Yogsar Doha-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 19-57 ; Yogsar Doha Gatha : 26-50; Yogsar Doha Gatha : 51-75.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 4

 

Page 11 of 58
PDF/HTML Page 21 of 68
single page version

background image
[ध्यायन्ति] dhyāve chhe, teo [लघु] shīghra [निर्वाणं] nirvāṇane [लभन्ते]
pāme chhe. 18.
jinendranun smaraṇ paramapadanun kāraṇ chheḥ —
जिणु सुमिरहु जिणु चिंतवहु जिणु झायहु सुमणेण ।
सो झायंतहं परम-पउ लब्भइ एक्क-खणेण ।।१९।।
जिनं स्मरत जिनं चिन्तयत जिनं ध्यायत सुमनसा ।
तं ध्यायतां परमपदं लभ्यते एकक्षणेन ।।१९।।
jin samaro, jin chintavo, jin dhyāvo man shuddha;
te dhyātān kṣhaṇ ekamān, laho paramapad shuddha. 19
anvayārthaḥ — [सुमनसा] shuddha manathī [जिनं स्मरत] jinanun
smaraṇ karo, [जिनं चिन्तयत] jinanun chintan karo ane [जिनं ध्यायत]
jinanun dhyān karo; [तं ध्यायतां] tenun dhyān karatān, [एकक्षणेन] ek
kṣhaṇamān [परमपदं लभ्यते] paramapad prāpta thāy chhe. 19.
potāno shuddha ātmā ane jinavaramān kāī paṇ bhed
nathīḥ —
सुद्धप्पा अरु जिणवरहं भेउ म किं पि वियाणि ।
मोक्खहं कारणे जोइया णिच्छईं एउ विजाणि ।।२०।।
शुद्धात्मनि च जिनवरे भेदं मा किमपि विजानीहि ।
मोक्षस्य कारणे योगिन् निश्चयेन एतद् विजानीहि ।।२०।।
jinavar ne shuddhātmamān, kiñchit bhed na jāṇ;
mokṣhārthe he yogījan! nishchayathī e mān. 20
anvayārthaḥ — [शुद्धात्मनि च जिनवरे] potāno shuddha ātmā
ane jin bhagavānamān [किं अपि भेदं] kāī paṇ bhed [मा विजानीहि]

Page 12 of 58
PDF/HTML Page 22 of 68
single page version

background image
na jāṇ. [योगिन्] he yogī! [मोक्षस्य कारणे] mokṣhanā arthe [निश्चयेन]
nishchayathī [एतत्] e [विजानीहि] jāṇ. 20.
jin te ja ātmā chhe, e siddhāntano sār chheḥ —
जो जिणु सो अप्पा मुणहु इहु सिद्धंतहं सारु ।
इउ जाणेविणु जोइयहो छंडहु मायाचारु ।।२१।।
यः जिनः स आत्मा मन्यध्वं एष सिद्धान्तस्य सारः ।
इति ज्ञात्वा योगिनः त्यजत मायाचारम् ।।२१।।
jinavar te ātam lakho, e siddhāntik sār;
em jāṇī yogījano, tyāgo māyāchār. 21
anvayārthaḥ — [यः जिनः सः आत्मा] je jin chhe te ātmā
chhe – [एषः] e [सिद्धान्तस्य सारः] siddhāntano sār chhe, em tame
[मन्यध्वं] samajo. [इति ज्ञात्वा] em samajīne [योगिनः] he yogīo!
tame [मायाचारं] māyāchārane [त्यज] chhoḍo. 21.
hun ja paramātmā chhunḥ —
जो परमप्पा सो जि हउं जो हउं सो परमप्पु ।
इउ जाणेविणु जोइया अण्णु म करहु वियप्पु ।।२२।।
यः परमात्मा स एव अहं यः अहं स परमात्मा ।
इति ज्ञात्वा योगिन् अन्यत् मा कुरुत विकल्पम् ।।२२।।
je paramātmā te ja hun, je hun te paramātmā;
em jāṇī he yogījan! karo na kāī vikalpa. 22
anvayārthaḥ — [यः परमात्मा] je paramātmā chhe [स एव] te ja
[अहं] hun chhun ane [यः अहं] je hun chhun [सः परमात्मा] te ja paramātmā

Page 13 of 58
PDF/HTML Page 23 of 68
single page version

background image
chhe. [इति ज्ञात्वा] em jāṇīne [योगिन्] he yogī! [अन्यत् विकल्पं]
anya vikalpa [मा कुरुत] na karo. 22.
ātmā lokapramāṇ asaṅkhyāt pradeshī chheḥ —
सुद्ध-पएसहं पूरियउं लोयायास-परमाणु ।
सो अप्पा अणुदिणु मुणहु पावहु लहु णिव्वाणु ।।२३।।
शुद्धप्रदेशानां पूरितः लोकाकाशप्रमाणः ।
स आत्मा (इति) अनुदिनं मन्यध्वं प्राप्नुत लघु निर्वाणम् ।।२३।।
shuddha pradeshī pūrṇa chhe, lokākāshapramāṇ;
te ātam jāṇo sadā, shīghra laho nirvāṇ. 23
anvayārthaḥ — je [लोकाकाशप्रमाणः] lokākāshapramāṇ
[शुद्धप्रदेशानां पूरितः] shuddha (asaṅkhyāt) pradeshothī pūrṇa chhe [सः] tene
[अनुदिनं] sadā [आत्मा मन्यस्वं] ātmā jāṇo ane [लघु] shīghra ja
[निर्वाणं प्राप्नुत] nirvāṇ prāpta karo. 23.
nishchayathī ātmā lokapramāṇ chhe ane vyavahārathī svasharīr
pramāṇ chheḥ —
णिच्छइँ लोय-पमाणु मुणि ववहारें सुसरारु ।
एहउ अप्प-सहाउ मुणि लहु पावहि भव-तीरु ।।२४।।
निश्चयेन लोकप्रमाणः (इति) मन्यस्व व्यवहारेण स्वशरीरः ।
एनं आत्मस्वभावं मन्यस्व लघु प्राप्नोषि भवतीरम् ।।२४।।
nishchay lokapramāṇ chhe, tanupramāṇ vyavahār;
evo ātam anubhavo, shīghra laho bhavapār. 24
anvayārthaḥ — [निश्चयेन] nishchayanayathī ātmā [लोकप्रमाणः]

