: ૫૮ : આત્મધર્મ ૨૦૦૧ : માહ :
દેવના તત્ત્વજ્ઞાનનો અૃમત વરસાદ ધોધમાર વરસાવી રહ્યા છે અને તેનો લાભ અનેક મુમુક્ષુઓ લઈ રહ્યા છે.
આ ગ્રંથની તૈયારી
૨૩. ઘણા મુમુક્ષુજીવો અધ્યાત્મ જ્ઞાનમાં રસ લેતા થયા તેથી ધર્મની ખરી ક્રિયા શું છે તે જાણવા તેમની ઈન્તેજારી
વધી. કેટલાક ઉપદેશકો શરીર–જડની ક્રિયાથી ધર્મ થાય એમ સમજાવી રહ્યા હતા. લોકો જે સામાયક, પ્રતિક્રમણ,
પચખાણ, તપ, ઉપવાસ, દાન, ભક્તિ, દેવદર્શન, પૂજા વિગેરે કરે છે તે જ ભગવાને કહેલી ક્રિયા છે અને તે કરતાં કરતાં
હળવે હળવે ધર્મ થશે એમ સમજાવવા લાગ્યા. કુળ ધર્મના ગુરુ જે કાંઈ કહે તે માની લેવાની ટેવ સાંપ્રદાયિક
મનોવૃત્તિવાળા જીવોમાં હોય છે તેથી એ ક્રિયાથી પોતાનો ઉદ્ધાર થઈ જશે એવી ભ્રમિત માન્યતા તેઓ સેવ્યા કરે છે.
૨૪. કેટલાક ઉપદેશકો તો એમ કહે છે કે–અમે હાલ ચાલતી ક્રિયાના મહા ઉપાસક છીએ. તેના અમે
ઉપદેશક છીએ. લોકો આ કાળે ધર્મ સમજી શકે નહિ માટે તેઓ જેવી રીતે ક્રિયાઓ કર્યા કરે છે તેમ તેઓએ કર્યા
કરવી. આવી રીતે તેઓ મૂઢતાને પોષે છે. જો આ કાળમાં જીવ ધર્મ પાળી શકે નહીં તો તેઓ સાચા ઉપદેશકો કે
ત્યાગી શી રીતે ગણાય? ધર્મને લાયક કાળ ન હોય તો દીવસે દીવસે સાધુઓની સંખ્યા વધારવાથી શું લાભ છે?
આ કાળે જીવ ધર્મ ન પામી શકે તો તેઓ ખરી સાધુ દિક્ષા શી રીતે લઈ શકે અને ખરા સાધુ કેમ થઈ શકે?
૨પ. આવી પરિસ્થિતિમાં કેટલાક મુમુક્ષુભાઈઓ ‘વીતરાગદેવે પરૂપેલી ક્રિયા કઈ છે તેને લગતું એક
પુસ્તક લખાય તો સારૂં’ એમ કહેવા લાગ્યા, તેમની ભાવના વ્યાજબી લાગતાં પરમ પૂજ્ય સદ્ગુરુદેવ શ્રી
કાનજી સ્વામીના મુખકમળથી નીકળતી શ્રુતગંગામાંથી જે કાંઈ આ સંબંધમાં હું ગ્રહણ કરી શક્યો છું તે મેં આ
ગ્રંથમાં જણાવેલ છે. તેમાં વીતરાગ વિજ્ઞાન અનુસાર કથન કરવા મેં કાળજી રાખી છે.
