: ૨૮ : આત્મધર્મ ૨૦૦૧ : માગશર :
અનંતવાર મોટો રાજા થયો અને અનંતવાર ભિખારી પણ થયો. કોઈ પણ પરવસ્તુનું પરિણમન આત્માને
આધીન નથી. શરીર પણ આયુષ્યને લઈને તેની સ્થિતિ પ્રમાણે ટકે છે, આત્મા શરીરને રાખી શકતો નથી. કોઈ
રીતે બહારની સ્ત્રી, પૈસા, છોકરાં વગેરેની સરખાઈ આવે તો મને સરખાઈ રહે એમ માનીને અજ્ઞાની જીવ
બહારની વસ્તુની અવસ્થાની વ્યવસ્થા સરખી રાખવામાં ચિત્ત ભમાવ્યા કરે છ અને પોતાનું લક્ષ ચૂકી જાય છે.
મારી અવસ્થા મારાથી થાય છે, મારે અને પરને કાંઈ સંબંધ નથી, એમ ન માનનાર આત્માની હિંસા કરે છે.
પ્રશ્ન:– કોઈ જીવને માર્યો તો નથી તો હિંસા કોની કરી?
ઉત્તર:– પર જીવ મરે કે ન મરે તેની સાથે હિંસા–અહિંસાનો સંબંધ ત્રણકાળમાં નથી. પણ પર વસ્તુની
અવસ્થા આ પ્રમાણે રહે તો ઠીક અને આ પ્રમાણે રહેતો અઠીક એમ માન્યું. તેણે પર વસ્તુનું પરિણમન પોતાને
આધીન માન્યું છે એજ અનંતી હિંસા છે. પરવસ્તુની પ્રતિકૂળ અવસ્થા છે તે ટાળું તો મને ઠીક રહે એમ માન્યું
પણ મારો રાગ ટાળું તો ઠીક રહે એમ પોતાના તત્ત્વને જુદું ન માન્યું તેમાં જ હિંસા આવી ગઈ છે.
પરકાળ એટલે કે પરની અવસ્થાથી હું નાસ્તિપણે છું અને સ્વકાળથી–સ્વપર્યાયથી અસ્તિપણે છું; તેથી
પર બદલાઈ જતાં હું બદલી જતો નથી એમ જાણતો ધર્માત્મા પોતાના આત્મામાં દ્રઢપણે રહેલા નિત્ય સહજ
જ્ઞાનના એક પુંજરૂપ વર્તતો થકો ટકે છે–નાશ પામતો નથી.
મારો સ્વભાવ અવિનાશી એકરૂપ શુદ્ધ જ્ઞાયક છે, પરની અવસ્થા બદલાય છતાં હું એકરૂપ નિત્ય છું, પર
વસ્તુમાં મારું અહંપણું નથી. આવી શ્રદ્ધાના ભાનમાં પરવસ્તુ પ્રત્યે રાગદ્વેષ ન થવો તે જ સ્થિરતા છે. પરથી
જુદા આત્માની શ્રદ્ધા તે સમ્યગ્દર્શન છે. તેનાથી ઊંધી શ્રદ્ધા અને ઊંધુંં વર્તન તે સંસાર, અને સવળી શ્રદ્ધા અને
સવળું વર્તન તે મોક્ષ છે. જે માત્ર પરને જોનારો છે સ્વને જોનારો નથી તે પરની હયાતીએ પોતાની હયાતી
માનનાર એકાન્તવાદી છે.
જગતના વેપારમાં લોકો ‘ખેલો’ કરે છે, ‘આખા મુંબઈ શહેરના બધા તજ–એલચી વગેરે ભેગા કરી
એકહથ્થુ કરીને પછી ફાવે તે ભાવે વેચશું, એમ માને છે પણ બહારનું આવવું કે ન આવવું તે તો પુણ્યને આધીન
છે, તેમાં આત્માની સત્તા નથી, છતાં હું કરી શકું છું એમ માનીને સંસારમાં રખડવાનો ‘ખેલો’ કરે છે.
પરવસ્તુમાં જરાક ફેરફાર થતાં ‘હાય! હાય! હવે મારું શું થશે? ’ એમ પર વસ્તુની કિંમત કરી કરીને
પોતાને તદ્ન નમાલો માની બેઠો છે; પણ તું મોંઘો છો કે સોંઘો? તારામાં કાંઈ માલ છે કે ખાલી બારદાન છો? તું
ગુણવાળી વસ્તુ છો કે ગુણ વગરની? બાપુ! તારામાં અનંતી શક્તિ છે; પર તો બધું વિષ્ટાના વહિવટ સમાન છે.
સમજ! સમજ! તું સ્વતંત્ર તત્ત્વ છો, શાંતિસ્વરૂપ છો જ્ઞાન સ્વરૂપ છો, તારે પરની ઓશિયાળ પડે એવો તું નથી.
ઘરના ગોળામાં પાણી ખૂટે તો તળાવ ઘરે ન આવે, પણ ગોળો લઈને તળાવે ભરવા જવું પડે; તેમ જેને
આત્માની ગરજ હોય, સત્ સમજવાની ધગશ હોય, જિજ્ઞાસા જાગે તે સત્ શોધીને સાંભળવા જાય. સત્
સમજવા માગે અને સત્ ન મળે એમ બને જ નહીં. પણ આત્માના ભાન વિના આ જગતની હો–હા અને
હરીફાઈમાં મરી ગયો. તેમાંથી છૂટીને સત્ સમજવા માગે તો સત્ના નિમિત્તો પણ મળી જ રહે.
જેમ ગીરના જંગલમાં અનેક પ્રકારની લીલોતરી પાકે છે–તે આયુષ્ય લઈને આવે છે, તેથી તેને વધવું છે
એટલે તેને બહારમાં વરસાદનું નિમિત્ત આવ્યા વગર રહે નહીં; તેમ સત્ સમજવા તૈયાર થયો તેને સત્નાં
નિમિત્તો મળ્યા વગર રહે નહીં. પણ અત્યારે તો રળવું, રળવું ને રળવું! ગરીબોને
અમૃતવાણી
પરમ પૂજ્ય સદ્ગુરુદેવના શ્રી સમયસારજી ગાથા ૧૪ ઉપર અપાએલ પ્રવચનો ‘અમૃતવાણી’ તરીકે
જુદા પુસ્તકાકારે પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે.
તે પુસ્તિકા બોટાદવાળા ભાઈ જગજીવન જસરાજે તેમના ધર્મપત્ની શ્રી મોંઘીબાઈના સ્મરણાર્થે બીજા
વર્ષથી થયેલા આત્મધર્મના ગ્રાહકોને પ્રભાવનારૂપે ભેટ આપેલ છે.
‘અમૃતવાણી’ એ ખરેખર અમૃત જ છે. એથી જે ભાઈ બહેનો હજુ સુધી આત્મધર્મના નવા વર્ષના
ગ્રાહક ન થયા હોય એ સત્ત્વર ગ્રાહક બને, કારણકે અમૃતવાણીની ભેટ આપવાની સંખ્યા મર્યાદિત છે.