Tattvagyan Tarangini-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Adhyay-7 : Shuddh Chidrupna Smaranama Nayona Avalambananu Varnan; Adhyay-8 : Shuddh Chidrupni Prapti Mate Bhedgnanni Aavashyakta.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 4 of 9

 

Page 53 of 153
PDF/HTML Page 61 of 161
single page version

adhyāy-6 ][ 53
दृश्यंतेऽतीव निःसाराः क्रिया वागंगचेतसां ।
कृतकृत्यत्वतः शुद्धचिद्रूपं भजता सता ।।७।।
dravyabhāvathī tan kārāgr̥uh viṣhe sthiti chhe tyān sudhāī to,
‘hun sahajātmasvarup’ smaraṇ e Òdayakamalamān nitya raho;
tan man vachanataṇī sau cheṣhṭā dīse atīv asār ahā !
shuddha chidātmasvarupane bhajatān, sār graıāo, hun kr̥utārtha mahā. 6-7
artha : — jyān sudhī mārī dravyathī ane bhāvathī sharīramān sthiti
chhe, tyān sudhī ‘shuddha chidrūp hun chhun’ e smaraṇ mārā hr̥udayakamaḷamān nishchaye
raho. 6.
shuddha chidrūpane bhajatān thakān kr̥utakr̥utyatā prāpta thavāthī vachan, sharīr
ane mananī kriyāo atyant asār jaṇāy chhe. 7.
किंचित्कदोत्तमं क्वापि न यतो नियमान्नमः ।
तस्मादनंतशः शुद्धचिद्रूपाय प्रतिक्षणं ।।८।।
बाह्यांतः संगमंगं नृसुरपतिपदं कर्मबंधादिभावं
विद्याविज्ञानशोभाबलभवखसुखं कीर्तिरूपप्रतापं ।
राज्यागाख्यागकालास्रवकुपरिजनं वाग्मनोयानधीद्धा-
तीर्थेशत्वं ह्यनित्यं स्मर परमचलं शुद्धचिद्रूपमेकं ।।९।।
bāıāābhyantar saṅg kṣhaṇik sau, sharīr, narendra, surendra pado,
karmabhāv, vidyā, baḷ, shobhā, janma, rup, yash, viṣhay sukho;
rājapāṭ vignān pratāpo giri taru nām dhārā svajano,
āuāv, kāḷ, vachan man vāhan buddhi nashvar sarva gaṇo.
kānti dīpti tīrthapatipad paṇ nahi nitya aho ! jagamān,
chidrūp shuddha sadā sarvottam achalit tethī dhārun uramān;
kiñchit kāāny kadī nahi nishche chidrūpathī jag pravar aho !
tethī anant praṇām sadā muj te chidrūpane kṣhaṇ kṣhaṇ ho. 8-9.

Page 54 of 153
PDF/HTML Page 62 of 161
single page version

54 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
artha : — je kāraṇathī, nishchayathī, kyāy paṇ kyārey, kāī paṇ
(bījun) uttam nathī, te kāraṇe, shuddhachidrūpane kṣhaṇe kṣhaṇe anantavār namaskār
ho. 8.
bāhya ane antaraṅg parigrah, sharīr, narendra ane surendranān pad,
karmabandh ādi bhāv, vidyā, vignān – kaḷā kaushalyā, shobhā, baḷ, janma,
indriyonān sukh, kīrti, rūp, pratāp, rājya, parvat, nām, vr̥ukṣha, kāḷ,
āsrav, pr̥ithvī, parivār, vāṇī, man, vāhan, buddhi, dīpti, tīrthaṅkarapaṇun
nishchayathī anitya chhe, (tethī) param achal evā ek shuddhachidrūpanun
smaraṇ kar. 9.
रागाद्या न विधातव्याः सत्यसत्यपि वस्तुनि ।
ज्ञात्वा स्वशुद्धचिद्रूपं तत्र तिष्ठ निराकुलः ।।१०।।
sarva shubhāshubh vastu prati kadī, na karo rāgādi bhāv,
jāṇī nirmal nij chidrūp tyān, sthir nirākuḷ thāy;
`nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 10.
artha : — sārā ke khoṭā athavā vartamān, temaj bhūt-bhaviṣhyanā
padārthomān paṇ rāg-dveṣh ādi kartavya nathī. potānā shuddha chetanasvarūp
ātmāne jāṇīne tyān nirākuḷ sukhasvarūpe sthir thā. 10.
चिद्रूपोऽहं स मे तस्मात्तं पश्यामि सुखी ततः ।
भवक्षितिर्हितं मुक्तिर्निर्यासोऽयं जिनागमे ।।११।।
chidrūp hun te mārun tethī te, jo. to sukh thāy;
bhav kṣhay mukit shrey pamāy, te sār jināgamāny.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 11.
artha
: — hun chaitanyasvarūp chhun, te (ātmā) māro chhe, māṭe hun tene
joun chhun eṭale sukhī chhun. ā bhavano kṣhay, ātmahit, mokṣha chhe, e
jināgamanun rahasya – sār chhe. 11.