Page 14 of 58
PDF/HTML Page 24 of 68
single page version

background image
lokapramāṇ (lokākāshanā māp jeṭalā māpavāḷo) ane [व्यवहारेण]
vyavahāranayathī [स्व शरीरः] sva-sharīrapramāṇ (potānā sharīranā māp
jeṭalā māpavāḷo) [मन्यस्व] tun jāṇ. [एनं आत्मस्वभावं मन्यस्व] ā
ātmasvabhāv tun jāṇ ane [लघु] shīghra ja [भवतीरं प्राप्नोषि]
sansārane pār pām. 24.
anādikālathī jīv samyaktva pāmyo nathīḥ —
चउरासी लक्खहिं फि रिउ कालु अणाइ अणंतु ।
पर सम्मत्तु ण लद्धु जिय एहउ जाणि णिभंतु ।।२५।।
चतुरशीतिलक्षेषु भ्रामितः कालं अनादि अनन्तम् ।
परं सम्यकत्वं न लब्धं जीव एतत् जानीहि निर्भ्रान्तम् ।।२५।।
lakṣhachorāshīyonimān, bhamiyo kāḷ anant;
paṇ samakit ten nav lahyun e jāṇo nirbhrānta. 25
anvayārthaḥ — [अनादिकालं अनन्तं] anādi kālamān
anantakāl jīv [चतुरशीतिलक्षेषु] chorāshī lākh yonimān [भ्रामितः]
bhaṭakyo [परं] paṇ [सम्यकत्वं] samyakatva [न लब्धं] pāmyo nahi. [जीव]
he jīv! [एतत्] ā [निर्भ्रातं] nissandeh [जानीहि] jāṇ. 25.
mokṣha pāmavā māṭe shun karavun?
सुद्धु सचेयणु बुद्धु जिणु केवल – णाण – सहाउ ।
सो अप्पा अनुदिणु मुणहु जइ चाहहु सिव-लाहु ।।२६।।
शुद्धः सचेतनः बुद्धः जिनः केवलज्ञानस्वभावः ।
स आत्मा (इति) अनुदिनं मन्यध्वं यदि इच्छत शिवलाभम् ।।२६।।
shuddha sachetan, buddha, jin, kevalagnānasvabhāv;
e ātam jāṇo sadā, jo chāho shivalābh. 26

Page 15 of 58
PDF/HTML Page 25 of 68
single page version

background image
anvayārthaḥ — [यदि] jo [शिवलाभं] mokṣha pāmavānī [इच्छत]
ichchhā karatā ho to je [शुद्धः] shuddha, [सचेतनः] sachetan [बुद्धः] buddha,
[जिनः] jin, [केवल ज्ञानस्वभावः] kevaḷagnān svabhāvamay chhe [सः
आत्मा] te ātmā chhe em [अनुदिनं] sadāy [मन्यध्वं] jāṇo. 26
nirmal ātmānī bhāvanā karavāthī ja mokṣha thasheḥ —
जाम ण भावहि जीव तुहुं णिम्मल अप्प सहाउ ।
ताम ण लब्भइ सिव-गमणु जहिं भावइ तहि जाउ ।।२७।।
यावत् न भावयसि जीव त्वं निर्मलं आत्मस्वभावम् ।
तावत् न लभ्यते शिवगमनं यत्र भाव्यते तत्र यात ।।२७।।
jyān lagī shuddhasvarūpano, anubhav kare na jīv;
tyān lagī mokṣha na pāmato, jyān ruche tyān jāv. 27
anvayārthaḥ — [यावत्] jyān sudhī [त्वं] tun [निर्मलं
आत्मस्वभावं] nirmal ātmasvabhāvanī [न भावयसि] bhāvanā nahīn kare
[तावत्] tyān sudhī [शिवगमनं न लभ्यते] mokṣhanī prāpti nahi thāy,
[जीव] he jīv! [यत्र भाव्यते तत्र यात] jyān ruche tyān jāo. 27.
jin te ja ātmā chheḥ —
जो तइलोयहं झेउ जिणु सो अप्पा णिरु वुत्तु ।
णिच्छय-णइँ एमइ एहउ णाणि णिभंतु ।।२८।।
य त्रिलोकस्य ध्येयः जिनः स आत्मा निश्चयेन उक्त : ।
निश्चयनयेन एवं भणितः एतत् जानीहि निर्भ्रान्तम् ।।२८।।
dhyānayogya trilokanā, jin te ātam jāṇ;
nishchayathī em ja kahyun, temān bhrānti na āṇ. 28
anvayārthaḥ — [त्रिलोकस्य ध्येयः] traṇ lokanā dhyey [यः

