જેઠ : ૨૦૦૧ આત્મધર્મ : ૧૩૯ :
નિમિત્ત.
અવિનાશી ઘટ ઘટ બસૈ, સુખ કયોં વિલસત નાહિં;
શુભ નિમિત્તકે યોગ બિન, પરે પરે વિલલાહિં. ૩૬.
અર્થ:– નિમિત્ત કહે–અવિનાશી (સુખ) તો ઘટ
ઘટ (દરેક જીવ) માં વસે છે, તો જીવોને સુખનો વિલાસ
(ભોગવટો) કેમ નથી? શુભ નિમિત્તના યોગ વગર
જીવ ક્ષણેક્ષણે દુઃખી થઈ રહ્યો છે. ૩૬.
ઉપાદાન.
શુભ નિમિત્ત ઈહ જીવકો, મિલ્યો કઈ ભવસાર.
પૈ ઈક સમ્યક દર્શ બિન, ભટકત ફિર્યો ગંવાર. ૩૭.
અર્થ:– ઉપાદાન કહે–શુભ નિમિત્ત આ જીવને
ઘણા ભવોમાં મળ્યું, પણ એક સમ્યગ્દર્શન વિના આ
જીવ ગમારપણે (અજ્ઞાનભાવે) ભટકયા કરે છે. ૩૭.
નિમિત્ત
સમ્યક દર્શ ભયે કહા, ત્વરિત મુક્તિમેં જાહિં;
આગે ધ્યાન નિમિત્ત હૈં, તે શિવકો પહુંચાહિં. ૩૮.
અર્થ:– નિમિત્ત કહે–સમ્યગ્દર્શન થયે શું થયું? શું
તેથી તુરત જ મુક્તિમાં જવાય છે? આગળ પણ ધ્યાન
નિમિત્ત છે, તે શિવ (મોક્ષ) પદમાં પહોંચાડે છે. ૩૮.
ઉપાદાન
છોર ધ્યાનકી ધારના, મોર યોગકી રીતિ;
તોર કર્મકે જાલકો જોર લઈ શિવપ્રીતિ. ૩૯.
અર્થ:– ઉપાદાન કહે–ધ્યાનની ધારણા છોડીને,
યોગની રીતિને સમેટી લઈને, કર્મની જાળને તોડી,
પુરુષાર્થ વડે શિવપદની પ્રાપ્તિ જીવ કરે છે. ૩૯.
નિમિત્તનો પરાજ્ય.
તબ નિમિત્ત હાર્યો તહાં, અબ નહિં જોર બસાય;
ઉપાદાન શિવ લોકમેં, પહુંચ્યો કર્મ ખપાય. ૪૦.
અર્થ:– ત્યારે નિમિત્ત ત્યાં હાર્યું. હવે તે કાંઈ જોર
કરતું નથી. ઉપાદાન શિવલોકમાં (સિદ્ધપદમાં) કર્મનો
ક્ષય કરી પહોંચ્યું. ૪૦.
ઉપાદાનની જીત.
ઉપાદાન જીત્યો તહાં, નિજબલ કર પરકાસ;
સુખ અનંતધ્રુવ ભોગવૈં, અંત ન બરન્યો તાસ. ૪૧.
અર્થ:– ઉપાદાન ત્યાં જીત્યું, પોતાના બળનો
પ્રકાશ કર્યો, ત્યાં અનંત સુખ ધ્રુવ (નિશ્ચળ) પણે
ભોગવે છે. તેના વર્ણનનો અંત આવી શકે નહીં ૪૧.
.
ઉપાદાન અરુ નિમિત્ત યે, સબ જીવનપૈ વીર;
જો નિજશક્તિ સંભારહીં, સો પહુંચે ભવતીર ૪૨.
અર્થ:– ઉપાદાન અને નિમિત્ત એ બધા જીવોને
હોય છે પણ જે વીર છે તે નિજશક્તિને સંભાળી લે છે
અને ભવનો પાર પામે છે. ૪૨.
આત્માનો મહિમા.
ભૈંયા મહિમા બ્રહ્મકી, કૈસે બરની જાય;
વચનઅગોચર વસ્તુ હૈ, કહિબો બચન બનાય. ૪૩.
અર્થ:– (ભગવતીદાસ) ભૈયા કહે છે–બ્રહ્મની
[આત્માની] મહિમા કેમ વર્ણવી જાય? તે વસ્તુ
વચનથી અગોચર છે–કયા વચનો વડે બતાવાય? ૪૩.
સરસ સંવાદ.
ઉપાદાન અરુ નિમિત્ત કો, સરસ બન્યો સંવાદ;
સમદ્રષ્ટિકો સુગમ હૈં, મૂરખકો બકવાદ. ૪૪.
અર્થ:– ઉપાદાન અને નિમિત્તનો આ સુંદર
સંવાદ બન્યો છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિને તે સહેલો છે, મૂર્ખને
બકવાદરૂપ લાગશે. ૪૪.
આત્માના ગુણને ઓળખે તે આ સ્વરૂપ જાણે.
જો જાનૈ ગુણ બ્રહ્મકે, સો જાનૈ યહ ભેદ;
સાખ જિનાગમકો મિલૈ, તો મત કીજ્યો ખેદ. ૪પ.
અર્થ:– આત્માના ગુણને જે જાણે તે આનો મર્મ
જાણે. સાક્ષી જિનાગમથી મળે છે, માટે ખેદ કરવો નહિ.
આગ્રામાં સંવાદ રચ્યો.
નગર આગરો અગ્રહૈ, જૈની જનકો બાસ;
તિહંથાનક રચનાકરી, ‘ભૈયા’ સ્વમતિ પ્રકાસ. ૪૬.
અર્થ:– આગ્રા શહેર જૈની જનોના વાસ માટે
અગ્ર છે. તે ક્ષેત્રે આ રચના (ભગવતીદાસ) ભૈયાએ
પોતાના જ્ઞાનના પ્રકાશ માટે કરી છે. ૪૬.
વર્ષ
સંવત વિક્રમ ભૂપ કો, સત્રહસૈ પંચાસ;
ફાલ્ગુણ પહિલે પક્ષમેં, દશોં દિશા પરકાશ. ૪૭.
અર્થ:– વિક્રમ રાજાના સંવત ૧૭પ૦ ના
ફાગણના પ્રથમ પક્ષમાં દશે દિશામાં (સુદ ૧પ ના
રોજ) આનો પ્રકાશ થયો. ૪૭.