મળે તેમ અલ્પજ્ઞ ઉપદેશકની વાણીમાંથી શ્રોતાઓને થોડું મળે. અને સર્વજ્ઞ દેવના પૂર્ણ ધોધમાર ધ્વનિમાંથી પાત્ર
શ્રોતાઓને શ્રુતના ધોધ મળે છે. મહાવિદેહમાં સીમંધર ભગવાનની ધોધમાર ધર્મની ધીખતી પેઢી ચાલી રહી છે,
એ ધોધમાર વાણીનો સાક્ષાત્ લાભ ભગવત્કુંદકુંદને આઠ દિન મળ્યો છે, અને પછી તેમણે આ સમયસારની
રચના કરી છે, આ સમયસારના ઊંડાણમાં અમાપ...અગાધ....અગાધ ભાવો ભર્યાં છે.
एवं भणंति सुद्धं णाओ जो सो उ सो चेव।।
ધર્મના ધોધ વહેડાવનાર મહાન સંત હતા. અહો! આ છઠ્ઠી ગાથામાં તો તેઓએ જ્ઞાયકને જ વર્ણવ્યો છે–
આચાર્યદેવ સાતમા અને છઠ્ઠા અપ્રમત્ત અને પ્રમત્ત ગુણસ્થાન દશામાં ઝૂલી રહ્યાં છે, તે બે ભંગનો નકાર
સકષાય નથી, અગર હું અયોગી–સયોગી નથી’ એમ કેમ ન આવ્યું?
તો જ્ઞાયક છું...આમ છઠ્ઠી ગાથામાં તો કેવળજ્ઞાનની શરૂઆત કરી છે. આ ગાથામાં પોતાનું અંતર રેડી દીધું છે.
પોતે વર્તમાન અપ્રમત્ત–પ્રમત્ત દશા વચ્ચે વર્તી રહ્યાં છે એટલે ગાથામાં તે જ શબ્દો આવ્યા છે. હજી પોતાને
છે કે હું અપ્રમત્ત કે પ્રમત્ત નથી, હું અખંડાનંદ જ્ઞાયક છું; એમ આ ગાથામાં આચાર્યદેવે અભેદ જ્ઞાયક ભાવનો
અનુભવ ઉતાર્યો છે. પોતાના અનુભવની જે દશા છે તે દશાથી વર્ણન મૂકયું છે.
છે હું એકરૂપ જ્ઞાયકભાવ પરમ પારિણામિક ભાવ છું એટલે કે હું કારણ પરમાત્મા છું. ‘હું કારણ પરમાત્માં છું’
પરમાત્માને પ્રતીતમાં લેનાર તો તે પર્યાય છે.
અલૌકિક ગૂઢ વાત છે. આચાર્યોએ ધર્મના થાંભલા જેવું કાર્ય કર્યું છે. વીતરાગ શાસનને ટકાવી રાખ્યું છે.
છે....! કારણ પરમાત્માને સ્પષ્ટપણે દર્શાવી દીધો છે. અહીં છઠ્ઠી ગાથામાં ‘જ્ઞાયક ભાવ’ માં પણ તે જ ધ્વનિ છે.
કારણ પરમાત્મા તે મોક્ષમાર્ગરૂપ તો નથી, પરંતુ મોક્ષ પણ નથી. એ તો ધુ્રવ સ્વરૂપ છે, અને તેના જ જોરે મોક્ષ
દશા પ્રગટે છે. મોક્ષનું કારણ કોઈ વિકલ્પ તો નહિ, અને સમ્યગ્દર્શન–સમ્યગ્જ્ઞાન અને સમ્યક્ચારિત્ર રૂપ
નિર્વિકાર પર્યાય પણ મોક્ષનું કારણ વ્યવહારથી છે કેમકે કેવળજ્ઞાનાદિ દશા તો અનંતગણી શુદ્ધ છે અને
સમ્યગ્દર્શનાદિ તો બારમાં ગુણસ્થાનના છેલ્લા સમય સુધી કેવળજ્ઞાન કરતાં અનંતમાં ભાગે અધૂરી દશા છે.
બારમી ભૂમિકાના છેલ્લા સમયે જે જ્ઞાન, સુખ, વીર્ય વગેરે છે તેના કરતાં તેરમાં ગુણસ્થાનના પહેલાં સમયે
અનંતગણા જ્ઞાન, સુખ, વીર્ય વગેરે હોય છે, માટે સમ્યગ્દર્શનાદિ મોક્ષનું કારણ વ્યવહારે છે, મોક્ષનું નિશ્ચયકારણ
તો ઉપર કહ્યો તે જ્ઞાયકભાવ–કારણ પરમાત્મા છે.