Page 55 of 153
PDF/HTML Page 63 of 161
single page version

adhyāy-6 ][ 55
चिद्रूपे केवले शुद्धे नित्यानंदमये यदा ।
स्वे तिष्ठति तदा स्वस्थं कथ्यते परमार्थतः ।।१२।।
chidrūp keval shuddhasvarup e nityānande prapūrṇa,
te nij svarupe re sthir to nishchaye, svastha kaıāo sampūrṇa.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 12.
artha : — jyāre ātmā nityānandamay kevaḷ potānā shuddhachidrūpamān
sthir thāy chhe, tyāre paramārthathī svasthapaṇe samādhirūp kahevāy chhe. 12.
निश्चलः परिणामोऽस्तु स्वशुद्धचिति मामकः ।
शरीरमोचनं यावदिव भूमौ सुराचलः ।।१३।।
nirmaḷ nij chidrūp viṣhe raho, nishchal muj pariṇām;
deh jatān paṇ e na chaḷo kadā, meru chale nahi nām.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 13.
artha : — jyān sudhī sharīr chhūṭyun nathī, tyān sudhī pr̥ithvī upar
meru parvatanī jem, sva shuddha ātmāmān mārā pariṇām nishchal raho. 13.
सदा परिणतिर्मेऽस्तु शुद्धचिद्रूपकेऽचला ।
अष्टमीभूमिकामध्ये शुभा सिद्धशिला यथा ।।१४।।
nirmal nij chidrūp viṣhe sadā, muj pariṇati ho akamp;
jem virāje re aṣhṭamī bhūmimān, siddhashilā niṣhkamp.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 14.
artha : — jem āṭhamī bhūmi (pr̥ithvī)nā agrabhāge mokṣhasthānamān
pavitra siddhashilā nishchaḷ chhe, tem shuddha chidrūpamān mārā bhāv sadā nishchaḷ
raho. 14.
चलंति सन्मुनीन्द्राणां निर्मलानि मनांसि न ।
शुद्धचिद्रूपसद्ध्यानात् सिद्धक्षेत्राच्छिवा यथा ।।१५।।

Page 56 of 153
PDF/HTML Page 64 of 161
single page version

56 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
nirmaḷ chidrūp dhayān thakī kadī sant munivarya chitta;
lesh chaḷe nā siddhikṣhetrathī siddho jyam tyān susthit.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 15.
artha : — jem siddhakṣhetrathī siddho chaḷatā nathī tem shuddha ātmānā
uttam dhyānathī, munīndronān nirmaḷ man chaḷatān nathī. 15.
मुनीश्वरैस्तथाभ्यासो दृढः सम्यग्विधीयते ।
मानसं शुद्धचिद्रूपे यथाऽत्यंतं स्थिरीभवेत् ।।१६।।
shuddha svarupe re nishchal dhayānano, samyag draḍh abhyās;
sevo evo re gnānī munīshvaro, achal lahe nijavās.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 16.
artha : — munivaro sva shuddha ātmāmān mananī ekāgratārūp evo
draḍh samyak abhyās kare chhe, ke jethī te atyant sthir thāy chhe. 16.
सुखे दुःखे महारोगे क्षुधादीनामुपद्रवे ।
चतुर्विधोपसर्गे च कुर्वे चिद्रूपचिंतनं ।।१७।।
sukh duḥkh samaye re mahāvyādhiā viṣhe, bhīṣhaṇ upadrav māny;
upasargādi re āvye nā chūkun, chidrūp chintan jarāy.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 17.
artha : — sukhamān, duḥkhamān, mahārogamān, bhūkh ādi upadravomān
ane chār prakāranā upasarga āvī paḍe, tyāre shuddhaātmānun chintan
karun. 17.
निश्चलं न कृतं चित्तमनादौ भ्रमतो भवे ।
चिद्रूपे तेन सोढानि महादुःखान्यहो मया ।।१८।।
nij chidrūpamān re nishchal chitta hā ! na dhāryun max koivār;
bhamatān bhavamān re, tethī anādithī duḥkh pāmyo hun apār.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 18.

Page 57 of 153
PDF/HTML Page 65 of 161
single page version

adhyāy-6 ][ 57
artha : — anādithī sansāramān bhamatān men chidrūpamān chittane
nishchal karyun nahi, tethī ahoho! āshcharya chhe ke men mahān duḥkho sahan
karyān. 18.
ये याता यांति यास्यंति निर्वृत्तिं पुरुषोत्तमाः ।
मानसं निश्चलं कृत्वः स्वे चिद्रूपे न संशयः ।।१९।।
je nararatno re mukitamān gayā, jāye, jāshe sadāy;
nij chidrūpe re nishchal man karī, sau niḥshaṅk shiv thāy.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 19.
artha : — je uttam puruṣho mokṣhe gayā chhe, jāy chhe ane jashe
te sarve potānā chaitanyasvarūp ātmāmān manane ekāgra karīne (gayā chhe,
jāy chhe ane jashe) emān sanshay nathī. 19.
निश्चलोंऽगी यदा शुद्धचिद्रूपोऽहमिति स्मृतौ ।
तदैव भावमुक्तिः स्यात्क्रमेण द्रव्यमुक्तिभाग् ।।२०।।
‘nirmal chidrūp hun’ jan em jyān smaraṇe nishchal thāy;
bhāvamukit to tyān ja krame pachhī dravye mukit varāy.
nirmaḷ chidrūp nishchal sevīe. 20.
artha : — ‘hun shuddha chaitanyamūrti ātmā chhun’ em smaraṇ karatān
jyāre ātmadravya nishchaḷ thāy chhe, tyāre ja bhāvamokṣha thāy chhe ane
anukrame dravyamokṣhane yogya (paṇ) thāy chhe. 20.

