લીન થઈ ચૈતન્ય સ્વરૂપ આત્માના અનુભવમાં સ્થિર થાય તે મિથ્યાચારિત્રનું પ્રતિક્રમણ છે. આ યથાર્થ
પ્રતિક્રમણ ખરૂં ‘મિચ્છામિ દુક્કડં’ છે. તે ધર્મનું સાચું અંગ છે, એમ સમજવું.
ઉત્તર:– ‘મિથ્યા’ કહેવાનું પ્રયોજન એ છે કે–જેમ કોઈએ પહેલાંં ધન કમાઈને ઘરમાં રાખ્યું હતું પછી તેના
નહિ કમાયા સમાન જ છે; તેમ જીવે પહેલાંં કર્મ બાંધ્યું હતું પછી જ્યારે તેને અહિતરૂપ જાણીને તેના પ્રત્યેનું
મમત્વ છોડ્યું અને તેના ફળમાં લીન ન થયો ત્યારે ભૂતકાળમાં જે કર્મ બાંધ્યું હતું તે નહીં બાંધ્યા સમાન મિથ્યા
જ છે. આ ભાવે પૂર્વનું ‘દુષ્કૃત’ મિથ્યા થઈ શકે છે. તે ભાવને સાચું ‘મિચ્છામિ દુક્કડં’ કહેવામાં આવે છે.
સમ્યગ્દર્શન વિના વ્રત, જપ, તપ આદિ પણ બધું વ્યર્થ છે. માટે મનુષ્ય જન્મ પામીને સર્વથી પહેલું સમ્યગ્દર્શન
ધારણ કરવું જોઈએ (જુઓ પ્રબોધસાર શ્રાવકાચાર પા. ૯)
ઉત્તર:– તત્ત્વનિર્ણયરૂપ ધર્મ તો બાળ, વૃદ્ધ, રોગી, નિરોગી, ધનવાન, નિર્ધન, સુક્ષેત્રી, તથા કુક્ષેત્રી
તત્ત્વ નિર્ણયરૂપ કાર્ય જ કરવું યોગ્ય છે.
કાર્યો કરે છે તેનાં એ બધાયે કાર્યો અસત્ય છે. માટે આગમનું સેવન, યુક્તિનું અવલંબન, પરંપરા ગુરુઓનો
ઉપદેશ અને સ્વાનુભવ દ્વારા તત્ત્વનિર્ણય કરવો યોગ્ય છે.
પુણ્યની રુચિ અને કર્તાપણું છે તેથી તેને પાપાનુબંધી પુણ્ય બંધાય છે, અને સમ્યગ્દ્રષ્ટિને અંદરમાં પુણ્યનો નકાર
વર્તે છે. શુદ્ધભાવનું જ લક્ષ છે તેથી તેને એવા ઉત્કૃષ્ટ પુણ્ય બંધાય છે કે જેના ફળમાં સત્સ્વરૂપ સમજવાના
ઉત્કૃષ્ટ નિમિત્ત મળશે. આ રીતે ક્રિયા સમાન હોવા છતાં દ્રષ્ટિ ભેદે ફળમાં પણ ભેદ પડે છે. (રાત્રિ ચર્ચામાંથી)
જેનું વીર્ય ભવના અંતની નિઃસંદેહ શ્રદ્ધામાં નથી વર્તતું, અને હજી ભવની શંકામાં વર્તે છે તેના વીર્યમાં
નથી વર્તી શકતું, ભવી છું કે અભવી તેની પણ જેને શંકા વર્તે છે; તેનું વીર્ય વીતરાગની વાણીનો નિર્ણય કેમ કરી
શકશે? અને વીતરાગની વાણીના નિર્ણય વિના તેને પોતાના સ્વભાવની ઓળખાણ કેમ થશે? માટે પહેલાંં તો
ભવરહિત સ્વભાવની નિઃશંકતા લાવો.