ધર્મ વિષે આદર નથી. તે જીવ ધર્મ સ્નેહ, પ્રશસ્ત રાગનો નિરોધ પાપમાં ટકીને કરનારો છે. સત્ ધર્મની ઉન્નતિ
ઈચ્છતા નથી. તેથી તે પાપી જીવ છે. જે મુમુક્ષુ છે તેને યથા યોગ્ય વિવેક હોય. પરમાર્થ અને પરમાર્થભૂત
વહેવાર તથા નિમિત્તભૂતવ્યહવાર તેને જેમ છે તેમ જાણે. હિત અહિત, હેય ઉપાદેય બરાબર સમજે અને ભક્તિ
વિનય, સત્સમાગમ વૈરાગ્ય વગેરે જ્યાં જેમ ઘટે તેમ વિવેક કરે. વીતરાગી પવિત્ર તત્ત્વની દ્રષ્ટિ હોય અને ભુંડા
રાગની
આવ્યા વિના ન રહે; જો પરમાર્થને પામ્યો હો તો આત્માની પવિત્ર વીતરાગ દશામાં ઠરી જા. પણ જ્યાં લગી
અપ્રશસ્ત રાગ સંસારનો પ્રેમ છે અને સાચા પરમાર્થને અનુકુળ નિમિત્તનો અનાદર (અનુત્સાહ) રાખે એ તો
મહા અજ્ઞાનતા છે. કોઈ એકાંત દ્રષ્ટિ પકડીને દેહાદિ ક્રિયા કાંડમાં અટક્યા છે. કોઈ સાચા નિમિત્તને નિષેધવામાં
નિંદા કરવામાં, કોઈ મનની ધારણામાં કર્મ ભાવમાં અટક્યા છે. લોકોને ભૂલવાના સ્થાન જ્યાં ત્યાં ઘણા છે.
અનાદિથી ઉંધી દ્રષ્ટિ જ્ઞાનની (સત્ સ્વરૂપની) વિરાધના અને સાચી પરીક્ષાનો અભાવ તેથી ધર્મઘેલા જીવોને
ઠામઠામ ઉંધું સમજાવનારાનો યોગ સાંપડે છે. પોતાની સગવડતા રાખવી છે, પોતાની નિંદા થાય એ ગોઠતું
નથી, અને સુપાત્ર મુનિ કે કોઈ સાધર્મી ભાઈની સેવામાં ભાગ કેમ લેતો નથી તથા વીતરાગ ધર્મની
પ્રભાવનાની નિંદા થતી કેમ ગોઠે છે? માટે ધર્મની રુચિ હોય ત્યાં સંસારનો દેહાદિનો અશુભ રાગ છોડવા માટે
શુભ પરિણામ કરવાની ના પાડી નથી, કારણકે સત્ની રુચિ હોય તેને પ્રશસ્ત રાગ થયા વિના રહેશે નહિ. છતાં
તે રાગનો રાગ નથી. વળી પરમાર્થ મોક્ષમાર્ગમાં (આત્મધર્મમાં) શુભ ભાવ
નિષેધરૂપ અબંધભાવ ઊભો રાખે તો વળી ધર્માત્માને અધુરૂં ચારિત્ર છે, ત્યાં લગી નિશ્ચય સ્વરૂપના લક્ષે ધર્મની
પંભાવનાના ભાવો થાય છે. પણ શુભ પરિણામથી તથા દેહની ક્રિયાથી ધર્મ માનતો નથી. છતાં અકષાયના લક્ષે
તીવ્ર કષાય ટાળવાનો પુરુષાર્થ તે અકષાયમાં જવા માટે નિમિત્ત છે, તેમ જાણે છે. માટે પુરુષાર્થને પોતાનો
માને છે. વળી કોઈ નિશ્ચય સ્વરૂપના અનુભવ વિના માત્ર દેવ, ગુરુ, ધર્મની ભક્તિ દેહાદિ ક્રિયા વગેરે વ્યવહાર
ધર્મને જ ઉપાદેય માને, જોગની ક્રિયાથી સાધન માને અને પુણ્ય પરિણામમાં રોકાઈ જાય તો સાચો પુરુષાર્થ
નથી. નિશ્ચયના લક્ષ વિના મંદ કષાય તે વાસ્તવિક મંદ કષાય (એટલે પ્રશસ્ત રાગ) નથી. છતાં જેને
સ્વાનુભવ દશા પ્રાપ્ત નથી, તેને આ શુભ ભાવ છોડી અશુભમાં જવું એમ કોઈ શાસ્ત્રમાં કહ્યું નથી. દેવ, ગુરુ,
ધર્મ એ ત્રણે વીતરાગ સ્વરૂપ છે. તેનો પરમાર્થ ગ્રહીને સ્વતત્ત્વ સંબંધી રુચિ વધારે; સાચું સમજવાનો પુરુષાર્થ
થતાં સાથે શુભ પરિણામના વિકલ્પ અને શુભ નિમિત્ત આવે જ. તેનો નિષેધ કરે અને સંસારના અશુભ
રાગાદિમાં વર્તે તેને પાત્રતા (ઊંચ ભૂમિકા) જોઈતી નથી. અશુભ આચારનો આદર કરીને જશે કયા? તેને
પવિત્ર ધર્મની રુચિ જ નથી. દેહાદિ સંસાર રાખવાની રુચિ છે. ૨પ૦૦૦) નું મકાન કરવું હોય તો બરાબર
વ્યવસ્થા રાખવાના ભાવ કરે, ટાઈમની કાળજી રાખે, જાતે પણ દેખરેખ રાખે. મજુર વગેરે શું કરે છે? કાંકરી
સારી છે? ચુનો ચીકણો નહિ હોય તો આ હજીરો (મકાન) વહેલો પડી જશે. એના પાયા મજબૂત અને ઉંડા
કરવા વગેરે કાળજી (રુચિ) રાખે પણ મારા સત્ સ્વરૂપની શ્રદ્ધાના પાયાનું શું? પવિત્ર દેવ, ગુરુ, ધર્મની
ભક્તિ, પ્રભાવનામાં, ભક્તિ વડે આદર કર્યો નથી તો મરીને ક્યાં ઉતારા કરશે? સત્ દેવ, સત્ ગુરુ, સત્ ધર્મની
ભક્તિ પ્રભાવનાના નિમિત્તો મેળવવા પ્રત્યે અરુચિ રાખનારા આરંભ સમારંભના બહાના બતાવે છે અને
પોતાના ઘેર લગ્ન આદિ પ્રસંગમાં તે રુચિ રાખે છે. તેનો અર્થ ભુંડા રાગની રુચિ છે. ઈષ્ટ નિમિત્તોની શોભા
(દેવ, ગુરુ, ધર્મની પ્રભાવના) ભક્તિ એ પ્રશસ્ત રાગ છે. ને પરમાર્થે હોય છે. પણ હજુ હું કોણ છું, કેવડો છું
તેનું જ્ઞાન નથી. તે શુભનો નિષેધ કરીને જાશે ક્યાં? જેને સ્વરૂપની દ્રષ્ટિ થાય તેને રાગની દિશા બદલાયા વિના
ન રહે. કારણ કે સાધક દશા છે ત્યાં લગી રાગ થઈ જાય. પવિત્ર જિન શાસનની શોભા