Page 58 of 153
PDF/HTML Page 66 of 161
single page version

adhayāy 7 mo
[shuddha chidrūpanā smaraṇamān nayonā avalambananun varṇan]
न यामि शुद्धचिद्रूपे लयं यावदहं दृढं ।
न मुंचामि क्षणं तावद् व्यवहारावलंबनं ।।१।।
nirmaḷ chidrūpamān nishchalapaṇe, lay jyān sudhāī na pamāy;
tyān sudhāī avalamban vyavahāranun, kṣhaṇ paṇ dūr na karāy,
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 1.
artha : — shuddha chidrūpamān jyān sudhī hun draḍh lay na pāmun, tyān
sudhī vyavahārano āshray kṣhaṇ paṇ chhoḍun nahi. 1.
अशुद्धं किल चिद्रूपं लोके सर्वत्र दृश्यते ।
व्यवहारनयं श्रित्वा शुद्धं बोधदृशा क्वचित् ।।२२।।
asahaj chidrūp lokaviṣhe badho, vyavahāre to jaṇāy;
nishchayanayarup gnānadraṣhṭi thak˘ī, shuddha kavachit dekhāy.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 2.
artha : — vyavahāranayanā āshrayathī jotān lokamān sarvatra kharekhar
ashuddha chidrūp dekhāy chhe. nishchayadraṣhṭithī jotān shuddha chidrūp kyāṅk kyārek
jaṇāy chhe.
चिद्रूपे तारतम्येन गुणस्थानाच्चतुर्थतः ।
मिथ्यात्वाद्युदयाद्यख्यमलापायाद् विशुद्धता ।।३।।
mithyātvādi re prakr̥itirup jyān malakṣhay ārambh thāy;
chidrūp shuddhi re /mathī chaturtha e, guṇasthānethī gaṇāy.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 3.

Page 59 of 153
PDF/HTML Page 67 of 161
single page version

adhyāy-7 ][ 59
artha : — mithyātva ādinā udayarūp mithyātva mohanīy vagere
(ane anantānubandhī krodh vagere kaṣhāy) maḷ dūr thavāthī chothā
guṇasthānathī māṇḍīne tāratamyatāthī chidrūpamān vishuddhatā āvīne vadhe
chhe. 3.
मोक्षस्वर्गार्थिनां पुंसां तात्त्विकव्यवहारिणां ।
पंथाः पृथक् पृथक् रूपो नागरागारिणामिव ।।४।।
judā gāme re jātā pathikanā judā mārgo bhaḷāy;
mokṣhārthī nishchay, vyavahārane, svargārthī tem chahāy.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 4.
artha : — mokṣhanā ichchhuk puruṣhono ane svarganā ichchhak
puruṣhono anukrame nishchayanā āshrayarūp tāttvik ane vyavahāranā
āshrayarūp atāttvik judā judā nagaramān janār pathikonī jem bhinna-
bhinnarūp mārga chhe. 4.
चिंताक्लेशकषायशोकबहुले देहादिसाध्यात्परा-
धीने कर्मनिबन्धनेऽतिविषमे मार्गे भयाशान्विते ।
व्यामोहे व्यवहारनामनि गतिं हित्वा व्रजात्मन् सदा
शुद्धे निश्चयनामनीह सुखदेऽमुत्रापि दोषोज्झिते ।।५।।
he! ātman e kalesh kaṣhāyayut viṣham ati vyavahār;
chintā āshāre shok bhaye bharyo, svādhāīn vaḷī nahi lagār.
karma nibandhān ne vyāmohakar, jāṇī taj vyavahār;
doṣh rahit nishchay bhaj shuddha e lokadvaye sukhakār.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 5.
artha : — chintā, klesh, krodhādi kaṣhāy, shokādi atyant jemān chhe
te dehādithī sādhya hovāthī parādhīn, karma nibandhan rūp, bhay ane
āshāyukta, mūñjhavaṇ karanār, vyavahār nāmanā ati viṣham mārgamān

Page 60 of 153
PDF/HTML Page 68 of 161
single page version

60 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
chālavānun chhoḍīne he ātman! ā lokamān ane paralokamān paṇ
sukh āpanār doṣharahit, shuddha nishchay nāmanā mārgamān tun sadā gaman
kar. 5.
न भक्तवृंदैर्न च शिष्यवर्गैर्न पुस्तकाद्यैर्न च देहमुख्यैः ।
न कर्मणा केन ममास्ति कार्यं विशुद्धचित्यस्तु लयः सदैव ।।६।।
bhakatajano pustak tan ādinun, shiṣhya samūhanun shun kām ?
chidrūp nirmaḷamān lay ho sadā, karma avaranun na kām.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 6.
artha : — māṭe bhaktonā samūhathī, shiṣhyavargathī, pustakādithī ke
koī karmathī kāī kām nathī, (phakta) vishuddha chaitanyamān sadā mārī
pariṇatino lay thāv. 6.
न चेतसा स्पर्शमहं करोमि सचेतनाचेतनवस्तुजाते ।
विमुच्य शुद्धं हि निजात्मतत्त्वं क्वचित्कदाचित्कथमप्यवश्यं ।।७।।
shuddha nijātam tattva tajī kadī, koi rīte hun kāāny;
jaM chetanarup vastu samūhane, manathī na sparshun avashya,
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 7.
artha : — nij shuddhātmatattvane chhoḍīne sachetan ane achetan evā
sarva padārtha samūhamān kyārey, kadāpi, koī paṇ rīte hun manathī avashya
sparsha karun nahi. 7
व्यवहारं समालंब्य येऽक्षि कुर्वंति निश्चये ।
शुद्धचिद्रूपसंप्राप्तिस्तेपामेवेतरस्य न ।।८।।
avalambīnere je vyavahārane, nishchayamān de lakṣha;
nirmaḷ chidrūp prāpti te lahe, bījāne nahi avashya.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 8.

