: પોષ : ૨૦૦૧ : આત્મધર્મ : ૩૭ :
અ ક ષ ય ક રુ ણ ન સ ગ ર, પ ર મ પ ક ર, પ ર મ પ જ્ય
ભગવાન શ્રી કુંદકુંદાચાર્ય
[જેમની ઉત્કૃષ્ટ કરુણા વડે ભરત ક્ષેત્રના ભવ્ય જીવો વીતરાગ–વાણીનું આજે શ્રવણ મનન કરી રહ્યા
છે તે શ્રી કુંદકુંદાચાર્ય દેવનું સંક્ષિપ્ત જીવન ચરિત્ર તેમના આચાર્ય પદ દિન–માગશર વદ ૮ પ્રસંગે
પ્રગટ કરવામાં આવે છે. આ ચરિત્ર ‘આત્મધર્મ’ ના વાંચકો મનન પૂર્વક વાંચી આચાર્યદેવના રચેલા
સત્ શાસ્ત્રો (પરમાગમો) નું નિરંતર અધ્યયન કરી મનુષ્ય જન્મ સફળ કરશે એવી આશા છે]
રજાુ કરનાર – રા મ જી ભા ઈ મા ણે ક ચં દ દો શી
ભગવાન કુંદકુંદાચાર્ય વિક્રમ સંવતની શરૂઆતમાં • થઈ ગયા છે. જૈન પરંપરામાં તેમનું સ્થાન સર્વોત્કૃષ્ટ છે.
મંગલં ભગવાન્ વીરો મંગલં ગૌતમો ગણી મંગલં કુંદકુંદાર્યો જૈનધર્મોઽસ્તુ મંગલમ્।
આ શ્લોક દરેક દીગંબર જૈન શાસ્ત્રાધ્યયન શરૂ કરતાં મંગલાચરણ રૂપે બોલે છે. આ પરથી સિદ્ધ થાયછે કે:–
સર્વજ્ઞ ભગવાન શ્રી મહાવીર સ્વામી અને ગણધર ભગવાન શ્રી ગૌતમ સ્વામી પછી તુરત જ ભગવાન
કુંદકુંદાચાર્યનું સ્થાન આવે છે. દીગંબર જૈન સાધુઓ પોતાને કુંદકુંદાચાર્યની પરંપરાના કહેવડાવવામાં ગૌરવ માને છે.
ભગવાન કુંદકુંદાચાર્ય દેવના શાસ્ત્રો સાક્ષાત્ ગણધર દેવનાં વચનો જેટલાં જ પ્રમાણભૂત મનાય છે.
તેમના ગુરુ અને આચાર્યપદ
તેમના ગુરુ જિનચંદ્રાચાર્ય હતા. તેમનું બીજું નામ કુમાર નન્દિ હતું. તેઓ સિદ્ધાંતમાં ઘણા પ્રવિણ હતા
તેથી તેઓને ‘સિદ્ધાંત દેવ’ નું બિરૂદ પ્રાપ્ત થયું હતું. તેઓ અવધિજ્ઞાની મુનિ હતા. તેઓ મહા મનોનિગ્રહી હતા.
તેમના સર્વ શિષ્યો તેમનું સમ્યગ્જ્ઞાન અને ચારિત્ર જોઈને અતિશય નમતા રહેતા હતા. તેઓએ પોતાના બધા
શિષ્યોને વીતરાગી સિદ્ધાંતિક જ્ઞાનમાં પ્રવિણ બનાવ્યા હતા. પોતાની અસ્ખલિત વાણીથી સર્વે જીવોને ધર્મોપદેશ
દેતા. તેમની ઉમર ૬૫ વર્ષની થઈ ત્યારે અંતકાળ સમિપ જાણી પોતાના પટ્ટશિષ્ય કુંદકુંદ મુનિને સ્વત: આચાર્ય
પદ ઉપર બેસાડી પોતે સમાધિસ્થ થયા.
કુંદકુંદાચાર્યના આ પટ્ટાભિષેકનો પવિત્ર દિવસ પોષ વદ ૮ નો છે.
(ગુજરાતમાં તેને માગશર વદ ૮ કહેવામાં આવે છે)
આચાર્યપદની પ્રાપ્તિ પછીનો કાળ
આચાર્યપદે ભગવાન કુંદકુંદાચાર્ય બીરાજ્યા ત્યારે તેમની ઉંમર ૪૪ વર્ષની હતી. તેમની લાયકાત જોઈ
તેમના ગુરુએ તેમને ૧૧ વર્ષની ઉમરે દિક્ષા આપી હતી. તેઓ આચાર્યપદે બીરાજ્યા ત્યારે ૩૩ વર્ષનું તેમનું
સાધુ–જીવન થયું હતું. તેઓ ૫૧ વર્ષ અને ૧૦।। માસ આચાર્ય પદે રહ્યા. તેમની ઉમર ૯૫ વર્ષ ૧૦।। માસ થઈ
ત્યારે તેમનો સ્વર્ગવાસ થયો.
તેઓની નીચે ઘણા શિષ્યોની મંડળી હતી. ભગવાન કુંદકુંદાચાર્યે ઉત્તમ રીતિથી આચાર્યપદને દીપાવ્યું.
પોતાના શિષ્યોને મોકલી ધર્મોપદેશનો સતત્ પ્રવાહ ચલાવ્યો. તેમનું આચાર્યપદ સર્વોત્કૃષ્ટ અને અજોડ નીવડયું.
સર્વજ્ઞ ભગવાન મહાવીરના નિર્વાણ પછી ૬૮૩ વર્ષ સુધી અંગોનું જ્ઞાન ઓછા અદકા પ્રમાણમાં રહેલું,
પણ ત્યાર પછી તે જ્ઞાન ક્રમે ક્રમે ઓછું થવા લાગ્યું. યાદ શક્તિ ઓછી થતી ચાલી. તે વખતની જૈનશાસનની
સ્થિતિ જોઈ તેઓએ આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપ બતાવનારાં અનેક શાસ્ત્રો રચ્યાં. તે વખતની પરિસ્થિતિ નીચેની
સ્તુતિમાં યથાર્થપણે વર્ણવી છે:–
“સંસારી જીવનાં ભાવમરણો ટાળવા કરુણા કરી, સરિતા વહાવી સુધાતણી પ્રભુવીર તેં સંજીવની;
શોષાતી દેખી સરિતને કરૂણા ભીના હૃદયે કરી, મુનિકુંદ સંજીવની સમય પ્રાભ્રત તણે ભાજન ભરી.”
• શક સાં–૩૮૮ એક તામ્રપત્ર કુર્ગમાં હાથ આવ્યો છે, તે ઉપરથી આ સમય સિદ્ધ થાય છે. જુઓ જૈનસિદ્ધાંત
ભાસ્કર ૧૯૪૪ જુન પાનું–૨૨