રત્નત્રયીની વ્યાખ્યા આપીને તેને મોક્ષપ્રાપ્તિનું સાધન સાબિત કર્યું છે.
આ શુભ અશુભ કર્મબંધથી છુટવા માટે શુભ–અશુભ બન્ને પ્રકારના ભાવોનો સમસ્ત પ્રકારે ત્યાગ કરવાનો
ઉપદેશ આપ્યો છે.
કાળની પોતાની વિકારી અવસ્થાનો સમસ્ત પ્રકારે નાશ કરીને પોતાની સ્વાભાવિક નિર્વિકાર અવસ્થાને આત્મા
પ્રાપ્ત કરે છે.
પહેલાં ઓગણીસ ગાથાના જીવાધિકારમાં આચાર્યદેવે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ રત્નત્રય ને ‘નિયમ’
કર્યો છે.
પરમાત્મા આપ્ત અર્થાત્ પૂજ્ય કહેવાય છે. પૂર્વાપર વિરોધ રહિત શુદ્ધ, હિતકર અને મધુર એવા આપ્ત વચનોને
આગમ કહે છે; અને આગમમાં કહેલા ગુણપર્યાયો સહિત જીવ, પુદ્ગલ, ધર્મ, અધર્મ, આકાશ અને કાળ એ છ
દ્રવ્યો જ તત્ત્વાર્થ છે. આવા આપ્ત, આગમ અને તત્ત્વાર્થની શ્રદ્ધા તે સમ્યગ્દર્શન છે.
કેવળજ્ઞાન તે આત્માનો સ્વભાવ છે. મતિ, શ્રુત, અવધિ અને મનઃપર્યયજ્ઞાન તે અપૂર્ણ જ્ઞાન છે. એજ પ્રમાણે
દર્શનોપયોગ પણ સ્વભાવ અને વિભાવ એવા ભેદથી બે પ્રકારનો છે. કેવળદર્શન તે સ્વભાવ ઉપયોગ છે અને
ચક્ષુ, અચક્ષુ તથા અવધિ દર્શન તે અપૂર્ણ દર્શનોપયોગ છે.
બીજા અઢાર ગાથાના અજીવાધિકારમાં પુદ્ગલ દ્રવ્યના એક છૂટો પરમાણુ અને સ્કંધ એવા બે ભેદ કહ્યા
લક્ષે વર્તતો આત્મા અશુદ્ધ, વિભાવસહિત અને વિકારરૂપ છે–એમ કહ્યા પછી ધર્મ, અધર્મ, આકાશ અને કાળ
દ્રવ્યોના લક્ષણ તથા તેના ભેદ અને વિશેષ ભેદનું વર્ણન કર્યું છે.
યોનિ, શરીર, સમાસ, માર્ગણા, દંડ, દ્વંદ, રાગદ્વેષ, શલ્ય, મૂઢતા વિષય, કષાય, કામ, મોહ, ગોત્ર, વેદ, સંસ્થાન,
સંહનન વગેરે બધા વિકારોથી આ શુદ્ધસ્વરૂપી આત્મા તદ્ન રહિત છે, એ રીતે વિભાવ ભાવોથી જુદો શુદ્ધ
આત્મા એ જ ઉપાદેય છે, બાકીના બાહ્ય તત્ત્વો હોય છે. આઠ ગુણ સહિત જેવા સિદ્ધભગવાનના આત્મા
અવિનાશી, નિર્મળ, લોકના અગ્રભાગે બિરાજે છે તેવા જ શુદ્ધસ્વરૂપી બધા સંસારી જીવો પણ નિશ્ચયનયથી છે.
વિપરીત અભિપ્રાયથી રહિત તત્ત્વ શ્રદ્ધાન તે સમ્યગ્દર્શન છે અને સંશય, મોહ વિભ્રમથી રહિત હેય ઉપાદેયનું
જ્ઞાન તે સમ્યગ્જ્ઞાન છે.