Page 61 of 153
PDF/HTML Page 69 of 161
single page version

adhyāy-7 ][ 61
artha : — jeo vyavahārane avalambīne nishchayamān draṣhṭi kare chhe,
temane ja shuddha chidrūpanī prāpti thāy chhe, bījāne thatī nathī. 8
संपर्कात् कर्मणोऽशुद्धं मलस्य वसनं यथा ।
व्यवहारेण चिद्रूपं शुद्धं तन्निश्चयाश्रयात् ।।९।।
mal sambandho re vastra malīn dīse, tyam vyavahāre ashuddha;
karma sambandho re chidrūp joie, nishchay draṣhṭithī shuddha.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 9.
artha : — jem vyavahāranayathī malanā sambandhathī vastrane malin
kahevāy chhe ane nishchayadraṣhṭinā āshrayathī te shuddha thāy chhe, tem karmanā
sambandhathī ātmāne vyavahārathī ashuddha kahevāy chhe ane nishchayanayanā
āshrayathī te shuddha thāy chhe. 9.
अशुद्धं कथ्यते स्वर्णमन्यद्रव्येण मिश्रितं ।
व्यवहारं समाश्रित्य शुद्धं निश्चयतो यथा ।।१०।।
युक्तं तथाऽन्यद्रव्येणाशुद्धं चिद्रूपमुच्यते ।
व्यवहारनयात् शुद्धं निश्चयात् पुनरेव तत् ।।११।।
anya dravyathī re yukat suvarṇa te jyam vyavahāre ashuddha;
nishchayadraṣhṭithī anya jaṇāyanā mātra kanak to shuddha.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 10.
anya dravyayut tem ashuddha te, vyavahāre chidrūp;
te ja chidātmā nishchayadraṣhṭithī bhāse shuddha svarup.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 11.
artha : — jem anya dravya sāthe meḷavāyelun suvarṇa vyavahārano
āshray karīne ashuddha kahevāy chhe, nishchayathī (te) shuddha kahevāy chhe. 10.
tem anya dravyathī yukta chidrūp vyavahāranayathī ashuddha kahevāy chhe
ane nishchayathī te ja shuddha kahevāy chhe. 11.

Page 62 of 153
PDF/HTML Page 70 of 161
single page version

62 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
बाह्यांतरन्यसंपर्को येनांशेन वियुज्यते ।
तेनांशेन विशुद्धिः स्याद् चिद्रूपस्य सुवर्णवत् ।।१२।।
bāıā abhyantar anya sambandhā te je je ansh mukāy;
te te anshe re tyān chidrūpanī shuddhi kanakavat thāy.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 12.
artha : — sonānī peṭhe ātmāne jeṭale anshe bāhya ane antar
anya dravyano sambandh chhūṭe chhe, teṭalā anshe vishuddhi thāy chhe. 12.
शुद्धचिद्रूपसद्ध्यानपर्वतारोहणं सुधीः ।
कुर्वन् करोति सुदृष्टिर्व्यवहारावलंबनं ।।१३।।
आरुह्य शुद्धचिद्रूप ध्यानपर्वतमुत्तमं ।
तिष्ठेद् यावत्त्यजेत्तावद् व्यवहारावलंबनं ।।१४।।
nirmaḷ chidrūpanā saddhayānarup, giri par chaḍhatān susant;
samyagdraṣhṭi re sadvyavahārane, avalambe matimant.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 13.
nirmaḷ chidrūp dhayānagiri vare, chaḍhīne draḍh sthir thāy;
tyāre ālamban vyavahāranun, sarva prakāre mukāy.
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 14.
artha : — samyaggnānī, samyagdraṣhṭi shuddha chidrūpanā uttam dhyānarūp
parvat upar chaḍhatān, vyavahārano āshray le chhe. 13.
jyāre uttam shuddha ātmasvarūpanā dhyānarūp parvat upar chaḍīne
sthir thāy, tyāre te vyavahārano āshray tajī de. 14.
शुद्धचिद्रूपसद्ध्यानपर्वतादवरोहणं ।
यदान्यकृतये कुर्यात्तदा तस्यावलंबनं ।।१५।।

