આત્મધર્મની પ્રભાવના કરો
: ૬ : આત્મધર્મ ૨૦૦૧ : કારતક :
ઉગ્ર કરવો કે મંદ કરવો તેમાં ચૈતન્ય પોતે સ્વતંત્ર છે, તેમાં કર્મનું કારણ નથી, કોઈ પરનું કારણ નથી, કાળનું
કારણ નથી, અકારણ પારિણામીક દ્રવ્યને કોઈનું કારણ લાગુ પડતું નથી. કર્મ તો નિમિત્ત માત્ર છે. પોતે અકારણ
પારિણામીક દ્રવ્ય છે તેમાં કોઈનું કારણ લાગુ પડતું નથી. કોઈ દ્રવ્ય કોઈ દ્રવ્યને અટકાવતું નથી, જો અટકાવે તો
દ્રવ્ય પરાધીન થઈ જાય.
દ્રવ્યમાં અનંતગુણો છે અને તેની અનંતી પર્યાય છે તે બધી પર્યાય સમય સમયે ક્રમબદ્ધ થાય છે, તેવા
દ્રવ્ય સ્વભાવની શ્રદ્ધા તે પુરુષાર્થ વડે થાય છે, તેવા શ્રદ્ધા, જ્ઞાન થતાં પુરુષાર્થ સ્વભાવ તરફ વળ્યો પરાશ્રય ટળી
ગયો, કર્મનો, કાળનો, ગુરુનો, દેવનો અને પુસ્તકનો આશ્રય દ્રષ્ટિમાંથી છૂટી ગયો અને મારી અવસ્થા મારામાં
મારા કારણે થાય છે. એમ પ્રતિત થઈ. આત્મામાં પર્યાય એક પછી એક પોતામાંથી થાય છે એમ પ્રતિત થતાં
પરદ્રવ્યનો આશ્રય ટળ્યો તે પુરુષાર્થ થયો, તે પુરુષાર્થ દ્વારા જે સ્વભાવ પ્રગટ્યો તે સ્વભાવ, વગેરે પાંચે
સમવાય એક પુરુષાર્થ કરતાં આવી જાય છે.
પોતાના દ્રવ્યમાં બધી ક્રમસર અને ક્રમવાર અવસ્થા થાય છે આડી અવળી થતી નથી એમ પ્રતિત થઈ
એટલે દુશ્મનનો અને મિત્રનો પરાશ્રય ગયો. વસ્તુ ઉપર દ્રષ્ટિ જતાં અનંત પરાક્રમ ખીલ્યું. જેની દ્રવ્ય ઉપર દ્રષ્ટિ
છે તે વસ્તુમાં અને પર્યાયમાં ભેદ ભાળતો નથી, વસ્તુ ને વસ્તુની પર્યાય વચ્ચે ભેદનો વિકલ્પ રહેતો નથી. વસ્તુ
ઉપર દ્રષ્ટિ જતાં મુક્તિ ક્યારે થશે તેવો આકુળતા અને ખેદનો વિકલ્પ ટળી જાય છે, વિકલ્પ ગયો પછી દ્રવ્ય
અને પર્યાયમાં ભેદ ભાળતો નથી; તેમાં જ્ઞાતા દ્રષ્ટાનું અનંતુ પરાક્રમ આવ્યું. તે જ્ઞાતા દ્રષ્ટાના જોરમાં સ્વરૂપમાં
સ્થિર થઈ મુક્તિની પર્યાય લેશે.
મોક્ષની પર્યાય અને મોક્ષના માર્ગમાં પરાશ્રયપણું નથી, મારામાં જે અવસ્થા થાય છે તે ક્રમસર થાય છે
એમ પરાશ્રય દ્રષ્ટિ ટળી અને સ્વાશ્રય દ્રષ્ટિ થઈ તે અનંતો પુરુષાર્થ થયો. વસ્તુ ઉપર દ્રષ્ટિ જતાં મોક્ષ અને
મોક્ષમાર્ગની પર્યાયમાં ભેદ અને વિકલ્પ રહેતો નથી, આમાં અનંતુ પરાક્રમ છે.
ભગવાન આત્મામાં અનંતાગુણો ભર્યા છે તેમાં દરેક સમયે અવસ્થા ક્રમસર, ક્રમવાર, ક્રમબદ્ધ થાય છે તે
અવસ્થા શરીર કે પર વગેરે કોઈ કરતું નથી એવી સ્વાશ્રય દ્રષ્ટિ થઈ અને ઓશિયાળી દ્રષ્ટિ ટળી ગઈ તે અનંતો
પુરુષાર્થ થયો. દ્રવ્ય ઉપર દ્રષ્ટિ જતાં આકુળતાનો વિકલ્પ તૂટી જાય છે, અને જ્ઞાતા દ્રષ્ટાની તીખાશ વડે સ્થિર
થઈ મોક્ષપર્યાયને પામે છે. દ્રવ્ય ઉપર દ્રષ્ટિ છે એટલે તેના જોરમાં મુક્તિની પર્યાય ઝટ થઈ જાય છે, આકુળતાનો
વિકલ્પ તૂટયો એટલે મુક્તિની પર્યાય ઝટ થઈ જાય છે. એક બે ભવમાં મુક્તિ લેવાનો છે.
અજ્ઞાનીને ઊંધી દ્રષ્ટિ છે ત્યાં પણ એની પર્યાય ક્રમસર થાય છે. આવું સમજાય તેને અવળાઈ રહે નહીં.
સાચી સમજણ થઈ ત્યાં આણે આમ કર્યું અને આણે તેમ કર્યું એવા પરના વાંક કાઢવા મટી ગયા. વસ્તુ સામું
જુએ તો વસ્તુમાં રાગ–દ્વેષ નથી. પણ નવો નવો જે રાગ–દ્વેષ થાય છે તે પોતાના ઊંધા પુરુષાર્થ વડે થાય છે,
તેમાં બીજાનો વાંક નથી. જીવની ક્રમબદ્ધ પર્યાયનું ભાન થ્યું એટલે જડની ક્રમબદ્ધ પર્યાયનું પણ ભાન થાય છે.
હવે જડની ક્રમબદ્ધ પર્યાય કહેવાય છે.
શરીરમાં રોગ આવવાનો હોય ત્યારે આવે છે. શરીરમાં રોગ જ્યારે જ્યારે આવે તે તેની ક્રમબદ્ધ
અવસ્થા પ્રમાણે જ આવે છે, તેને ફેરવવા કોઈ સમર્થ નથી.
મકાનની અવસ્થા જેમ ગોઠવાવાની હોય તેમ જ ગોઠવાય છે, એક માળ પછી બીજો માળ, પછી ત્રીજો
માળ તે ક્રમસર જેમ થવાના હોય તેમ થાય છે. આરસ પથરાવાના હોય તો આરસ પથરાય અને કાચ
પથરાવાના હોય તો કાચ પથરાય, તેની અવસ્થા જેમ થવાની હોય તેમ ક્રમબદ્ધ થાય છે.
દૂધમાં ક્રમવાર ખટાશ થવાનું ટાણું હતું ત્યારે તે તેના કારણે થાય છે, કોઈએ ખટાશ કરી નથી. છાશ
આવી માટે ખટાશ થવા માંડી તેમ નથી, પણ તે વખતે દૂધમાં દહીંની અવસ્થા ક્રમસર તે થવાની હતી તેથી તેને
નિમિત્ત મળી જાય છે. દરેકે દરેક પરમાણુ સ્વતંત્ર કાર્ય કરી રહ્યા છે. એક પરમાણુને બીજો પરમાણુ પરિણમાવી