Page 16 of 58
PDF/HTML Page 26 of 68
single page version

background image
जिनः] je jin bhagavān chhe [सः] te [निश्चयेन] nishchayathī [आत्मा
उक्त :] ātmā chhe, [एवं] e pramāṇe [निश्चयनयेन भणितः] shrī
jineshvaradeve nishchayanayathī kahyun chhe, [एतत् निर्भ्रान्तं जानीहि] e vātane
tun nissanshay jāṇ. 28.
ātmagnān vinā vratādi mokṣhanān kāraṇ thatān nathīḥ —
वय-तव-संजम-मुल-गुण मूढहं मोक्ख ण वुत्तु ।
जाव ण जाणइ इक्क पर सुद्धउ भाउ पवित्तु ।।२९।।
व्रततपः संयम मूलगुणाः मूढानां मोक्षः (इति) न उक्त : ।
यावत् न ज्ञायते एकः परः शुद्धः भावः पवित्रः ।।२९।।
jyān lagī ek na jāṇīyo, param punit shuddha bhāv;
mūḍhataṇā vrat – tap sahu, shivahetu na kahāy. 29
anvayārthaḥ — [यावत्] jyān sudhī [एकः परः शुद्धः पवित्रः
भावः] ek param, shuddha, pavitra, bhāv [न ज्ञायते] jāṇavāmān āvato
nathī, tyān sudhī [मूढानां] mūḍh agnānī jīvone [व्रततपः संयममूलगुणाः
मोक्षः न उक्त :] vrat, tap, sanyam ane mūlaguṇone mokṣhanān kāraṇ kahī
shakātān nathī.
ātmāne jāṇavo te mokṣhanun kāraṇ chheḥ —
जइ णिम्मल अप्पा मुणइ वय-संजम-संजुत्तु ।
तो लहु पावइ सिद्धि-सुह इउ जिण-णाहहं उत्तु ।।३०।।
यदि निर्मलं आत्मानं मन्यते व्रत-संयम संयुक्त : ।
तर्हि लघु प्राप्नोति सिद्धिसुखं इति जिननाथस्य उक्त म् ।।३०।।
je shuddhātma anubhave, vrat – sanyamasanyukta;
jinavar bhākhe jīv te, shīghra lahe shivasukh. 30

Page 17 of 58
PDF/HTML Page 27 of 68
single page version

background image
anvayārthaḥ — [यदि] jo jīv [व्रतसंयम संयुक्त :] vrat
sanyamathī sanyukta thaīne [निर्मलं आत्मानं] nirmal ātmāne [मन्यते]
jāṇe chhe – anubhave chhe, [तर्हि] to te [लघु] shīghra ja [सिद्धिसुखं] siddhi-
sukhane [प्राप्नोति] pāme chhe; [इति] em [जिननाथस्य उक्तं ] jinanāthanun
kathan chhe. 30.
ātmagnān vinā ekalun vyavahār chāritra vr̥uthā chheḥ —
वढ तव संजमु सीलु जिय ए सव्वई अकयत्थु ।
जांव ण जाणइ इक्क परु सुद्धउ भाउ पवित्तु ।।३१।।
व्रतं तपः संयमः शीलं जीव एतानि सर्वाणि अकृतार्थानि ।
यावत् न ज्ञायते एकः परः शुद्धः भावः पवित्रः ।।३१।।
jyān lagī ek na jāṇiyo, param punit shuddha bhāv;
vrat – tap – sanyam – shīl sahu, phogaṭ jāṇo sāv. 31
anvayārthaḥ — [यावत्] jyān sudhī [एकः परः शुद्धः पवित्रः
भावः] ek param, shuddha, pavitra, shuddha bhāv [न ज्ञायते] jāṇavāmān
āvato nathī; tyān sudhī [जीव] he jīv! [व्रतं तपः संयमः शीलं] vrat,
tap, sanyam ane shīl [एतानि सर्वाणि] e sarva [अकृतार्थानि] akr̥utārtha
chhe (asaphal chhe, vyartha chhe). 31.
puṇya, pāp banne sansār chhe, ātmagnān ja mokṣhanun kāraṇ chhe.
पुण्णिं पावइ सग्ग जिउ पावएं णरय-णिवासु ।
वे छंडिवि अप्पा मुणइ तो लब्भइ सिववासु ।।३२।।
पुण्येन प्राप्नोति स्वर्गं जीवः पापेन नरकनिवासम् ।
द्वे त्यक्त्वा आत्मानं मन्यते ततः लभते शिववासम् ।।३२।।