Page 63 of 153
PDF/HTML Page 71 of 161
single page version

adhyāy-7 ][ 63
nirmaḷ chidrūp dhayān giri thakī utare jo koi kāḷ;
kārya prasaṅge re to vyavahār sad avalambe tatkāḷ,
nirmaḷ chidrūpamān lay ho sadā. 15.
artha : — jyāre anya prayojanārthe shuddha chidrūpanā uttam dhyānarūp
parvatathī utaravānun bane, tyāre te vyavahāranun avalamban kare. 15.
याता यांति च यास्यंति ये भव्या मुक्तिसंपदं ।
आलंब्य व्यवहारं ते पूर्वं पश्चाच्चनिश्चयं ।।१६।।
कारणेन विना कार्यं न स्यात्तेन विना नयं ।
व्यवहारं कदोत्पत्तिर्निश्चयस्य न जायते ।।१७।।
mukitashrīne je varyā manamohan mere,
varatā vaḷī varanār re; manamohan mere;
pratham bhajī vyavahār sat manamohan mere;
grahī nishchay pachhī sār re, manamohan mere. 16.
kāraṇ viṇ kadī kāryanī manamohan mere,
siddhi nahi jem thāy re, manamohan mere;
sad vyavahār vinā kadī manamohan mere;
nishchay nahi sadhāāy re; manamohan mere. 17.
artha : — je bhavya jīvo mukti sampattine pāmyā chhe, pāme chhe
ane pāmashe te pratham sat vyavahārane ālambīne ane pachhī nishchayane
avalambīne pāmyā chhe. 16.
kāraṇ vagar kārya thāy nahi, tethī sat vyavahāranay vinā
nishchayanī utpatti kadī thatī nathī. 17.
जिनागमे प्रतीतिः स्याज्जिनस्याचरणेऽपि च ।
निश्चयं व्यवहारं तन्नयं भज यथाविधि ।।१८।।

Page 64 of 153
PDF/HTML Page 72 of 161
single page version

64 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
nishchay ne vyavahār nay manamohan mere,
yathāvidhiā bhaj chaṅg re, manamohan mere;
jinavachane jinacharaṇamān manamohan mere,
pratīti jem abhaṅg re, manamohan mere. 18.
artha : — upar kahyā mujab tun nishchay ane vyavahāranayanun vidhi
pramāṇe grahaṇ kar ke, jethī jin praṇīt āgamamān ane
(svarūparamaṇatārūp) jinanā ācharaṇamān paṇ shraddhā thāy. 18.
व्यवहारं विना केचिन्नष्टा केवलनिश्चयात् ।
निश्चयेन विना केचित् केवलव्यवहारतः ।।१९।।
nishchayamātrathī bahu thayā manamohan mere,
naṣhṭa, vinā vyavahār re; manamohan mere;
nishchayaviṇ tyam naṣhṭa bahu manamohan mere,
mātra grahī vyavahār re, manamohan mere. 19.
artha : — keṭalāk vyavahār vinā mātra nishchayanun grahaṇ karavāthī
nāsh pāmī gayā, keṭalāk nishchay vagar, kevaḷ vyavahārane grahavāthī naṣhṭa
thaī gayā. 19.
द्वाभ्यां दृग्भ्यां विना न स्यात् सम्यग्द्रव्यावलोक नं ।
यथा तथा नयाभ्यां चेत्युक्तं स्याद्वादवादिभिः ।।२०।।
dravya yathārtha jaṇāy nā manamohan mere,
be nayano viṇ tem re, manamohan mere;
banne nay sutattva grahe manamohan mere,
kahe syādvādī em re, manamohan mere. 20.
artha : — jem be netro vagar yathārtha rīte padārthanun avalokan
thāy nahi, tem be nayo vinā yathārtha avalokan thāy nahi, tem syādvād
matanā jāṇakāroe kahyun chhe. 20.

Page 65 of 153
PDF/HTML Page 73 of 161
single page version

adhyāy-7 ][ 65
निश्चयं क्वचिदालंब्य व्यवहारं क्वचिन्नयं ।
विधिना वर्त्तते प्राणी जिनवाणीविभूषितः ।।२१।।
nishchay avalambane kavachit manamohan mere,
kavachit bhaje vyavahār re, manamohan mere;
jinavāṇī bhūṣhit jano, manamohan mere,
varte vidhiā grahī sār re, manamohan mere. 21.
artha : — jinavāṇīthī vibhūṣhit prāṇī kyārek nishchayane
avalambīne ane kyārek vyavahārane avalambīne varte chhe. 21.
व्यवहाराद्बहिः कार्यं कुर्याद्विधिनियोजितं ।
निश्चयं चांतरं धृत्वा तत्त्वेदी सुनिश्चलं ।।२२।।
tattvagnānī antar viṣhe manamohan mere,
dhārī nishchay susthir re manamohan mere;
bāıā kriyā vyavahārathī manamohan mere,
karatā vidhiā vash dhāīr re manamohan mere. 22.
artha : — tattvagnānī nishchayane antaramān atyant nishchalapaṇe dhāraṇ
karīne prārabdhayoge samprāpta bāhya kārya bahārathī vyavahārane avalambīne
kare. 22.
शुद्धचिद्रूपसंप्रार्प्तिनयाधीनेति पश्यतां ।
नयादिरहितं शुद्धचिद्रूपं तदनंतरं ।।२३।।
nirmal chidrūp prāpti to manamohan mere,
dekho nay ādhāīn re, manamohan mere;
pachhī shuddha chidrūp to manamohan mere,
vimal nayādi vihīn re manamohan mere. 23.
artha : — shuddha chidrūpanī prāpti nayone ādhīn chhe em juo.
tyār pachhī ātmasvarūp nayādi rahit chhe. 23.✽✽

