: ૧૦૬ : આત્મધર્મ : ચૈત્ર ૨ : ૨૦૦૧
વલણ ન થયું તેઓ મંદ કષાય તરફ પ્રેરાયા અને તેથી તેઓએ પણ અશુભ ભાવ કેટલેક અંશે છોડયા–વ્યવહારી
અજ્ઞાની લોકોની ભાષામાં–પરજીવોની હિંસા તે કારણે અટકી તે કાર્યને અહિંસા વધી–જીવો બચ્યાં–એમ કહેવાનો
રૂઢ પ્રસિદ્ધ વ્યવહાર છે; તેથી ‘ભગવાનના ઉપદેશથી પરજીવોની હિંસા અટકી’ એમ લૌકિક રીતે કહ શકાય, પણ
શબ્દપ્રમાણે કોઈ તેનો અર્થ કરે તો ભગવાન પરના કર્તા ઠરે–કે જે અસત્ય છે.” [આત્મધર્મ અંક ૬ ‘મહાવીર
જીવનચરિત્ર પાન–૯૩–માંથી]
ભગવાન મહાવીર વિશ્વઉપકારક અને મહાન તીર્થના પ્રવર્તક તીર્થંકર મહાપુરુષ હતા; તેથી ભગવાનના
જન્મજયંતિના માંગલિક દિવસને જનસમૂહ ઊજવે એ સ્વાભાવિક છે, પરંતુ જયંતિ ઊજવનાર ભગવાનના
પરિપૂર્ણ ગુણોનું સ્વરૂપ ઓળખીને, પરમાર્થે પોતાનું સ્વરૂપ પણ તેવું જ છે–એવી શ્રદ્ધા કરે–તેને ભગવાન જેવા
પોતાના પરિપૂર્ણ ગુણોનો અંશ પ્રગટે, અને જેને તેવા ગુણોનો અંશ પ્રગટે તેણે જ વાસ્તવિકપણે ભગવાનની
જયંતિ ઊજવી ગણાય; તેથી સાચું સુખ જોઈતું હોય તેમણે પહેલાંં સાચી શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કરવાં જોઈએ.
જો કોઈ જીવ એકવાર પણ દ્રવ્યદ્રષ્ટિ ધારણ કરે તો તેનો અવશ્ય
મોક્ષ થાય જ
(૧) દ્રવ્યદ્રષ્ટિમાં ભવ નથી.
આત્મા વસ્તુ છે; વસ્તુ એટલે શક્તિ–સામર્થ્યથી પૂર્ણ ત્રિકાળ એકરૂપ ટકતું દ્રવ્ય. એ દ્રવ્યનું વર્તમાન તો
દરેક સમયે હોય જ. હવે એ વર્તમાન જો નિમિત્તને આધીન હોય તો વિકાર છે અર્થાત્ સંસાર છે; અને જો તે
વર્તમાન સ્વલક્ષે–સ્વાશ્રયપણે હોય તો, દ્રવ્યમાં વિકાર ન હોવાથી તે પર્યાયમાં પણ વિકાર હોય નહિ એટલે કે
મુક્તિ જ હોય. દ્રષ્ટિએ જે દ્રવ્યનું લક્ષ કર્યું છે તે દ્રવ્યમાં ભવ કે ભવનો ભાવ નથી, તેથી તે દ્રવ્યના લક્ષે થતી
અવસ્થામાં પણ ભવ કે ભવનો ભાવ નથી. એટલે દ્રવ્ય દ્રષ્ટિમાં તો ત્રિકાળ મુક્તિ જ છે તેમાં ભવ નથી.