Page 18 of 58
PDF/HTML Page 28 of 68
single page version

background image
puṇye pāme svarga jīv, pāpe narakanivās;
be tajī jāṇe ātmāne, te pāme shivavās. 32
anvayārthaḥ — [पुण्येन] puṇyathī [जीवः] jīv [स्वर्गं
प्राप्नोति] svarga pāme chhe ane [पापेन] pāpathī [नरकनिवासं]
narakavās pāme chhe [द्वे त्यक्त्वा] puṇya-pāp e bannene chhoḍīne jo
[आत्मानं] ātmāne [मन्यते] jāṇe, [ततः] to [शिववासं लभते]
shivavās pāme. 32.
paramārthano panth ek ja chheḥ —
वउ तउ संजमु सील जिया इउ सव्वइं ववहारु ।
मोक्खहं कारणु एक्कु मुणि जो तइ लोयहं सारु ।।३३।।
व्रतं तपः संयमः शीलं जीव ! इति सर्वाणि व्यवहारः ।
मोक्षस्य कारणं एकं मन्यस्व यः त्रिलोकस्य सारः ।।३३।।
vrat – tap – sanyam – shīl je te saghaḷān vyavahār;
shiv kāraṇ jīv ek chhe, trilokano je sār. 33
anvayārthaḥ — [जीव] he jīv! [व्रतं तपः संयमः शीलं इति
सर्वाणि] vrat, tap, sanyam ane shīl e sarva [व्यवहारः] vyavahār chhe –
vyavahārathī kahevāmān āve chhe, [मोक्षस्य कारणं] mokṣhanun kāraṇ to [एकं
मन्यस्व] ek ja jāṇo. [यः] ke je [त्रिलोकस्य सारः] traṇ lokano sār
chhe. 33.
potānun shuddha svarūp jāṇavāthī mokṣhanī prāpti thāy chheḥ —
अप्पा अप्पई जो मुणइ जो परभाउ चएइ ।
सो पावइ सिवपुरि-गमणु जिणवरु एम भणेइ ।।३४।।

Page 19 of 58
PDF/HTML Page 29 of 68
single page version

background image
आत्मानं आत्मना यः मन्यते यः परभाव त्यजति ।
स प्राप्नोति शिवपुरीगमनं जिनवरः एवं भणति ।।३४।।
ātmabhāvathī ātmane, jāṇe tajī parabhāv;
jinavar bhākhe jīv te, avichaḷ shivapur jāy. 34
anvayārthaḥ — [यः] je [आत्मना आत्मानं मन्यते] ātmāthī
ātmāne jāṇe chhe (potāthī potāne jāṇe chhe) ane [यः] je [परभावं]
parabhāvane [त्यजति] chhoḍī de chhe [सः] te [शिवपुरीगमनं प्राप्नोति]
shivapurīmān jāy chhe, [एवं] em [जिनवरः भणति] jinavar kahe chhe. 34.
vyavahārathī navatattvane jāṇoḥ —
छह दव्वईं जे जिण – कहिया णव पयत्थ जे तत्त ।
विवहारेण य उत्तिया ते जाणियहि पयत्त ।।३५।।
षड् द्रव्याणि ये जिनकथिताः नव पदार्थाः यानि तत्त्वानि ।
व्यवहारेण च उक्तानि तानि जानिहि प्रयतः (सन्) ।।३५।।
ṣhaḍ dravyo jin – ukta je, padārtha nav je tattva;
bhākhyān te vyavahārathī, jāṇo karī prayatna. 35
anvayārthaḥ — [जिनकथिताः] jinavaradeve kahelān [यानि षड्
द्रव्याणि नव पदार्थाः तत्त्वानि च] je chha dravyo, nav padārtho ane sāt
tattvo chhe [ये] ke je [व्यवहारेण उक्तानि] vyavahārathī kahevāmān āvyān
chhe; [तानि] temane tun [प्रयतः] prayatnashīl thaīne [जानीहि] jāṇ (temane
tun nirṇayapūrvak jāṇ). 35.
sarva padārthomān ek jīv ja sārabhūt chheḥ —
सव्व अचेयण जाणि जिय एक्क सचेयणु सारु ।
जो जाणेविणु परम-मुणि लहु पावइ भवपारु ।।३६।।

Page 20 of 58
PDF/HTML Page 30 of 68
single page version

background image
सर्वं अचेतनं जानीहि जीव एकः सचेतनः सारः ।
यं ज्ञात्वा परममुनिः लघु प्राप्नोति भवपारम् ।।३६।।
sheṣh achetan sarva chhe, jīv sachetan sār;
jāṇī jene munivaro, shīghra lahe bhavapār. 36
anvayārthaḥ — [सर्वं अचेतनं जानीहि] (pudgalādi) sarvane
(pāñch dravyone) achetan jāṇo. [सारः एकः जीवः सचेतनः] sārabhūt
keval ek jīv ja sachetan chhe. [यं ज्ञात्वा] ke jene jāṇīne [परममुनिः]
param muni [लघु] shīghra ja [भवपारं प्राप्नोति] sansārano pār pāme chhe. 36.
vyavahārano moh tyāgavo jarūrī chhe. shuddha ātmāne jāṇavāthī
ja sansārano pār pamāy chheḥ —
जइ णिम्मलु अप्पा मुणहि छंडिवि सहु व्यवहारु ।
जिण-सामिउ एमइ भणइ लहु पावइ भवपारु ।।३७।।
यदि निर्मलं आत्मानं मन्यसे त्यक्त्वा सर्वं व्यवहारम् ।
जिनस्वामी एवं भणति लघु प्राप्यते भवपारः ।।३७।।
jo shuddhātam anubhavo, tajī sakal vyavahār;
jinaprabhujī em ja bhaṇe, shīghra thasho bhavapār. 37
anvayārthaḥ — [यदि] jo [सर्वं व्यवहारं] sarva vyavahārane
[त्यक्त्वा] chhoḍīne [निर्मलं आत्मानं] nirmal ātmāne [मन्यसे] tun jāṇīsh
to tun [लघु] shīghra ja [भवपारः प्राप्यते] sansārathī pār pāmīsh, [एवं]
em [जिनस्वामी भणति] jineshvar bhagavān kahe chhe. 37.
bhed gnān sarvasva chheḥ —
जीवाजीवहं भेउ जो जाणइ तिं जाणियउ ।
मोक्खहं कारण एउ भणई जोइ जइहिं भणिउं ।।३८।।