Page 66 of 153
PDF/HTML Page 74 of 161
single page version

adhayāy 8 mo
[shuddha chidrūpanī prāpti māṭe bhedagnānanī āvashyakatā]
छेत्रीसूचिक्रकचपवनैः सीसकाग्न्यूषयंत्रै –
स्तुल्या पाथः कतकफलबद्धंसपक्षिस्वभावा ।
शस्त्रीजायुस्वधितिसदृशा टंकवैशाखबद्वा
प्रज्ञा यस्योद्भवति हि भिदे तस्य चिद्रूपलब्धिः ।।१।।
chhīṇī soy pavan karavat sam kolu agni sīsā jevī,
hans pakṣhī kṣhīr grahe bhinna, jaḷ kare katak nirmaḷ tevī;
auṣhadhiā, asi, parashu, chharī, manthan-danM padārtho bhinna kare,
tem sva-par bhede pragnā nij varte to chidsvarup vare. 1.
artha : — jene jaḍ chetananā bhed pāḍavā māṭe chhīṇī, soy,
karavat, pavan samān, sīsun, agni, kolu (sheraḍī pīlavāno sañcho)nā
jevī, pāṇī, phaṭakaḍī jevī, hans pakṣhīnā svabhāv jevī, chharī, āyuṣhya
āpanār auṣhadh, parashu jevī, ṭāṅkaṇā ke ravaiyā (dahīnnun manthan karanār
merudaṇḍ) jevī pragnā (vivekavāḷun gnān) pragaṭ thāy chhe, tene nishchayathī
chidrūpanī prāpti thāy chhe. 1.
स्वर्णं पाषाणसूताद्वसनमिव मलात्ताम्ररूप्यादि हेम्नो
वा लोहादग्निरिक्षो रस इह जलवत्कर्दमात्केकिपक्षात् ।
ताम्रं तैलं तिलादेः रजतमिव किलोपायतस्ताम्रमुख्यात्
दुग्धान्नीरं घृतं च क्रियत इव पृथक् ज्ञानिनात्मा शरीरात् ।।२।।
jem kanak-pāṣhāṇathī kañchan, vastrathī mel upāy vaMe,
lohathī agni, £kṣhuthī ras, ke chāndī kanakathī bhinna paMe;

Page 67 of 153
PDF/HTML Page 75 of 161
single page version

adhyāy-8 ][ 67
kṣhīrathī nīr, kardamathī jaḷ, ne talathī tel judān nīkaḷe,
tem gnānī pragnāe, chidrūp, nij tanathī vibhinna kaḷe. 2.
artha : — ā jagatamān jem suvarṇa – pāṣhāṇamānthī suvarṇa, melathī
vastra, suvarṇamānthī tāmbu rūpun vagere athavā lohamānthī agni, sheraḍīmānthī
ras, kādavamānthī jaḷ, moranā pīñchhāmānthī trāmbu, tal ādimānthī tel,
tāmbā vagere dhātumānthī jem chāndī, dūdhamānthī pāṇī ane ghī upāy karīne
pr̥uthak karavāmān āve chhe; tem gnānī vaḍe ātmāne sharīrathī bhinna
karavāmān āve chhe.
देशं राष्ट्रं पुराद्यं स्वजनवनधनं वर्णपक्षं स्वकीय –
ज्ञातिं संबंधिवर्गं कुलपरिजनकं सोदरं पुत्रजाये ।
देहं हृद्वाग्निभावान् विकृतिगुणविधीन् कारकादीनि भित्वा
शुद्धं चिद्रूपमेकं सहजगुणनिधिं निर्विभागं स्मरामि ।।३।।
desh rājya pur varṇa pakṣhake parijan van dhān kul svajano,
putra bhrāt bhāryā sambandhāī, svakīy gnāti tan man vachano;
sarva vibhāv kārak par mujathī vikr̥ut – hetu bhinna karun,
nirvibhāg nirmal nij chidrūp ek sahaj guṇ nidhiā smarun. 3.
artha : — deshane, rājyane, pur-nagar ādine, svajan, van,
dhanane, brāhmaṇ ādi varṇanā pakṣhane, potānī gnātine, sambandhī vargane, kuḷ
parivārane, bhāīne, strī-putrane, sharīrane, manane, vāṇīrūp vibhāvone
vikār karanārā kartā, karma, karaṇ ādi kārakone bhinna karīne, akhaṇḍ,
ek svābhāvik guṇanā dhāmarūp, shuddha chidrūpane hun smarun chhun. 3.
स्वात्मध्यानामृतं स्वच्छं विकल्पानपसार्य सत् ।
पिवति क्लेशनाशाय जलं शैवालवत्सुधीः ।।४।।
sau vikalpa – sevāl khaseMī, nirmal jalavat gnānījano;
svātmadhayān nirmal amr̥utane, pīve kalesh haravā bhavano. 4.

