રુચિ નથી તેને આત્માના જ્ઞાન ભાવની રુચિ છે એટલે તેને શુભરાગના ફળ એવાં ન આવે કે જે ભોગવતા ફરી
નવું બંધન થાય.
શુભ (અશુભથી બચવા પુરતું) કરવું પડે છે એમ અંતરમાં જ્ઞાનીને ભાન છે. અને કોઈ ભાન વિના ત્યાગી
થાય, ઘરબાર છોડીને જંગલમાં ચાલ્યો જાય તો પણ તેને અંદરમાં પુણ્યની પક્કડ છે એટલે સંસાર સુખની રુચિ
છે. અંતરમાં જેને જ્ઞાતા–દષ્ટા પૂર્ણ નિર્મળ સ્વત: સ્વભાવી આત્માની રુચિ નથી તથા રાગના જુદાપણાની જેને
ખબર નથી તે ત્યાગી હોય કે ધર્મી નામ ધરાવતો હોય પણ તે કર્મને (રાગને) પોતાના તરીકે માની તેના
ફળની રુચિ કર્યા વગર રહેશે નહીં.
‘
કરવામાં સવાયો થાય તો કહે કે બહુ ચાલાક છે–અને જો છોકરો ચોકખું કહી દે કે ‘બાપુ! દગાની વાત મારી
અમારા કરતા સવાયા પાપ કર! આમાં જે છોકરો દગા–પ્રપંચની હા એ હા ભણે છે તે પોતાના રાગને ખાતર
ભણે છે, અને નહીંતર ચોકખી ના કહી દે કે આ રાગને ખાતર આટલા દગા–પ્રપંચ? આ દેહે કેટલો કાળ
જીવવું? અને ક્યાં જવું? પુણ્ય હશે તો ગમે ત્યાંથી મળી રહેશે. આયુષ્ય હશે તો રોટલા ગમે તેમ મળી રહેશે.
અને નહિતર રોટલા ખાતાં છતાં બે કોળીઆ વધારે ખવાઈ જશે અને પેટ સલોસલ થઈ જશે તો મરી જઈશ! હું
તો નીતિસર જ કામ કરવાનો, રાગને માટે આ અનીતિ? નહીં રે નહીં, મારે અનીતિ ન જોઈએ. એમ કહેવાથી
કાંઈ તેનો હક્ક ચાલ્યો જતો નથી.
છપ્પનીઆના દુષ્કાળ વખતે રાંકા ભીખારા ગામ બહાર જઈને પાણીમાં માછલાં મારતાં હોય, અને જ્યારે
ગામમાં આવે ત્યારે પોતાના કપાળે સાધુ જેવું ટીલું કરે અને કહે કે “આ સંસાર અસાર છે, કોઈ કોઈનું નથી.”
એમ ભીખારા પણ કહે છે, પણ તે જો એમ ન કહે તો કોઈ કાંઈ આપે નહીં, તેથી પોતાને મળે એવા રાગની
અને પુણ્ય–પાપની રુચિ ટળશે નહીં; અને જેને રુચિ ફરી ગઈ કે આ વિકાર માત્ર મારૂં સ્વરૂપ નહીં, રાગ રહિત
જ્ઞાન સ્વભાવ તે જ હું એમ જ્યાં સ્વભાવની રુચિ થઈ અને પુણ્યની રુચિ ટળી પછી તે રાજપાટ ભોગવતાં
દેખાય છતાં અંતરમાં તેની રુચિ નથી, ભવિષ્યમાં અલ્પકાળમાં તે ત્યાગી થઈ, મુનિ થઈને પુર્ણ કેવળજ્ઞાન
લેવાનાં છે. અને જેને પુણ્યની રુચિ છે તે બાહ્ય આચરણ કરતાં કરતાં અંતર સ્વભાવ પ્રગટ થશે એવી દ્રષ્ટિમાં
સંસારિક સુખની રુચિ અર્થાત્ ઝેરની રુચિ પડી છે. આત્માના જ્ઞાન સ્વભાવના ભાન વગર કદી પૌદ્ગલિક
સુખની મીઠાશ ખસે નહીં.