
sauthI chintAmaNi sam durlabh bhedagnAn ur shodho te. 8-9.
artha : — A jagatamAn, chaitanyasvarUpI ruchi karanAr – karAvanAr
durlabh chhe, chaitanyasvarUpanun pratipAdan karanAr shAstro tenA karatAn paN
durlabh chhe. lokamAn teno upadesh ApanAr guru tethI paN durlabh chhe ane
chintAmaNi ratnanI jem bhedagnAn tenA karatAn paN durlabh chhe. 8-9.
भेदो विधीयते येन चेतनाद्देहकर्मणोः ।
तज्जातविक्रियादीनां भेदज्ञानं तदुच्यते ।।१०।।
deh karmakRut sarva vikAro te jaM, chetan Ap aho !
jaM chetan e bhinna kare te bhedagnAn muj ur raho. 10.
artha : — jenAthI chaitanyasvarUp AtmAthI sharIrano, karmano ane
tenAthI thatA sarva vikArono bhed karavAmAn Ave chhe, tene bhedagnAn kahe
chhe. 10.

Page 70 of 153
PDF/HTML Page 78 of 161
single page version

70 ][ tattvagnAn-tarangiNI
स्वकीयं शुद्धचिद्रूपं भेदज्ञानं विना कदा ।
तपःश्रुतवतां मध्ये न प्राप्तं केनचित् क्वचित् ।।११।।
क्षयं नयति भेदज्ञश्चिद्रूपप्रतिघातकं ।
क्षणेन कर्मणां राशिं तृणानां पावको यथा ।।१२।।
svakIy shuddhachidrUpanI prApti, tap ke shrut abhyAsI jano,
koi kAAny paN kadI na lahe viN bhedagnAn, shram vyartha gaNo;
tRuNarAshine agni dahe tem bhedagnAnI kShaNamAn karatA,
chidrUpaghAAtak karmasamUhano nAsh, svarup mukit varatA. 11-12.
artha : — tap ane shAstragnAnIomAnthI koIe bhedagnAn vinA,
nij shuddha chidrUpanI kyAy, kadI paN prApti karI nathI. 11.
bhedagnAnI, jem agni ghAsanA samUhane (bALIne naShTa kare chhe)
tem AtmasvarUpano ghAt karanAr karmasamUhano kShaNamAtramAn nAsh kare chhe.
अछिन्नधारया भेदबोधनं भावयेत् सुधीः ।
शुद्धचिद्रूपसंप्राप्त्यै सर्वशास्त्रविशारदः ।।१३।।
संवरोनिर्जरा साक्षात् जायते स्वात्मबोधनात् ।
तद्भेदज्ञानतस्तस्मात्तच्च भाव्यं मुमुक्षुणा ।।१४।।
sarva shAstramAn nipuN aho ! matimAn chaho chidrUp yadA,
bhAvo bhedavignAn bhAvanA ek akhinMta mane sadA;
svAtmagnAnathI pragaTe samvar tem nirjarA prabaL ahA !
bhedagnAnathI AtmagnAn te tyAn ja mumukShunI satat spRuhA. 13-14.
artha : — sarva shAstromAn nipuN evA bhedagnAnIe shuddhachidrUpanI
samprApti mATe akhanDit dhArAe bhedagnAne bhAvavun. 13.
AtmagnAnathI sAkShAt samvar ane nirjarA thAy chhe te AtmagnAn
bhedagnAnathI thAy chhe, mATe mumukShue te bhedagnAnane bhAvavun. 14.