Page 21 of 58
PDF/HTML Page 31 of 68
single page version

background image
जीवा जीवयोः भेदं यः जानाति तेन ज्ञातम् ।
मोक्षस्य कारणं एतत् भण्यते योगिन् योगिभिः भणितम् ।।३८।।
jīv – ajīvanā bhedanun gnān te ja chhe gnān;
kahe yogījan yogī he! mokṣhahetu e jāṇ. 38
anvayārthaḥ — [योगिन्] he yogī! [यः] je [जीवाजीवयोः
भेदं] jīv-ajīvano bhed [जानाति] jāṇe chhe [तेन ज्ञातं] teṇe sarvasva
jāṇyun chhe, [एतत्] ene [मोक्षस्य कारणं] mokṣhanun kāraṇ [भण्यते] kahyun
chhe em [योगिभिः भणितं] yogīshvaroe kahyun chhe. 38.
ātmā kevalagnānasvabhāvī chheḥ —
केवल-णाण-सहाउ सो अप्पा मुणि जीव तुहुं ।
जइ चाहहि सिव-लाहु भणइ जोइ जोइहिं भणिउं ।।३९।।
केवलज्ञानस्वभावः स आत्मा (इति) मन्यस्व जीव त्वम् ।
यदि इच्छसि शिवलाभं भण्यते योगिन् योगिभिः भणितम् ।।३९।।
yogī kahe re jīv tun, jo chāhe shivalābh;
kevalagnānasvabhāvī ā ātmatattvane jāṇ. 39
anvayārthaḥ — [योगिन्] he yogī! [यदि] jo [त्वं] tun [शिव-
लाभं इच्छसि] mokṣha pāmavā chāhato ho to [केवलज्ञानस्वभावः आत्मा सः
जीवः भण्यते] kevalagnānasvabhāvī ātmā chhe tene jīv kahyo chhe [मन्यस्व]
em tun jāṇ, [योगिभिः भणितं] em yogīshvaroe kahyun chhe. 39.
gnānīne darek jagyāe ek ātmā ja dekhāy chheḥ —
को (?) सुसमाहि करउ को अंचउ छोपु-अछोपु करिवि को वंचउ ।
हल सहि कलहु केण समाणउ
जहिं कहिं जोवउ तहिं अप्पाणउ ।।४०।।

Page 22 of 58
PDF/HTML Page 32 of 68
single page version

background image
कः (अपि) सुसमाधिं करोतु कः अर्चयतु स्पर्शास्पर्श कृत्वा कः वञ्चयतु ।
मैत्रीं सह कलहं केन समानयतु यत्र कुत्र पश्यतु तत्र आत्मा ।।४०।।
koṇ konī maitrī kare, konī sāthe kalesh;
jyān dekhun tyān sarva jīv, shuddha buddha gnānesh. 40
anvayārthaḥ — [कः सुसमाधिं करोतु] bhale koī susamādhi
karo. [कः स्पर्शास्पर्शं कृत्वा वञ्चयतु] koī sparshāsparsha karīne vañchanā
(māyā) karo, [केन सह मैत्रीं कलहं समानयतु] koīnī sāthe maitrī ke
koīnī sāthe kalah karo, [यत्र कुत्र पश्यतु तत्र आत्मा] jyān kyāy juo
tyān ek (keval) ātmā ja ātmā dekho. 40.
anātmagnānī kutīrthomān bhame chheḥ —
ताम कुतित्थइं परिभमइ घुत्तिम ताम करेइ ।
गुरुहु पसाए जाम णवि अप्पा-देउ मुणेइ ।।४१।।
तावत् कुतीर्थानि परिभ्रमति धूर्तत्वं तावत् करोति ।
गुरोः प्रसादेन यावत् नैव आत्मदेवं मन्यते ।।४१।।
sadguru vachan prasādathī, jāṇe na ātamadev;
bhame kutīrthe tyān sudhī, kare kapaṭanā khel. 41
anvayārthaḥ — [गुरोः प्रसादेन] guru prasādathī [यावत्] jyān
sudhī jīv [आत्मदेवं] ātmadevane [न एव मन्यते] jāṇato nathī, [तावत्]
tyān sudhī te [कुतीर्थानि परिभ्रमति] kutīrthomān paribhramaṇ kare chhe [धूर्तत्वं
तावत् करोति] ane tyān sudhī to dhūrtapaṇun (ḍhoṅg) kare chhe. 41.
deh devālayamān jinadev chheḥ —
तित्थहिं देवलि देउ णवि इम सुइकेवलि-वुत्तु ।
देहा-देवलि देउ जिणु एहउ जाणि णिरुत्तु ।।४२।।

