ચૈત્ર : ૨૦૦૦ આત્મધર્મ : ૭૭ :
સંસાર ટાળવા માટે
મિથ્યાત્વનું વમન કરો
: સંગ્રાહક : રા. મા. દોશી
ઉત્તર–ભવિષ્યકાળનું
અર્હંતપદ અત્યારે નિષ્પન્ન નથી
થયું, છતાં તે ચોક્કસ થવાના છે
તેથી તે થઈ ગયા એ જ કહેવું
યોગ્ય છે.
૫
આ નિર્મળ સમ્યગ્દર્શનની
ભૂમિકામાં રાગને કારણે ઈન્દ્રપદવી
ચક્રવર્તીપણું, અહમિંદ્રપણું, તથા
તીર્થંકરપદ એવી કલ્યાણ પરંપરા
ઉત્તરોત્તર પદવી મળે છે. આ
સમ્યક્ત્વ રત્ન એટલું કિંમતી છે કે
દેવ અને અસુરો સહિત આ સંપૂર્ણ
લોક પણ પ્રમાદ કરવામાં આવે તો
પણ તેની કિંમત
ભરપાઈ થઈ શકતી નથી, અર્થાત્
સંપૂર્ણ ત્રિલોક આપવા છતાં પણ
સમ્યક્ત્વ રત્ન મળતું નથી.
એક બાજુ સમ્યગ્દર્શનનો
લાભ અને બીજી બાજુ ત્રણ
લોકનો લાભ એ બે લાભોમાં
સમ્યગ્દર્શનનો લાભ શ્રેષ્ટ છે. ત્રણ
લોકનો લાભ મળવા છતાં તે થોડા
કાળને અંતરે નષ્ટ થાય છે. પરંતુ
સમ્યગ્દર્શનનો લાભ જીવને
અવિનાશી સુખને દેવાવાળી
મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરાવે છે.
માટે સમ્યગ્દર્શનનો લાભ
ત્રણ લોકના લાભથી શ્રેષ્ટ છે માટે
તે મેળવવા દરેક જીવે કોશિશ કરવી
જોઈએ.
૧
સંસારનું મૂળ કારણ
મિથ્યાત્વ જ છે, અર્થાત
મિથ્યા શ્રધ્ધા જ સંસારનું મૂળ છે.
માટે હે જીવ! તું તેનો ત્યાગ કર.
ગુણોથી યુક્ત એવી બુધ્ધિને પણ
મિથ્યાત્વ મુગ્ધ (મૂર્છિત) કરી દે છે.
શંકા–મિથ્યાત્વને આપ સર્વ
દોષોમાં પહેલો કહો છો તે યોગ્ય નથી.
જેમ મિથ્યાત્વ પોતાના કારણથી
ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ અસંયમાદિની
ઉત્પત્તિ પણ પોત પોતાના કારણે
થાય છે; માટે મિથ્યાત્વનો દોષ પ્રથમ
અને ચારિત્રનો દોષ પછી ઉત્પન્ન
થાય છે, એમ કહેવું અસત્ છે કેમકે
હંમેશાં આત્મામાં આઠે કર્મોનો
સદ્ભાવ છે.
ઉત્તર–સામાન્યપણે સૂત્રકારે
‘मिथ्यात्वाविरति प्रमाद कषाय
योगा बंध हेतवः’
એ સૂત્રમાં મિથ્યાત્વનું પહેલું
સ્થાન આપ્યું છે; અર્થાત્ બંધના
કારણોમાં મિથ્યાત્વનો પ્રથમ ઉલ્લેખ
છે. સંસાર બંધ પૂર્વક છે અને
સંસારનું મૂળ કારણ મિથ્યાદર્શન છે.
૨
આ મિથ્યાત્વ બુધ્ધિને
વિપરીત કરે છે. શુશ્રુષા–સાંભળવાની
ઈચ્છા શાસ્ત્ર શ્રવણ કરવું, શ્રવણ કરી
તેને હૃદયમાં ધારણ કરવું, કાળાંતરમાં
પણ ધારણ કરેલાને ન ભૂલવું એ
વગેરે બુદ્ધિના ગુણ છે. મિથ્યાત્વ તેને
પણ વિપરીત બનાવે છે, અર્થાત્
બુધ્ધિ અને શુશ્રૂષાદિક તેનાં કારણ
પણ મિથ્યાત્વના સહવાસથી વિપરીત
થાય છે.
૩
માટે હે જીવ, તું એ
મિથ્યાત્વનો ત્યાગ કર અને
સમ્યક્ત્વની આરાધનામાં પોતાને
સ્થિર કર.
શંકા:–જે વસ્તુ જે સ્વરૂપની
ધારક નથી, તેને જ્ઞાન અન્યરૂપે
કેમ જાણે?
ઉત્તર–જ્ઞાન વિપરીત પણ
થાય છે, કેમકે જ્ઞાનને વિપરીત
કરવાનું કારણ મળે છે. દ્રષ્ટાંત–
સૂર્યના પ્રચંડ કિરણોથી જ્યારે
જમીન અત્યંત ગરમ થાય છે,
ત્યારે તેની ઉષ્ણતા સૂર્યના
કિરણોમાં મિશ્ર થઈ, પાણી સમાન
દેખાય છે. તૃષાથી જેની આંખો
સંતપ્ત થઈ રહી છે, એવાં હરણોને
તે સમયે સૂર્યના કિરણોમાં જલનો
આભાસ થવા લાગે છે, તેમ
મિથ્યાત્વ દશામાં આ જીવને
અસત્ય પદાર્થ પણ સત્ય ભાસવા
લાગે છે. અતત્ત્વને મિથ્યાત્વ
ગ્રસ્તજીવ તત્ત્વરૂપ સમજે છે.
૪
મિથ્યાત્વથી ઉત્પન્ન થએલ
ભ્રમણા કરતાં, ધતુરાના સેવનથી
ઉત્પન્ન થતું ઉન્મતપણું સારું છે,
મિથ્યાત્વથી ઉત્પન્ન થએલું
ઉન્મતપણું અનેક કુયોનિઓમાં
જન્મમરણોની વૃધ્ધિ કરે છે.
ધતુરાના સેવનથી ઉત્પન્ન થતું
પાગલપણું જન્મમરણને વધારતું
નથી, તથા થોડા દિવસ સુધી
જીવમાં રહી શકે છે. તેથી
અનંતકાળ સુધી વિપરીત સ્વરૂપ
દેખાડનાર મિથ્યાત્વથી જન્ય મોહ
પરિણામ અત્યંત નિષ્કૃષ્ટ છે, એમ
સમજવું જોઈએ.
જન્મમરણના પ્રવાહથી
ડરવાવાળા હે જીવ! તું એ દુષ્ટ
મિથ્યાત્વનો ત્યાગ કર.