શાશ્વત સુખનો માર્ગ દર્શાવતું માસિક
વર્ષ ૧ જેઠ
અંક ૭ ૨૦૦૦
સ્મરણમાં રાખવા યોગ્ય નિયમો
૧. જે પરિણમે છે (અવસ્થાબદલે છે) તે કર્તા છે. પરિણમનારનું જે પરિણામ (અવસ્થા) છે તે કર્મ છે
અને જે પરિણતિ છે તે ક્રિયા છે; એ ત્રણેય વસ્તુપણે ભિન્ન નથી. એ ત્રણેય એક દ્રવ્યની અભિન્ન અવસ્થાઓ
છે, પ્રદેશભેદ રૂપ જુદી વસ્તુઓ નથી.
૨. (દરેક) વસ્તુ સદા એક જ પરિણમે છે, એકનાં જ સદા પરિણામ થાય છે, અને એકનીજ પરિણતિ––
ક્રિયા થાય છે. અનેકરૂપ થવા છતાં એકજ વસ્તુ છે. ભેદ નથી.
૩. બે દ્રવ્યો એક થઈને પરિણમતાં નથી, બે દ્રવ્યોનું એક પરિણામ થતું નથી અને બે દ્રવ્યોની એક
પરિણતિ–ક્રિયા થતી નથી. કારણ કે અનેક દ્રવ્યો છે તે અનેક જ છે, પલટીને એક થઈ જતાં નથી.
૪. બે વસ્તુઓ છે તે સર્વથા ભિન્નજ છે, પ્રદેશભેદ વાળી જ છે. બન્ને એક થઈને પરિણમતી નથી, એક
પરિણામને ઉપજાવતી નથી અને તેમની એક ક્રિયા હોતી નથી એવો નિયમ છે.
પ. જો બે દ્રવ્યો એક થઈને પરિણમે તો સર્વ દ્રવ્યોનો લોપ થઈ જાય.
૬. એક દ્રવ્યના બે કર્તા ન હોય, વળી એક દ્રવ્યનાં બે કર્મ ન હોય અને એક દ્રવ્યની બે ક્રિયા ન હોય,
કારણ કે એક દ્રવ્ય અનેક દ્રવ્યરૂપ થાય નહિ.
૭. આત્મા તો સદા પોતાના ભાવોને કરે છે, અને પર દ્રવ્ય પરના ભાવોને કરે છે; કારણ કે પોતાના
ભાવો છે તે તો પોતે જ છે. અને પરના ભાવો છે તે પરજ છે (એ નિયમ છે.)
૮. પોતાને અજ્ઞાનરૂપ કે જ્ઞાનરૂપ કરતો આત્મા પોતાના જ ભાવનો કર્તા છે. પુદ્ગલના કે પરના
ભાવોનો કર્તા તો કદી નથી.
૯. આત્મા જ્ઞાન સ્વરૂપ છે. પોતે જ્ઞાનજ છે; તે જ્ઞાન સિવાય બીજું શું કરે? આત્મા પરભાવનો કર્તા છે
એમ માનવું તે વ્યવહારી જીવોનો મોહ (અજ્ઞાન) છે.
૧૦. પરનું હું કાંઈ કરી શકું એ કર્તાપણાનું મૂળ અજ્ઞાન છે.
૧૧. આત્મા સમસ્ત વસ્તુઓના સંબંધથી રહિત શુદ્ધ ચૈતન્ય ધાતુમય છે.
૧૨. તોપણ અજ્ઞાનને લીધે જ સવિકાર અને સોપાધિક કરાયેલાં ચૈતન્ય પરિણામ વાળો હોવાથી તે
પ્રકારના પોતાના ભાવનો કર્તા પ્રતિભાસે છે.
૧૩. ક્રોધ–માન–માયા–લોભ–પુણ્ય–પાપ વગેરે વિકારી ભાવોને સવિકાર ચૈતન્ય પરિણામ કહેવામાં આવે છે.
૧૪. હું પર દ્રવ્ય છું–પરદ્રવ્યનું હું કરી શકું છું એ વિકારી ભાવોને સોપાધિક ચૈતન્ય પરિણામ કહેવામાં આવે છે.
૧પ. તે વિકારી ભાવ અનિત્ય છે, ક્ષણિક છે તેથી પોતાના ત્રિકાળી ધ્રુવ સ્વરૂપ શુદ્ધ ચૈતન્યને આશ્રયે તે
વિકારી ભાવનો નાશ કરી શકાય છે.
૧૬. આત્મામાં થતા અજ્ઞાનમય પરિણામોને ચિદાભાસ, ચિદ્વિકાર કહેવામાં આવે છે.
૧૭. મિથ્યાત્વ સહિત જ્ઞાન જ અજ્ઞાન કહેવાય છે.
૧૮. મિથ્યાત્વ સહિત રાગાદિક હોય તે જ અજ્ઞાનના પક્ષમાં ગણાય છે.
૧૯. પરના અને પોતાના એકત્વ (અવિશેષ) ની માન્યતાને મિથ્યાત્વ કહેવામાં આવે છે.
૨૦. પરના અને પોતાના અવિશેષ જ્ઞાનને અજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે.
૨૧. પરની અને પોતાની અવિશેષ લીનતાને અવિરતી કહેવામાં આવે છે.
૨૨. જ્ઞાનનું ફળ વિરતી––એટલે સ્વરૂપ સ્થિરતા
૧––જે પોતાથી કદી થઈ શકતું નથી તેનું કર્તાપણું માને છે, અને જે પોતાને કરવાનું છે અને પોતાથી થઈ શકે છે તે
૨––જે સુખ પોતામાં ભરેલું છે તેને જાણતો કે ભોગવતો નથી અને પરવસ્તુ કે જેમાં કદી પણ પોતાનું સુખ નથી
તેમાંથી સુખ ભોગવવાની વ્યર્થ મહેનત