Page 68 of 153
PDF/HTML Page 76 of 161
single page version

68 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
artha : — nirmaḷ matimān sant puruṣh, kleshano nāsh karavā māṭe
vikalpone sevāḷ māphak dūr karīne, nirmaḷ jaḷanī jem svātmadhyān rūp
amr̥utanun pān kare chhe. 4.
नात्मध्यानात्परं सौख्यं नात्मध्यानात् परं तपः ।
नात्मध्यानात्परो मोक्षपथः क्वापि कदाचन ।।५।।
ātmadhayānathī adhiāk kadāpi koi sthaḷe sukh satya nathī;
tap paṇ tem ja mokṣhamārga paṇ ātmadhayānathī shreÌ nathī. 5.
artha : — kyāy paṇ, kadī paṇ, ātmadhyānathī chaḍiyātun bījun
koī sukh nathī, ātmadhyānathī shreṣhṭha tap nathī, ātmadhyān sivāy bījo
koī mokṣhano mārga nathī. 5.
केचित्प्राप्य यशः सुखं वरवधूं रायं सुतं सेवकं
स्वामित्वं वरवाहनं बलसुहृत्पांडित्यरूपादिकं ।
मन्यंते सफलं स्वजन्ममुदिता मोहाभिभूता नरा ।
मन्येऽहं च दुरापयात्मवपुषोर्ज्ञप्त्या भिदः केवलं ।।६।।
sundar ramaṇī sukh yash dhān ke putra mitra bhr̥utyādi kadā,
svāmipaṇun vāhan pinMtatā, baḷ sundar rup prāpta yadā;
to te pāmye mohavashe jan harṣhit narabhav saphaḷ gaṇe,
ātmā deh judā e durlabh gnānathī dhānya gaṇun hun mane. 6
artha : — keṭalāk mohane vash thayelā jano yash, sukh, sārī strī,
dhan, putra, sevak, svāmītva, uttam vāhan, baḷ, mitra, pāṇḍitya, rūpādi
prāpta karavāthī harṣhit thayelā uttam manuṣhya bhavane saphaḷ (thayo) gaṇe
chhe ane hun ātmā ane sharīranā bhedanā durlabh gnān vaḍe kevaḷ badhun
upachār rūp mānun chhun. 6.
तावत्तिष्ठंति चिद्भूमौ दुर्भेद्याः कर्मपर्वताः ।
भेदविज्ञानवजं्र न यावत्पतति मूर्द्धनि ।।७।।

Page 69 of 153
PDF/HTML Page 77 of 161
single page version

adhyāy-8 ][ 69
tyān sudhāī chidrūp bhūmi upar bahu karmagiri durbhedya dīse,
jyān sudhāī bhed vignān va»nā ekāek paMe shīrṣhe. 7.
artha : — jyān sudhī mastak upar bhedavignānarūp vajra paḍatun
nathī, tyān sudhī karmaparvato durbhedapaṇe chaitanyarūp bhūmimān ūbhā rahe
chhe. 7.
दुर्लभोऽत्र जगन्मध्ये चिद्रूपरुचिकारकः ।
ततोऽपि दुर्लभं शास्त्रं चिद्रूपप्रतिपादकं ।।८।।
ततोऽपि दुर्लभो लोके गुरुस्तदुपदेशकः ।
ततोऽपि दुर्लभं भेदज्ञानं चिंतामणिर्यथा ।।९।।
durlabh ā jag madhay atishay chidrūpamān ruchi lāve je,
tethī ati durlabh satshāstro chidrūp spaṣhṭa batāve je;
durlabh paṇ tethī guru gnānī, chidrūp nishadin bodho je,
sauthī chintāmaṇi sam durlabh bhedagnān ur shodho te. 8-9.
artha : — ā jagatamān, chaitanyasvarūpī ruchi karanār – karāvanār
durlabh chhe, chaitanyasvarūpanun pratipādan karanār shāstro tenā karatān paṇ
durlabh chhe. lokamān teno upadesh āpanār guru tethī paṇ durlabh chhe ane
chintāmaṇi ratnanī jem bhedagnān tenā karatān paṇ durlabh chhe. 8-9.
भेदो विधीयते येन चेतनाद्देहकर्मणोः ।
तज्जातविक्रियादीनां भेदज्ञानं तदुच्यते ।।१०।।
deh karmakr̥ut sarva vikāro te jaM, chetan āp aho !
jaM chetan e bhinna kare te bhedagnān muj ur raho. 10.
artha : — jenāthī chaitanyasvarūp ātmāthī sharīrano, karmano ane
tenāthī thatā sarva vikārono bhed karavāmān āve chhe, tene bhedagnān kahe
chhe. 10.

Page 70 of 153
PDF/HTML Page 78 of 161
single page version

70 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
स्वकीयं शुद्धचिद्रूपं भेदज्ञानं विना कदा ।
तपःश्रुतवतां मध्ये न प्राप्तं केनचित् क्वचित् ।।११।।
क्षयं नयति भेदज्ञश्चिद्रूपप्रतिघातकं ।
क्षणेन कर्मणां राशिं तृणानां पावको यथा ।।१२।।
svakīy shuddhachidrūpanī prāpti, tap ke shrut abhyāsī jano,
koi kāāny paṇ kadī na lahe viṇ bhedagnān, shram vyartha gaṇo;
tr̥uṇarāshine agni dahe tem bhedagnānī kṣhaṇamān karatā,
chidrūpaghāātak karmasamūhano nāsh, svarup mukit varatā. 11-12.
artha : — tap ane shāstragnānīomānthī koīe bhedagnān vinā,
nij shuddha chidrūpanī kyāy, kadī paṇ prāpti karī nathī. 11.
bhedagnānī, jem agni ghāsanā samūhane (bāḷīne naṣhṭa kare chhe)
tem ātmasvarūpano ghāt karanār karmasamūhano kṣhaṇamātramān nāsh kare chhe.
अछिन्नधारया भेदबोधनं भावयेत् सुधीः ।
शुद्धचिद्रूपसंप्राप्त्यै सर्वशास्त्रविशारदः ।।१३।।
संवरोनिर्जरा साक्षात् जायते स्वात्मबोधनात् ।
तद्भेदज्ञानतस्तस्मात्तच्च भाव्यं मुमुक्षुणा ।।१४।।
sarva shāstramān nipuṇ aho ! matimān chaho chidrūp yadā,
bhāvo bhedavignān bhāvanā ek akhinMta mane sadā;
svātmagnānathī pragaṭe samvar tem nirjarā prabaḷ ahā !
bhedagnānathī ātmagnān te tyān ja mumukṣhunī satat spr̥uhā. 13-14.
artha : — sarva shāstromān nipuṇ evā bhedagnānīe shuddhachidrūpanī
samprāpti māṭe akhaṇḍit dhārāe bhedagnāne bhāvavun. 13.
ātmagnānathī sākṣhāt samvar ane nirjarā thāy chhe te ātmagnān
bhedagnānathī thāy chhe, māṭe mumukṣhue te bhedagnānane bhāvavun. 14.