Page 23 of 58
PDF/HTML Page 33 of 68
single page version

background image
तीर्थेषु देवालये देवः नैवः एवं श्रुतकेवल्युक्त म् ।
देहदेवालये देवः जिनः एतत् जानीहि निश्चितम् ।।४२।।
tīrtha – mandire dev – nahi – e shrutakevaḷīvāṇ;
tan mandiramān dev jin, te nishchayathī jāṇ. 42
anvayārthaḥ — [तीर्थेषु देवालये] tīrthomān ane devālayamān [देवः
न एव] dev nathī [एवं] em [श्रुतकेवल्युक्त ] shrutakevalīe kahyun chhe,
[देहदेवालये] deh-devālayamān [देवः जिनः] jinadev chhe-[एतत्] em
[निश्चितं] tame nakkī [जानीहि] jāṇo. 42.
devālayamān dev nathīḥ —
देहा-देवलि देउ जिणु जणु देवलिहिं णिएइ ।
हासउ महु पडिहाइ इहु सिद्धे भिक्ख भमेइ ।।४३।।
देहदेवालये देवः जिनः जनः देवालयेषु (तं) पश्यति ।
हास्यं मम प्रतिभाति इह सिद्धे (सति) भिक्षां भ्रमति ।।४३।।
tan – mandiramān dev jin, jan dere dekhant;
hāsya mane dekhāy ā, prabhu bhikṣhārthe bhamant. 43
anvayārthaḥ — [देहदेवालये] deh-devālayamān [जिनः देवः]
jinadev chhe; paṇ [जनः] loko [देवालयेषु] tene (iṇṭ pattharanān)
devālayomān [पश्यति] dekhe chhe-te [मम] mane [हास्यं प्रतिभाति]
hāsyāspad lāge chhe, [इह] e vāt evī chhe ke koī manuṣhya [सिद्धे]
siddhi (dhanādikanī siddhi) hovā chhatān paṇ [भिक्षां भ्रमति] bhikṣhā
māṭe bhaṭake chhe. 43.
samabhāvarūp chittathī potānā dehamān jinadevane dekhaḥ —

Page 24 of 58
PDF/HTML Page 34 of 68
single page version

background image
मुढा देवलि देउ णवि णवि सिलि लिप्पइ चित्ति ।
देहा-देवलि देउ जिणु सो बुज्झहि समचित्ति ।।४४।।
मूढ देवालये देवः नैव नैव शिलायां लेप्ये चित्रे ।
देहदेवालये देवः जिनः तं बुध्यस्व समचित्ते ।।४४।।
nathī dev mandir viṣhe, dev na mūrti, chitra;
tan - mandiramān dev jin, samaj thaī samachitta. 44
anvayārthaḥ — [मूढ] he mūḍh! [देवः] dev [देवालये न एव]
devālayamān paṇ nathī, [शिलायां लेप्ये चित्रे न एव] evī rīte koī
patthar, lep ke chitramān paṇ nathī. [जिनः देवः] jinadev to [देहदेवालये]
deh-devālayamān chhe [तं] tene tun [समचित्ते] samachittathī (shāntabhāve)
[बुद्धस्व] jāṇ. 44.
gnānathī ja deh-devālayamān paramātmāne dekhe chheḥ —
तित्थइ देउलि देउ जिणु सव्वु वि कोइ भणेइ ।
देहा-देउलि जो मुणइ स्ते बुहु को वि हवइ ।।४५।।
तीर्थे देवकुले देवः जिनः (इति) सर्वः अपि कश्चित् भणति ।
देहदेवकुले यः मन्यते सः बुधः कः अपि भवति ।।४५।।
tīrtha – mandire jin, lok kathe sahu em;
viralā gnānī jāṇatā, tan – mandiramān dev. 45
anvayārthaḥ — [तीर्थे देवकुले] tīrthamān ane devālayamān [जिनः
देवः] jin dev chhe, em [सर्वः अपि कश्चित्] sarva koī [भणति] kahe
chhe paṇ [यः] je [देहदेवकुले] deh-devālayamān [मन्यते] jinadevane jāṇe
[सः बुधः] evā paṇḍit to [कः अपि भवति] koī viralā ja hoy
chhe. 45.

Page 25 of 58
PDF/HTML Page 35 of 68
single page version

background image
dharmarasāyan pīvāthī ajar amar thavāy chheḥ —
जइ जर-मरण-करालियउ तो जिय धम्म करेहि ।
धम्म-रसायणु पियहि तुहुं जिम अजरामर होहि ।।४६।।
यदि जरामरणकरालितः तर्हि जीव धर्मं कुरु ।
धर्मरसायनं पिब त्वं यथा अजरामरः भवसि ।।४६।।
jarā – maraṇ bhayabhīt jo, dharma tun kar guṇavān;
ajarāmar pad pāmavā, kar dharmoṣhadhi pān. 46
anvayārthaḥ — [जीव] he jīv! [यदि] jo tun [जरामरण
करालितः] jarā, maraṇathī duḥkhī chho-(bhayabhīt ho) [तर्हि] to [धर्मं
कुरु] dharma kar, [धर्म-रसायनं] dharmarūpī rasāyananun [त्वं] tun [पिब] pān
kar [यथा] ke jethī [अजरामरः भवसि] tun ajar amar thaī jaīsh.
46.
bāhya kriyāthī dharma thato nathīḥ —
धम्मु ण पढियइं होइ धम्मु ण पोत्था-पिच्छियइं ।
धम्मु ण मढिय – पएसि धम्मु ण मत्था – लुंचियइं ।।४७।।
धर्मः न पठितेन भवति धर्मः न पुस्तकपिच्छाभ्याम् ।
धर्मः न मठप्रवेशेन धर्मः न मस्तकलुञ्चितेन ।।४७।।
shāstra bhaṇe maṭhamān rahe, shiranā luñche kesh;
rākhe vesh munitaṇo, dharma na thāye lesh. 47
anvayārthaḥ — [पठितेन] shāstro bhaṇavāthī [धर्मः न] dharma thato
nathī, [पुस्तक पिच्छाभ्यां] pustak ane pīñchhīthī paṇ [धर्म न] dharma thato
nathī, [मठप्रवेशेन] maṭhamān rahevāthī paṇ [धर्मः न] dharma thato nathī ane