Page 71 of 153
PDF/HTML Page 79 of 161
single page version

adhyAy-8 ][ 71
लब्धा वस्तुपरीक्षा च शिल्पादि सकला कला ।
वह्वी शक्तिर्विभूतिश्च भेदज्ञप्तिर्न केवला ।।१५।।
vastu parIkShA re shilpakaLAdimAn nipuN thayo bahu vAr,
shakit vibhUti re bahu lahI; mAtranA bhedagnapti koi vAr.
bhedavignAne re chidrUp sevIe. 15.
artha : — vastunI parIkShA shilpa Adi sarva kaLA tem ja bahu
shakti ane vibhUti (A jIvane) maLI chhe, mAtra bhedagnAn prApta thayun
nathI. 15.
चिद्रूपच्छादको मोहरेणुराशिर्नं बुध्यते ।
क्व यातीति शरीरात्मभेदज्ञानप्रभंजनात् ।।१६।।
Atma sharIranA re bhedavignAnarup, vAyu baLe kAAny jAy,
mohareNu chay chidrUp DhAnkato, te to jarI nA jaNAy,
bhedavignAne re chidrUp sevIe. 16.
artha : — sharIr ane AtmAnA bhedagnAnarUp pavanathI,
chaitanyasvarUp AvaraN karanAr (DhAnkanAr) mohakarmanAn paramANuno samUh
kyAn UDI jAy chhe, tenI khabar paDatI nathI. 16.
भेदज्ञानं प्रदीपोऽस्ति शुद्धचिद्रूपदर्शने ।
अनादिजमहामोहतामसच्छेदनेऽपि च ।।१७।।
timir anAdi re je mahAmohanun, chhede e baLavAn,
nirmal chidrUp darshan hetu e, bhedagnapti dIp jAN.
bhedavignAne re chidrUp sevIe. 17.
artha : — bhedagnAn shuddhachidrUpanA darshanamAn ane anAdinA
mahAmoharUp andhakArane chhedavAmAn dIpak chhe. 17.
भेदविज्ञाननेत्रेण योगी साक्षादवेक्षते ।
सिद्धस्थाने शरीरे वा चिद्रूपं कर्मणोज्झितं ।।१८।।

Page 72 of 153
PDF/HTML Page 80 of 161
single page version

72 ][ tattvagnAn-tarangiNI
bhedagnAnarup chakShu apUrvathI, yogI juve sAkShAt,
siddhikShetre re tem sharIramAn, chidrUp karmo rahit;
bhedavignAne re chidrUp sevIe. 18.
artha : — bhedavignAnarUp netrathI yogI siddhasthAnamAn athavA
sharIramAn karmarahit shuddhachidrUpane sAkShAt juve chhe. 18.
मिलितानेकवस्तूनां स्वरूपं हि पृथक् पृथक् ।
स्पर्शादिभिर्विदग्धेन निःशंकं ज्ञायते यथा ।।१९।।
तथैव मिलितानां हि शुद्धचिद्देहकर्मणां ।
अनुभूत्या कथं सद्भिः स्वरूपं न पृथक् पृथक् ।।२०।।युग्मं।।
bhegI maLelI re vastu ghANI chhatAn, bhinnarupe oLakhAy,
pravIN puruShane re sparshAdikathI, jem te judI grahAy;
bhedavignAne re chidrUp sevIe. 19.
tem maLelAn re karma, sharIr ne nirmaL chidrUp chhatAn ya,
anubhavathI kem bhinna vibhinna te, santone na jaNAy ?
bhedavignAne re chidrUp sevIe. 20.
artha : — jem chatur puruSh bhegI maLelI anek vastuonun svarUp
sparsha, ras, gandh, varNa Adi vaDe judun judun nishchayathI jANI le chhe, tevI
ja rIte bhegA maLelAn shuddha AtmA ane deh, karma Adinun svarUp
satpuruSho anubhUti dvArA bhinna-bhinna kem na jANI le? (avashya jANe
ja) 19-20.
आत्मानं देहकर्माणि भेदज्ञाने समागते ।
मुक्त्वा यांति यथा सर्पा गरुडे चंदनद्रुमं ।।२१।।
garuM juve tyAn re chandan taru tajI, sarpa samUh jyam palAy,
bhedavignAne re karma sharIr tem, AtmAthI dUr thAy.
bhedavignAne re chidrUp sevIe. 21.