કુનયની વાસનાથી વાસિત થયો થકો એકાંતવાદી અજ્ઞાની માને છે કે ‘શરીરાદિ સારાં રહે, પૈસા વગેરેની
એટલે આત્માને અને પર વસ્તુને એક માની લે, તેને આચાર્યદેવે અહીં પશુ કહ્યા છે.
પરદ્રવ્યમાં સ્વપણાના ભ્રમથી પર દ્રવ્યોમાં લક્ષ કરીને અટકે છે એવા સ્વ–પરનો ખીચડો કરનાર જીવ
એકાંતવાદી પશુ છે, એમ આ કલશમાં કહ્યું છે.
સમર્થ નથી–આવું જેને ભાન નથી અને પર વસ્તુ અનુકૂળ હોય તો મને લાભ થાય એમ માનીને જે પરમાં
રોકાઈ ગયો છે તે મૂઢ પશુ જેવો છે. એમ આચાર્ય દેવ કહે છે.
પર વસ્તુમાં માનીને–પોતાનો સ્વભાવ પરને આધારે છે એમ માનીને પરદ્રવ્યમાં સ્વપણું માને છે તે એકાંતવાદી
છે; અને અનેકાંતવાદી જ્ઞાની જાણે છે કે:– મારા સ્વભાવમાં પર નથી, પરવસ્તુમાં હું નથી, તો જે ચીજનો
અભાવ છે તે ‘અભાવ–ચીજ’ કોઈને લાભ નુકસાન કરે એમ બને નહીં, ‘અભાવ ચીજ’ થી જો કોઈને કાંઈ
થાય તો ‘સસલાંના શિંગડા લાગવાથી અમુક માણસ મરી ગયો’ એવો વખત આવે, પણ મારા આત્મમાં કર્મ
નહીં, કર્મમાં હું નહીં; શરીરમાં આત્મા નહીં, આત્મામાં શરીર નહીં, બન્ને વસ્તુ જુદી છે બન્નેનો એક બીજામાં
અભાવ છે આમ જાણતા અનેકાંતવાદી સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ધર્માત્મા સમસ્ત પરવસ્તુપણે પોતાનો અભાવ માને છે અને
પોતાપણે પરનો અભાવ માને છે તેથી તે પરવસ્તુથી કાંઈ પણ લાભ–નુકસાન માનતા નથી, પણ દરેક ચીજનું
એક બીજામાં નાસ્તિપણું છે તેથી મારો સ્વભાવ મારાથી છે, સ્વભાવની શુદ્ધશ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને ચારિત્ર તે પણ
મારાથી જ છે આમ માને છે, અને જેનો શુદ્ધ જ્ઞાન મહિમા નિર્મળ છે એવા સ્વદ્રવ્યનો જ આશ્રય કરે છે. દરેક
દ્રવ્યો અનાદિ અનંત જુદાં રહીને સૌ પોત પોતાની અવસ્થામાં કાર્ય કરી રહ્યાં છે, કોઈ કોઈને સહાયકારી થતું
નથી. આમ જાણતો ધર્માત્મા પર દ્રવ્યનો આશ્રય કેમ કરે?
જુદાની સ્થિરતા વગર જુદો (મુક્ત) થાય નહીં. જે વસ્તુ મારામાં નથી તે મને શું કરે? મારામાં અભાવરૂપ
વસ્તુ કાંઈ પણ કાર્ય મારામાં કરે જ નહીં. આત્મા પરમાં અભાવરૂપ હોવાથી, તે પરમાં કાંઈ પણ કરે નહીં, અને
પરવસ્તુ આત્માની અપેક્ષાએ આત્મામાં અભાવરૂપ હોવાથી પરવસ્તુ આત્માનું કાંઈ કરી શકે નહીં. કર્મ તે
આત્માથી પર વસ્તુ છે, તેથી તે આત્માને હેરાન કરી શકે નહીં.
પરથી નાસ્તિરૂપ છે,