Page 26 of 58
PDF/HTML Page 36 of 68
single page version

background image
[मस्तक लुञ्चितेन] māthāno loch karavāthī paṇ [धर्मः न] dharma thato
nathī. 47.
rāg-dveṣhano tyāg karīne ātmāmān vasavun te dharma chheḥ —
राय – रोस बे परिहरिवि जो अप्पाणि वसेइ ।
सो धम्मु वि जिण – उत्तियउ जो पंचम-गइ णेइ ।।४८।।
रागद्वेषो द्वौ परिहृत्य यः आत्मनि वसति ।
स धर्मः अपि जिनोक्त : यः पञ्चमगतिं नयति ।।४८।।
rāg – dveṣh be tyāgīne, nijamān kare nivās;
jinavar bhāṣhit dharma te, pañcham gati laī jāy. 48
anvayārthaḥ — [यः] je [राग-द्वेषौ द्वौ परिहृत्य] rāg ane dveṣh
bannene chhoḍīne-vītarāg thaīne-[आत्मनि] nij ātmāmān [वसति] vase
chhe, [सः अपि] tene ja [धर्मः] dharma [जिनोक्त :] jinadeve kahyo chhe [यः]
ke je [पंचमगतिं नयति] mokṣhamān laī jāy chhe. 48.
āshā-tr̥uṣhṇā vagere sansāranān kāraṇo chheḥ —
आउ गलइ णवि मणु गलइ णवि आसा हु गलेइ ।
मोहु फु रइ णवि अप्प – हिउ इम संसार भमेइ ।।४९।।
आयुः गलति नैव मनः (मानः?) गलति नैव आशा खलु गलति ।
मोहः स्फु रति नैव आत्महितं एवं संसारं भ्रमति ।।४९।।
man na ghaṭe, āyu ghaṭe, ghaṭe na ichchhā moh;
ātmahit sphure nahi, em bhame sansār. 49
anvayārthaḥ — [आयुः गलति] kṣhaṇe kṣhaṇe āvaradā ghaṭatī jāy
chhe, [मनः न एव गलति] paṇ man marī jatun nathī, [आशा खलु नैव

Page 27 of 58
PDF/HTML Page 37 of 68
single page version

background image
गलति] ane āshā paṇ jatī nathī; [मोहः] moh [स्फु रति] sphure chhe
paṇ [आत्महितं] ātmahit [न एव] sphuratun nathī – [एवं] ā rīte jīv
[संसारं भ्रमति] sansāramān bhame chhe. 49.
ātmāmān ramaṇ karanār nirvāṇane pāme chheḥ —
जेहउ मणु विसयहं रमइ तिमु जइ अप्प मुणेइ ।
जोइउ भणइ हो जोइयहु लहु णिव्वाणु लहेइ ।।५०।।
यथा मनः विषयाणां रमते तथा यदि आत्मानं मन्यते ।
योगी भणति भो योगिनः लघु निर्वाणं लभ्यते ।।५०।।
jem ramatun man viṣhayamān tem jo ātme līn;
shīghra maḷe nirvāṇapad dhare na deh navīn. 50
anvayārthaḥ — [भो योगिनः] he yogījano! [यथा] jevī
rīte [मनः] man [विषयाणां रमते] viṣhayomān rame chhe [तथा] tevī rīte
[यदि] jo te [आत्मानं मन्यते] ātmāne jāṇe-ātmāmān rame to [लघु]
shīghra ja [निर्वाणं लभ्यते] nirvāṇ maḷe, em [योगी भणति] yogī kahe
chhe. 50.
ātmabhāvanāthī sansārano pār pamāyaḥ —
जेहउ जज्जरु णरय – धरु तेहउ बुज्झि सरीरु ।
अप्पा भावहि णिम्मलउ लहु पावहि भवतीरु ।।५१।।
यथा जर्जरं नरकगृहं तथा बुध्यस्व शरीरम् ।
आत्मानं भावय निर्मलं लघु प्राप्नोषि भवतीरम् ।।५१।।
narkavās sam jarjarit jāṇo malin sharīr;
karī shuddhātam bhāvanā, shīghra laho bhavatīr. 51
anvayārthaḥ — he jīv! [यथा] jevī rīte [नरकगृहं]

Page 28 of 58
PDF/HTML Page 38 of 68
single page version

background image
narakasthān [जर्जरं] durgandhathī jarjarit chhe [तथा] tevī rīte [शरीरं बुध्यस्व]
sharīrane paṇ malamūtra ādithī jarjarit jāṇ. tethī [निर्मलं आत्मानं
भावय] nirmal ātmānī bhāvanā kar, to tun [लघु] shīghra ja [भवतीरं
प्राप्नोषि] sansārathī pār pāmīsh. 51.
vyavahāramān ḍūbelā jīvo ātmāne oḷakhī shakatā nathīḥ —
धंधइ पडियउ सयल जगि णवि अप्पा हु मुणंति ।
तहिं कारणि ये जीव फु डु ण हु णिव्वाणु लहंति ।।५२।।
धान्धे (?) पतिताः सकलाः जगति नैव आत्मानं खलु मन्यंते ।
तस्मिन् कारणे (तेन कारणेन) एते जीवाः स्फु टं न खलु निर्वाणं लभन्ते ।।५२।।
vyavahārik dhandhe phasyā, kare na ātamagnān;
te kāraṇ jagajīv te, pāme nahi nirvāṇ. 52.
anvayārthaḥ — [जगति] jagatanā [सकलाः] sarva jīvo [धान्धे
पतितः] vyāsaṅgamān vyāsakta chhe (potānā kāmamān mashagūl chhe, potānā
vyavasāyamān rachyāpachyā chhe) potānā dhandhāmān-vyavahāramān-paḍelā chhe-
gr̥uhasthanā kāryomān pravarte chhe-ane [आत्मानं] potānā ātmāne [न एव
खलु मन्यंते] jāṇatā ja nathī. [तस्मिन् कारणे] te kāraṇe [एते जीवाः]
ā jīvo [स्फु टं खलु निर्वाणं न लभ्यन्ते] nishchayathī nirvāṇane pāmatā
nathī, e vāt spaṣhṭa chhe. 52.
shāstrapaṭhan ātmagnān vinā niṣhphal chheḥ —
सत्थ पढंतह ते वि जड अप्पा जे ण मुणंति ।
तहिं कारणि ए जीव फु डु ण हु णिव्वाणु लहंति ।।५३।।
शास्त्रं पठन्तः ते अपि जडाः आत्मानं ये न मन्यंते ।
तस्मिन् कारणे (तेन कारणेन) एते जीवाः स्फु टं न खलु निर्वाणं लभन्ते ।।५३।।