જો દ્રવ્યની વર્તમાન અવસ્થા પોતાના લક્ષને ચૂકીને જીવ કરતો હોય તો તે વિકારી છે, છતાં પણ તે
વિકાર તો એક જ સમય પૂરતો છે, ત્રિકાળ દ્રવ્યમાં તે વિકાર નથી, એટલે ત્રિકાળી દ્રવ્યના લક્ષે વર્તમાન
અવસ્થા થાય તેમાં ઉણપ કે વિકાર નથી અને જ્યાં ઉણપ કે વિકાર નથી ત્યાં ભવનો ભાવ નથી અને ભવનો
ભાવ નથી માટે ભવ પણ નથી, એટલે દ્રવ્યસ્વભાવમાં ભવ નહિ હોવાથી દ્રવ્યસ્વભાવની દ્રષ્ટિમાં ભવનો
અભાવ જ છે. દ્રવ્યદ્રષ્ટિ ભવને સ્વીકારતી નથી.[રાત્રિચર્ચા]
આત્માનો સ્વભાવ નિઃસંદેહ છે તેથી તેમાં ૧–સંદેહ, ૨–રાગદ્વેષ કે ૩–ભવ નથી–તે કારણે સમ્યગ્દ્રષ્ટિને
૧–પોતાના સ્વરૂપનો સંદેહ નથી, ૨–રાગદ્વેષનો આદર નથી, અને ૩–પોતાને ભવની શંકા નથી. દ્રષ્ટિ એકલા
સ્વભાવને જ જુએ છે, દ્રષ્ટિ પર વસ્તુને કે પર નિમિત્તની અપેક્ષાથી થતા વિભાવ ભાવોને પણ સ્વીકારતી નથી,
તેથી વિભાવભાવના કારણે થતા ભવ પણ દ્રષ્ટિમાં નથી. દ્રષ્ટિ એકલી સ્વવસ્તુને જ જોતી હોવાથી–તેમાં પર દ્રવ્ય
સાથેનો નિમિત્ત–નૈમિત્તિક સંબંધ પણ નથી. નિમિત્ત–નૈમિત્તિક સંબંધ વગર એકલો સ્વભાવભાવ જ રહ્યો,
સ્વભાવભાવમાં ભવ નથી–તેથી–દ્રવ્યદ્રષ્ટિમાં ભવ નથી. આમ હોવાથી દ્રવ્યદ્રષ્ટિનું જોર નવા ભવનું બંધન પડવા
દેતું નથી; અને દ્રવ્યદ્રષ્ટિના ભાન વગરના ભાવમાં ભવનું બંધન પડ્યા વગર રહેતું નથી; કેમકે તેની દ્રષ્ટિ દ્રવ્ય
ઉપર તો છે નહિ, પર્યાય ઉપર અને રાગ ઉપર દ્રષ્ટિ છે–તે દ્રષ્ટિ બંધનું જ કારણ છે.
(૨) દ્રવ્યદ્રષ્ટિ ભવને બગડવા દેતી નથી.
દ્રવ્યદ્રષ્ટિ થયા પછી કદાચ અસ્થિરતા રહી જાય અને એક–બે ભવ હોય તો પણ તે ભવ બગડતા નથી.
દ્રવ્યદ્રષ્ટિ પછી જીવ કદાચ લડાઈમાં ઉભો હોય અને બાણ–ઉપર બાણ છોડતો હોય અને નીલ–કાપોત લેશ્યાના
અશુભભાવ આવે છતાં તે વખતે નવા ભવના આયુનો બંધ પડે નહિ, કેમકે અંદર દ્રવ્યદ્રષ્ટિનું બેહદ જોર પડ્યું
છે તે જોર ભવને બગડવા દેતું નથી. તેમ જ ભવને વધવા દેતું નથી, જ્યાં દ્રવ્યસ્વભાવ ઉપર દ્રષ્ટિ પડી ત્યાં
સ્વભાવ તેનું કાર્ય કર્યા વગર રહેશે નહિ; તેથી દ્રવ્યદ્રષ્ટિ થયા પછી હલકી ગતિનો બંધ ન પડે તેમજ ભવ વધે
પણ નહિ. એવો જ દ્રવ્યસ્વભાવ છે. (૨૧–૯–૪૪ ચર્ચાના આધારે)
(૩) દ્રવ્ય દ્રષ્ટિને શું માન્ય છે.
દ્રવ્યદ્રષ્ટિ કહે છે કે– “હું એકલા આત્માને જ સ્વીકારૂં છું.” એકલા આત્મામાં પરનો સંબંધ હોય નહિ,
તેથી પરના સંબંધે થતા ભાવોને તે દ્રષ્ટિ સ્વીકારતી નથી,