: ૧૧૬ : આત્મધર્મ ૨૦૦૦ : જેઠ :
કરી શકું નહીં, એવા પ્રથમ નિયમને–ધર્મને–જાણતો જ્ઞાની તે પરની પકકડ કેમ કરે! અજ્ઞાની પણ પરનું કાંઈ કરી
શકતો નથી, માત્ર માને છે, જ્ઞાનીને તે માન્યતા છુટી ગઈ છે. જ્યાં આત્મા જ્ઞાનમૂર્તિ સ્વતંત્ર સ્વભાવી વસ્તુ તેને
જડની કે વિકારની કોઈપણ અવસ્થા મદદ કરે એવી અજ્ઞાનરૂપ માન્યતા છુટી ગઈ–ત્યાં દ્રષ્ટિમાં સર્વ પરનું
અવલંબન છુટી જ ગયું છે, અર્થાત્ જ્ઞાન થતાં પરથી લાભ કે નુકસાન માનવારૂપ મિથ્યાભાવને (અજ્ઞાનને)
વમી નાખ્યું છે. આ રીતે ધર્મી અત્યંત નિસ્પરિગ્રહી–તેને પરની ભાવના નથી.
ધર્મની શરૂઆત ક્યારે થાય!
કોઈ એમ કહે કે આત્મા બહારથી દેખાય તો માનું! તો તેનો અર્થ એ કે તેને આત્માની જ પ્રથમ તો
ખબર નથી. શુભરાગ પણ આત્માના ગુણને મદદ કરે એ માન્યતા મિથ્યાભાવ છે. આત્માનો ગુણઆત્માને જ
આધીન છે. પર વસ્તુ કોઈ પણ ગુણ પ્રગટાવવામાં મદદગાર નથી. દેવ, ગુરુ, શાસ્ત્ર તે બધાં પર છે–તેનું
અવલંબન દ્રષ્ટિમાંથી નીકળી જતાં સ્વતંત્ર આત્મગુણની ઓળખાણ થઈ અને અજ્ઞાન ટળ્યું તે જ પહેલો ધર્મ.
સત્યનો આદર અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ એ જ પ્રથમમાં પ્રથમ ધર્મ છે.
આત્માના જ્ઞાન સ્વભાવમાં કોઈ પર ચીજ ગરી ગઈ નથી. રાગ–દ્વેષ પણ ત્રિકાળ સ્વભાવમાં નથી, પણ
તે પરલક્ષે થતા સંયોગી વિકારી ભાવ છે. તે સંયોગથી અસંયોગી આત્માને લાભ થાય એવી મિથ્યા માન્યતા
છુટી જતાં અનંતકાળમાં કદી ન થયેલો એવો અપૂર્વ ધર્મ પ્રગટે છે.
ઊંધી માન્યતા એ જ સંસાર
અહા! વસ્તુ! જેનાથી ધર્મ થાય તે વસ્તુ અંદર જ પડી છે, પણ એની દ્રષ્ટિ નહીં અને પર ઉપર દ્રષ્ટિ ગઈ છે,
જાણે કે પોતે તો વસ્તુ જ નથી! કેમ જાણે પરથી ધર્મ થઈ જતો હોય! એ ઊંધી માન્યતા જ અનંત સંસારનું કારણ છે.
સત્સમાગમ પામીને પોતાથી પોતાને ઓળખે ત્યારે જ તે નિમિત્ત કહેવાય છે, પણ સત્સમાગમ કાંઈ આપી દેતા નથી.
પોતે જ પોતાથી સમજે કે અહા! આવી વસ્તુ! સ્વતંત્ર જ્ઞાન સ્વભાવી છું, તેમાં કોઈ પણ પરનું
અવલંબન માનવું તેજ આત્માના સ્વતંત્ર ગુણની હિંસા છે, એજ અધર્મ છે, એ જ સંસાર છે.
ધમન ઉપય! સ્વભવ સમજ્ય વગર થય નહીં
આત્મા જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ હોવા છતાં અવસ્થામાં પુણ્ય–પાપના ભાવ, વીતરાગ થયા પહેલાંં થાય ખરા;
પણ આત્માના જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવમાં તેની મદદ નથી એવી ભાવના તે જ અહિંસા અને તેજ આત્માના ઉદ્ધારનો–
જન્મમરણના અંતનો ઉપાય છે. આત્માના સ્વરૂપને જાણ્યા વગર સ્થિરતા કરે ક્યાં? આત્માનું ચારિત્ર
આત્મામાં જ છે; પણ આત્માને જાણ્યો નથી અજ્ઞાન ટાળ્યું નથી ત્યાં ચારિત્ર હોય ક્યાંથી?
પ્રથમ તો આત્માનો ગુણ શું? અવગુણ ક્યાં થાય છે? વસ્તુ શું, સ્વભાવ શું? એ જાણ્યા વગર ધર્મ થાય નહીં.
ઊંધાઈમાં પણ સ્વતંત્ર છે, અને સમજણ કરવામાં પણ સ્વતંત્ર છે.
અહો! આ સમયસારમાં ભગવાન કુંદકુંદ આચાર્યદેવે સનાતન સત્યને જાહેર કર્યું છે કે–વસ્તુ સ્વતંત્ર છે,
આત્મા ચૈતન્ય જ્યોત સ્વરૂપ તેની ઓળખાણ પોતાથી જ થાય છે, પરની સહાયતા નથી. જેમ ઊંધું માન્યું તે કોઈએ
મનાવ્યું નથી પણ અજ્ઞાન ભાવે પોતે જ માન્યું હતું; અને સમ્યગ્જ્ઞાનના અવલંબન દ્વારા આત્મા સિવાય કોઈ પરનું
જેઠ આષાઢ
સુદ ૨ બુધ ૨૪ મે સુદ ૨ ગુરૂ ૨૨ જુન
,, પ શનિ ૨૭ ,, ,, પ રવિ ૨પ ,,
,, ૮ મંગળ ૩૦ ,, ,, ૮ ગુરૂ ૨૯ ,,
,, ૧૧ શુક્ર ૨ જુન ,, ૧૧ રવિ ૨ જુલાઈ
,, ૧૪ સોમ પ ,, ,, ૧૪ બુધ પ ,,
,, ૧પ મંગળ ૬ ,, ,, ૧પ ગુરૂ ૬ ,,
વદ ૨ ગુરૂ ૮ ,, વદ ૨ શુક્ર ૭ ,,
,, પ રવિ ૧૧ ,, ,, પ સોમ ૧૦ ,,
,, ૮ બુધ ૧૪ ,, ,, ૮ ગુરૂ ૧૩ ,,
,, ૧૧ શુક્ર ૧૬ ,, ,, ૧૧ રવિ ૧૬ ,,
,, ૧૪ સોમ ૧૯ ,, ,, ૧૪ બુધ ૧૯ ,,
,, ૦)) મંગળ ૨૦ ,, ૦)) ગુરૂ ૨૦ ,,