મહાન શાસ્ત્ર શ્રી જય ધવલા
ભગવાન શ્રી મહાવીરની દિવ્ય ધ્વનિમાં આવેલું મહાતત્ત્વ શ્રીમાન આચાર્ય ભગવાનોએ જાળવી રાખ્યું અને ભવ્ય જીવોના
હિત માટે પુસ્તક આરુઢ કર્યું. એ પ્રમાણે ભગવાનથી આવેલ પરંપરા તત્ત્વના પ્રરૂપનારાં મહાન પુસ્તકો (શાસ્ત્રો) શ્રીધવળ, શ્રી
જયધવળ અને શ્રી મહાધવળ છે. આ શાસ્ત્રો મુડબિદ્રિ (દક્ષિણ) માં હસ્તલિખિત છે. હાલ સુધી અપ્રસિદ્ધ હતાં, માત્ર તેના દર્શન ભાવિક
જીવો ત્યાં જતા ત્યારે થતાં હતાં. સદ્ભાગ્યે તે હવે પ્રસિદ્ધ થવા લાગ્યાં છે. તેમાંથી શ્રી ધવળ પ્રસિદ્ધ થવાની શરૂઆત બે વર્ષ પહેલાંં
થએલી છે, અને તેના છ પુસ્તકો બહાર પડ્યાં છે, અને બીજા હજુ છપાવાનાં છે.
શ્રી જયધવલાનું પહેલું પુસ્તક હાલમાંજ પ્રસિદ્ધ થયું છે. ભગવાનની વાણી આવેલી તેમાં યથા તથ્યપણે જાળવી રાખ્યાની
પ્રતિત થાય છે. દ્રષ્ટિવાદ નામના બારમા અંગમાં જ્ઞાન પ્રવાદ નામનું પાંચમું પૂર્વ છે, તેમાં એક ‘કષાય પાહૂડ’ નામની વસ્તુ છે તેનું
દોહન શ્રી ગુણભદ્ર આચાર્યે “કષાય પાહુડ” નામના શાસ્ત્રમાં ૧૮૦ ગાથામાં કરી સાગરને ગાગરમાં ભરી લીધો છે. તે ઉપર શ્રીમાન
યતિવૃષભ આચાર્યે ચુર્ણિસુત્ર લખ્યું છે અને તે ઉપર શ્રી જયધવલા નામની ટીકા શ્રીમાન વીરસેન આચાર્યે કરી છે. મુળ સાથે હિંદી
અનુવાદનો તેનો પહેલો ભાગ પ્રસિદ્ધ થયો છે; તેમાંથી થોડીક અગત્યની બાબતો અહીં આપવામાં આવી છે. સં.
(૧) શ્રી જિનેદેવ (આત્મા) કેવળજ્ઞાન શરીરી છે. પાનું ૧
(૨) ‘કેવલણાણ શરીરો’ આ પદથી ભગવાનની આભ્યંતર સ્તુતિ કરી છે. પ્રત્યેક આત્મા કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શનાદિ અનંત
ગુણોનો પિંડ છે, તેથી તે અનંત ગુણોના સમુદાય વિનાની આત્મા સ્વતંત્ર બીજી કોઈ વસ્તુ નથી. પા. ૨
(૩) સિદ્ધ ભગવાન શિવ સ્વરૂપ છે. પા. ૨
(૪) શ્રુતદેવી માતા (અંબા) સદા ચક્ષુષ્મતિ અર્થાત્ જાગ્રત ચક્ષુ છે. પા. ૩
(૫) ગણધરદેવરૂપી સમુદ્રને લોકો નમસ્કાર કરો. પા. ૩
(૬) જ્ઞાન પ્રવાદ પૂર્વની નિર્દોષ દશમી વસ્તુના ત્રીજા કષાય પ્રાભૃતરૂપ સમુદ્રના જળ સમુદાયથી ધોવામાં
આવેલ મતિજ્ઞાનરૂપી લોચન સમૂહથી જેણે ત્રિભુવનને પ્રત્યક્ષ કરી લીધા છે અને જે ત્રણે લોકના પરિપાલક છે એવા
ગુણધર ભટ્ટારક દ્વારા પરમાગમરૂપ તીર્થની વ્યુચ્છિત્તિના ભયથી–જેમાં સંપૂર્ણ કષાય પ્રાભૃતનો અર્થ સમાવી દેવામાં
આવ્યો છે એવી ગાથાઓ ઉપદેશમાં આવી છે. પા. ૪, ૫
નોંધ–અહીં મતિજ્ઞાનનો મહિમા બતાવ્યો છે અને તે જ્ઞાન વડે સમ્યગ્જ્ઞાનીઓ ત્રિભુવનને પ્રત્યક્ષ કરી લીએ છે
એમ જણાવ્યું છે.