Page 71 of 153
PDF/HTML Page 79 of 161
single page version

adhyāy-8 ][ 71
लब्धा वस्तुपरीक्षा च शिल्पादि सकला कला ।
वह्वी शक्तिर्विभूतिश्च भेदज्ञप्तिर्न केवला ।।१५।।
vastu parīkṣhā re shilpakaḷādimān nipuṇ thayo bahu vār,
shakit vibhūti re bahu lahī; mātranā bhedagnapti koi vār.
bhedavignāne re chidrūp sevīe. 15.
artha : — vastunī parīkṣhā shilpa ādi sarva kaḷā tem ja bahu
shakti ane vibhūti (ā jīvane) maḷī chhe, mātra bhedagnān prāpta thayun
nathī. 15.
चिद्रूपच्छादको मोहरेणुराशिर्नं बुध्यते ।
क्व यातीति शरीरात्मभेदज्ञानप्रभंजनात् ।।१६।।
ātma sharīranā re bhedavignānarup, vāyu baḷe kāāny jāy,
mohareṇu chay chidrūp ḍhāṅkato, te to jarī nā jaṇāy,
bhedavignāne re chidrūp sevīe. 16.
artha : — sharīr ane ātmānā bhedagnānarūp pavanathī,
chaitanyasvarūp āvaraṇ karanār (ḍhāṅkanār) mohakarmanān paramāṇuno samūh
kyān ūḍī jāy chhe, tenī khabar paḍatī nathī. 16.
भेदज्ञानं प्रदीपोऽस्ति शुद्धचिद्रूपदर्शने ।
अनादिजमहामोहतामसच्छेदनेऽपि च ।।१७।।
timir anādi re je mahāmohanun, chhede e baḷavān,
nirmal chidrūp darshan hetu e, bhedagnapti dīp jāṇ.
bhedavignāne re chidrūp sevīe. 17.
artha : — bhedagnān shuddhachidrūpanā darshanamān ane anādinā
mahāmoharūp andhakārane chhedavāmān dīpak chhe. 17.
भेदविज्ञाननेत्रेण योगी साक्षादवेक्षते ।
सिद्धस्थाने शरीरे वा चिद्रूपं कर्मणोज्झितं ।।१८।।

Page 72 of 153
PDF/HTML Page 80 of 161
single page version

72 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
bhedagnānarup chakṣhu apūrvathī, yogī juve sākṣhāt,
siddhikṣhetre re tem sharīramān, chidrūp karmo rahit;
bhedavignāne re chidrūp sevīe. 18.
artha : — bhedavignānarūp netrathī yogī siddhasthānamān athavā
sharīramān karmarahit shuddhachidrūpane sākṣhāt juve chhe. 18.
मिलितानेकवस्तूनां स्वरूपं हि पृथक् पृथक् ।
स्पर्शादिभिर्विदग्धेन निःशंकं ज्ञायते यथा ।।१९।।
तथैव मिलितानां हि शुद्धचिद्देहकर्मणां ।
अनुभूत्या कथं सद्भिः स्वरूपं न पृथक् पृथक् ।।२०।।युग्मं।।
bhegī maḷelī re vastu ghāṇī chhatān, bhinnarupe oḷakhāy,
pravīṇ puruṣhane re sparshādikathī, jem te judī grahāy;
bhedavignāne re chidrūp sevīe. 19.
tem maḷelān re karma, sharīr ne nirmaḷ chidrūp chhatān ya,
anubhavathī kem bhinna vibhinna te, santone na jaṇāy ?
bhedavignāne re chidrūp sevīe. 20.
artha : — jem chatur puruṣh bhegī maḷelī anek vastuonun svarūp
sparsha, ras, gandh, varṇa ādi vaḍe judun judun nishchayathī jāṇī le chhe, tevī
ja rīte bhegā maḷelān shuddha ātmā ane deh, karma ādinun svarūp
satpuruṣho anubhūti dvārā bhinna-bhinna kem na jāṇī le? (avashya jāṇe
ja) 19-20.
आत्मानं देहकर्माणि भेदज्ञाने समागते ।
मुक्त्वा यांति यथा सर्पा गरुडे चंदनद्रुमं ।।२१।।
garuM juve tyān re chandan taru tajī, sarpa samūh jyam palāy,
bhedavignāne re karma sharīr tem, ātmāthī dūr thāy.
bhedavignāne re chidrūp sevīe. 21.