૨૬. આ ગ્રંથમાં નીચેના વિષયો લેવામાં આવ્યા છે:–
(૧) જ્ઞાન ક્રિયાભ્યામ મોક્ષ. (૨) જ્ઞપ્તિ ક્રિયા (૩) કરોતિ ક્રિયા (૪) મોક્ષને કાતરનારી ક્રિયા (પ) કુ
સામાયિક ક્રિયા, સુ સામાયિક ક્રિયા. (૬) કુ પ્રતિક્રમણ–સુ પ્રતિક્રમણ. (૭) સાચું પ્રત્યાખ્યાન (પચ્ચખાણ)
(૮) સાચું તપ (૯) સાચી ગુપ્તિ સમિતિ (૧૦) ધર્મ–અનુપ્રેક્ષા, પરિષહજયનું સ્વરૂપ (૧૧) ભક્તિ (૧૨)
પ્રશસ્ત દાન, શીલ, તપ, ભાવ (૧૩) દેહદમન, ઈન્દ્રિય નિગ્રહનો ખરો અર્થ (૧૪) મોક્ષમાર્ગમાં જ્ઞાન અને
ક્રિયાના કેટલા કેટલા ટકા. (૧પ) જીવે પ્રથમ શું કરવું (૧૬) નિમિત્ત પરદ્રવ્યને કાંઈ કરી શકે નહીં (૧૭)
નિશ્ચય–વ્યવહારનું સ્વરૂપ (૧૮) જીવની અનાદિથી ચાલી આવતી ભૂલો, (૧૯) જીવના અનાદિના સાત
વ્યસનો એ વિગેરે વિષયો લેવામાં આવ્યા છે.
વાંચકોને વિનંતિ
૨૭. મુમુક્ષુઓને નીચેની બાબતો ખાસ લક્ષમાં રાખવા વિનંતિ છે:–
(૧) સમ્યગ્દર્શનથી જ ધર્મની શરૂઆત થાય છે.
(૨) સમ્યગ્દર્શન પામ્યા સિવાય કોઈપણ જીવને સાચાં વ્રત, સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, તપ, પ્રત્યાખાન
વિગેરે હોય નહીં. કેમકે તે ક્રિયા, પ્રથમ પાંચમે ગુણસ્થાને શુભભાવ રૂપે હોય છે.
(૩) શુભભાવ જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીને બન્નેને થાય છે પણ અજ્ઞાની તેનાથી ધર્મ થશે એમ માને છે અને
જ્ઞાની (તે હેય બુદ્ધિએ હોવાથી) તેનાથી કદી ધર્મ થાય નહીં એમ માને છે.
(૪) આ ઉપરથી શુભભાવ કરવાની ના પાડવામાં આવે છે એમ સમજવું નહીં પણ તેને ધર્મ માનવો
નહીં કે તેથી ક્રમે ક્રમે ધર્મ થશે એમ માનવું નહીં. કેમકે અનંત વીતરાગોએ તેને બંધનું કારણ કહ્યું છે.
(પ) એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યનું કાંઈ કરી શકે નહીં, પરિણમાવી શકે નહીં, પ્રેરણા કરી શકે નહીં, અસર,
મદદ કે ઉપકાર કરી શકે નહીં, લાભ નુકશાન કરી શકે નહીં, મારી જીવાડી શકે નહીં, સુખ દુઃખ આપી શકે નહીં
એવી દરેક દ્રવ્ય–ગુણ પર્યાયની સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા અનંત જ્ઞાનીઓએ પોકારી પોકારીને કહી છે.
(૬) જિનમતમાં તો એવી પરિપાટી છે કે પહેલાંં સમ્યક્ત્વ હોય પછી વ્રત હોય; હવે સમ્યક્ત્વ તો
સ્વ–પરનું શ્રદ્ધાન થતાં થાય છે, તથા તે શ્રદ્ધાન દ્રવ્યાનુયોગનો અભ્યાસ કરતાં થાય છે; માટે પહેલાંં
દ્રવ્યાનુયોગ અનુસાર શ્રદ્ધાન કરી સમ્યગ્દ્રષ્ટિ થવું.
(૭) પહેલે ગુણસ્થાને જિજ્ઞાસુ જીવોને શાસ્ત્રનો અભ્યાસ, વાંચન મનન, જ્ઞાની પુરુષનો ધર્મોપદેશ
સાંભળવો, નિરંતર તેમના સમાગમમાં રહેવું, દેવ દર્શન, પૂજા, ભક્તિ, દાન વગેરે શુભ ભાવો હોય છે. પરંતુ
પહેલે ગુણસ્થાને સાચાં વ્રત, તપ વગેરે હોતાં નથી.