Page 29 of 58
PDF/HTML Page 39 of 68
single page version

background image
shāstrapāṭhī paṇ mūrkha chhe, je nijatattva ajāṇ;
te kāraṇ e jīv khare, pāme nahi nirvāṇ. 53.
anvayārthaḥ — [शास्त्रं पठन्तः] shāstra bhaṇavā chhatān paṇ [ये]
jeo [आत्मानं] ātmāne [न मन्यन्ते] jāṇatā nathī [ते अपि] teo
paṇ [जडाः] jaḍ chhe; [तस्मिन् कारणे] te kāraṇe [एते जीवाः] ā jīvo
[स्फु टं न खलु निर्वाणं लभन्ते] nishchayathī nirvāṇane pāmatā nathī, e vāt
spaṣhṭa chhe. 53.
indriy ane mananā nirodhathī sahaj svarūp utpanna thāy
chheḥ —
मणु-इंदिहि वि छोडियइ (?) बुहु पुच्छियइ ण कोइ ।
रायहं पसरु णिवारियइ सहज उपज्जइ सोइ ।।५४।।
मनइन्द्रियेभ्यः अपि मुच्यते बुधः पृच्छयते न कः अपि ।
रागस्य प्रसरः निवार्यते सहजः उत्पद्यते स अपि ।।५४।।
man – indriyathī dūr thā, shī bahu pūchhe vāt?
rāgaprasār nivāratān, sahaj svarūp utpād. 54.
anvayārthaḥ — [मनइन्द्रियेभ्यः अपि मुच्यते] jo, man ane
indriyothī chhūṭī javāy to [कः बुधः अपि न पृच्छयते] koī paṇ
paṇḍitane pūchhavānī jarūr rahetī nathī; [रागस्य प्रसरः निवार्यते] jo rāgano
prasar rokāī jāy to [सः अपि सहजः उत्पद्यते] te sahaj svarūp (te
sahaj ātmasvarūp) utpanna thāy chhe. 54.
bhed gnānathī bhavapāratāḥ —
पुग्गलु अण्णु जि अण्णु जिउ अण्णु वि सहु ववहारु ।
चयहि वि पुग्गलु गहहि जिउ लहु पावहि भवपारु ।५५।

Page 30 of 58
PDF/HTML Page 40 of 68
single page version

background image
पुद्गलः अन्यः एव अन्यः जीवः अन्यः अपि सर्वः व्यवहारः ।
त्यज अपि पुद्गलं गृहाण जीवं लघु प्राप्नोषि भवपारम् ।।५५।।
jīv-pudgal be bhinna chhe, bhinna sakaḷ vyavahār;
taj pudgal grah jīv to, shīghra lahe bhavapār. 55
anvayārthaḥ — [पुद्गलः अन्यः एव] pudgal bhinna chhe, [जीवः
अन्यः] jīv anya chhe [अपि] ane [सर्वः व्यवहारः अन्यः] sarvavyavahār
anya chhe. tethī [पुद्गलं अपि त्यज] pudgalane tun chhoḍ ane [जीवं गृहाण]
jīvane grahaṇ kar, to tun [लघु] shīghra ja [भवपारं प्राप्नोषि] bhāvapārane
pāmīsh. 55.
koṇ sansārathī chhuṭakāro pāmatā nathī?
जे णवि मण्णहिं जीव फु डु जे णवि जीउ मुणंति ।
ते जिण-णाहहं उत्तिया णउ संसार मुचंति ।।५६।।
ये नैव मन्यते जीवं स्फु टं ये नैव जीवं मन्यते ।
ते जिननाथस्य उक्त या न तु (नैव?) संसारात् मुच्यन्ते ।।५६।।
spaṣhṭa na māne jīvane, je nahi jāṇe jīv;
chhūṭe nahi sansārathī, bhākhe chhe prabhu jin. 56
anvayārthaḥ — [ये] jeo [जीवं] jīvane [स्फु टं] nishchayathī [न
एव मन्यते] mānatā ja nathī [ये] jeo [जीवं] jīvane [न एव जानन्ति]
jāṇatā ja nathī [ते तु] teo to [संसारात् न मुच्यते] sansārathī chhūṭatā
ja nathī, [जीननाथ उक्त या] em jinavare kahyun chhe. 56.
mokṣha sambandhī nav draṣhṭānto.
रयण दीउ दिणयर दहिउ दुध्यु घीवं पाहाणु ।
सुण्णउ रूउ फलिहउ अगिणि णव दिट्ठंता जाणु ।।५७।।