(૭) જો કે શુભ પરિણામ માત્ર બંધનું કારણ છે તો પણ જે શુભ પરિણામ સમ્યગ્દર્શનાદિના ઉત્પત્તિને સમયે
થાય છે, તથા જે સમ્યગ્દર્શનાદિના સદ્ભાવમાં થાય છે તે આત્માના વિકાસમાં બાધક નહીં હોવાના કારણે ઉપચારથી
કર્મ ક્ષયનું કારણ કહેવાય છે. પા. ૬
(૮) જે શિષ્ય યુક્તિની અપેક્ષા કર્યા વિના માત્ર ગુરુવચનને અનુસાર પ્રવૃત્તિ કરે છે તેને પ્રમાણાનુસારી
માનવામાં વિરોધ આવે છે. પા. ૭
(૯) શિષ્યોને સમ્યક્ત્વ (શ્રદ્ધા) નું અસ્તિત્વ અસિદ્ધ છે એમ કહેવું બરાબર નથી કેમકે અહેતુવાદ–એવા
દ્રષ્ટિવાદ અંગનું સાંભળવું સમ્યક્ત્વ વિના બની શકતું નથી, તેથી સમ્યક્ત્વનું અસ્તિત્વ સિદ્ધ થઈ જાય છે. પા. ૭
(૧૦) લાભ, પૂજા અને સત્કારની ઈચ્છાથી પણ અનેક શિષ્યો દ્રષ્ટિવાદ સાંભળે છે, એમ કહેવું તે બરાબર નથી
કેમકે તેવા શિષ્યોનું સાંભળવું સાંભળવા માત્ર છે, અહીં તો ભાવ શ્રવણ કરનારા શિષ્યોની વાત છે. પા. ૭
(૧૧) દ્રવ્ય શ્રવણથી અજ્ઞાનનું નિરાકરણ થઈ સમ્યગ્જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થતી નથી. પા. ૮
(૧૨) દેશવ્રતની સમાન સરાગસંયમ પણ પુણ્ય બંધનું કારણ છે. પા. ૮
(૧૩) જે વિવેકી જીવ ભાવપૂર્વક અરહંતને નમસ્કાર કરે છે તે અતિશીઘ્ર સમસ્ત દુઃખોથી મુક્ત થઈ જાય. પા. ૯
નોંધ:– વિવેકી જીવ અને ભાવપૂર્વક એ બે શબ્દો ઉપયોગી છે માટે તેનો અર્થ બરાબર સમજવો.
(૧૪) દ્વેષ રાગનો અવિનાભાવી છે; જીવ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ રાગ અને દ્વેષ બન્ને એક છે; ‘રાગ’ એ રાગ અને
દ્વેષ એ બન્નેનું વાચક છે એ સુપ્રસિદ્ધ છે. પા. ૧૧
(૧૫) ‘आचेलककुदेसियं’ એ પદમાં ‘ચેલ’ શબ્દનો અર્થ સમસ્ત પરિગ્રહ થાય છે–માટે તેનો અર્થ પરિગ્રહ
માત્રનો ત્યાગ એવો કરવો. પા. ૧૨
(૧૬) ગુણ પ્રત્યય અવધીજ્ઞાન સમ્યગ્દર્શન, દેશવ્રત, અથવા મહાવ્રતના નિમિત્તથી થાય છે તો પણ તે બધા
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ, દેશવ્રતી કે મહાવ્રતી જીવોને હોતું નથી કેમકે–અસંખ્યાત લોક પ્રમાણ સમ્યક્ત્વ, સંયમાસંયમ અને સંયમરૂપ
પરિણામોમાં અવધિજ્ઞાનાવરણના ક્ષયોપશમના કારણભૂત પરિણામ બહુ જ થોડા હોય છે. પા. ૧૭
(૧૭) જ્ઞાનથી ભિન્ન આત્મા હોતો નથી, તેથી કેવળજ્ઞાનને કેવળ અર્થાત્ અસહાય કહેવામાં કાંઈ આપત્તિ
નથી. પા. ૨૨
(૧૮) કેવળજ્ઞાન અર્થની સહાયતાથી થાય છે એમ કહી શકાય નહીં. પા. ૨૨
આત્મધર્મના ગ્રાહકો એકેક નવા ગ્રાહકનું નામ મોકલી આપે તો?