: ૧૪૦ : આત્મધર્મ જેઠ : ૨૦૦૧
અસ્તિ નાસ્તિનું સુદર્શન ચક્ર ધારણ કરનાર
જૈન શું માને છે?
જૈનો કર્મવાદી નથી.
કર્મ તો જડ છે, જૈનો જડવાદી નથી, પણ આત્મસ્વભાવને માનનારા છે. આત્માનો ચૈતન્ય સ્વભાવ છે, તે
સ્વભાવમાં જડ કર્મ તો નથી પરંતુ રાગદ્વેષ પણ નથી. એટલે જૈનો જડ કર્મવાદી તો નથી જ, અને જે પુણ્યપાપના
વિકારભાવ થાય તેને પણ જૈનો આત્માનો સ્વભાવ માનતા નથી. એ રીતે જૈનો વિકારવાદી પણ નથી. જૈનો તો
પરિપૂર્ણ પવિત્ર ચૈતન્ય આત્મ સ્વભાવને માનનારા છે, અને તે આત્મ સ્વભાવની શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને સ્થિરતા તે જ
ધર્મ છે, શુભ કે અશુભ વિકલ્પ ઊઠે તે ધર્મ નથી. પુણ્ય–પાપ તે પરાશ્રય છે અને ધર્મ તો સ્વાશ્રય સ્વભાવ છે;
પરાશ્રયભાવમાં ધર્મ માનવો તેને ભગવાને મિથ્યાત્વ કહ્યું છે. [તા. ૧૬–૪–૪પ ચર્ચાના આધારે]
કર્મ આત્માને પુરુષાર્થ કરતાં રોકી શકે નહિં.
કયું કાર્ય જડ કરે અને કયું કાર્ય ચેતન કરે એ નહિ સમજનારા જીવો સામાન્ય રીતે બે પ્રકારની ભૂલ કરે
છે. (૧) હું પરવસ્તુનું કાર્ય કરી શકું અને (૨) કર્મ આત્માને પુરુષાર્થ કરતાં રોકે. જડ વસ્તુઓનું કાર્ય હું કરી
શકું અને હું પુરુષાર્થથી તેમને મેળવી કે છોડી શકું–એટલે કે જડનાં કાર્યોમાં આત્માનો પુરુષાર્થ ચાલે–એમ જે
માને છે તે ‘જડવાદી’ છે, કેમકે તે આત્માને જડનો કર્તા માને છે. તે જીવ જૈનધર્મનું સ્વરૂપ જાણતો નથી.
આપણા ભવિતવ્યમાં મુક્તિ હોય તો પુરુષાર્થ જાગે, કર્મનું જોર ઓછું થાય તો આત્મામાં પુરુષાર્થ જાગે
અને કર્મના ઉદય અનુસાર પુરુષાર્થ થાય–એમ માનનાર અજ્ઞાની જીવ છે કેમકે આત્માનો પુરુષાર્થ તથા મુક્તિ
જડ કર્મને આધીન તે માને છે–તે ‘કર્મવાદી’ છે. અને કર્મ જડ હોવાથી તેઓ પણ ‘જડવાદી’ છે
આત્મસ્વભાવવાદી નથી, જૈન નથી.
ક્યાં જડ કાર્ય કરે અને ક્યાં ચૈતન્યનો પુરુષાર્થ કાર્ય કરે તેનું સ્વરૂપ જેઓ નથી જાણતા તેઓ અજ્ઞાની
છે. કર્મ અને પુરુષાર્થનું સ્વરૂપ શું તથા તેઓ ક્યાં કઈ રીતે કાર્ય કરી શકે છે તેનું સ્વરૂપ નીચે પ્રમાણે છે:–
કર્મ= પૂર્વે આત્માએ કરેલા શુભાશુભ ભાવનું નિમિત્ત પામીને જડ પરમાણુઓનો આત્મા સાથે
અમુકકાળ સંયોગ રહે છે, તે પરમાણુઓને ‘કર્મ’ કહેવામાં આવે છે, તે જડ છે.
પુરુષાર્થ= આત્માના વીર્ય ગુણની અવસ્થા તે આત્માનો પુરુષાર્થ છે.
કઈ ક્રિયા આત્માના પુરુષાર્થને આધીન છે અને કઈ ક્રિયા કર્મને આધીન છે તેનો ખુલાસો––
સંસારમાં થતા પર વસ્તુના સંયોગ–વિયોગના કાર્યો કર્મના ઉદય અનુસારે થાય છે, એટલે કે પૈસા
મળવા, સ્ત્રી મળવી, શરીર અનુકુળ રહેવું એ વગેરે જડના સંયોગ વિયોગના કાર્ય અઘાતી કર્મના ઉદય અનુસાર
થાય છે, આત્મા તે કાર્યો કરી શકતો નથી. બહારની સામગ્રી હું મારા વર્તમાન પુરુષાર્થથી મેળવી શકું કે હું તેને
સરખી રાખી શકું–એમ જે માને છે તે જીવ પોતાનો પુરુષાર્થ જડમાં થઈ શકે એમ માને છે–તેથી તે ‘જડવાદી’ છે.
તેને વસ્તુના સ્વભાવની ખબર નથી.
મોક્ષ પામવા માટે આત્માનો પુરુષાર્થ કાર્ય કરી શકે છે. મોક્ષ સાધનમાં પુરુષાર્થ તે ઉપાદાન છે અને
પુરુષાર્થ કરે ત્યારે સમ્યગ્જ્ઞાની પુરુષોનો ઉપદેશ અને સત્સમાગમ નિમિત્તરૂપે હોય છે. મોક્ષ તો આત્માના
સ્વતંત્ર પુરુષાર્થથી જ થાય છે. જે સત્ય પુરુષાર્થ કરે તેની મુક્તિ થાય, જે સત્ય પુરુષાર્થ ન કરે તેની મુક્તિ ન
થાય. સત્યપુરુષાર્થ કરતાં આત્માનું શુદ્ધતારૂપી જે કાર્ય પ્રગટે તે જ ભવિતવ્ય છે. મોક્ષ સંબંધી કાર્ય પુરુષાર્થ
પ્રમાણે થાય છે, તેમાં કર્મનું કાંઈ ચાલતું નથી. આત્માનો પુરુષાર્થ સ્વતંત્ર છે. પુરુષાર્થ ન કરે ત્યાં ભવિતવ્ય પણ
હોય નહિ. મુક્તિરૂપી કાર્ય પુરૂષાર્થથી જ પ્રગટે છે. [ચર્ચાના આધારે] જે પુરુષાર્થને નથી માનતા તે આત્માને
જ માનતા નથી.
આજીવન બ્રહ્મચર્ય
આ સંસ્થાના એક આગળ પડતા કાર્યકર રાણપુરના શેઠ નારણદાસ કરસનજી [ઉંમર વર્ષ ૪૨] તથા
તેમનાં ધર્મપત્ની સમતાબેન [ઉંમર વર્ષ ૪૧] તેઓએ સજોડે વૈશાખ વદ ૮ તા. ૪–૬–૪પ રવિવારના રોજ
પૂજ્ય સદ્ગુરુદેવ પાસે આજીવન બ્રહ્મચર્યવ્રત અંગીકાર કર્યું છે.