: ભાદ્રપદ : ૨૪૭૨ : આત્મધર્મ : ૨૦૧ :
ભગવાને ધર્મનું મૂળ સમ્યગ્દર્શન કહ્યું છે, તેથી વર્ષીતપથી કે રૂપિયા ખરચવાથી ધર્મ થાય નહિ, તેમજ
લૂગડાં સાથે કે સંયોગ સાથે ધર્મનો સંબંધ નથી, સમ્યગ્દર્શનરૂપી એકડો હોય તો ધર્મ છે.
૧૩. જૈનમતમાં પણ મતમતાંતર લાગે તો સત્યનો નિર્ણય કરવો જોઈએ. જે સત્યમાર્ગનું સ્વરૂપ ન
સમજે તેને મતમતાંતર લાગે છે પરંતુ ખરી રીતે જૈનમાં મત–મતાંતર નથી. સનાતન જૈનદર્શન સિવાય બીજા જે
કલ્પિત મતો પોતાને જૈન માને છે તે ખરેખર જૈન મત છે જ નહિ પણ વસ્તુસ્વરૂપ સમજ્યા વગરના વાડા છે.
૧૪. કોઈને એમ થાય કે, આવું જાહેર કરવાથી કલેશ થશે? તો તેમ નથી; આ સત્ય છે, સત્યને
સમજવાથી કલેશ થાયજ નહિ, પણ કલેશ ટળી જાય. અને જેઓ સત્યનો વિરોધ કરે છે તેઓ તો સદાય
કલેશમાં જ પડ્યાં છે. માટે પરમ સત્યની જાહેરાતથી કોઈને નુકશાન થાય જ નહિ.
૧૫. –તેથી આચાર્યદેવ પ્રેરણા કરે છે કે, હે સકર્ણા ભવ્ય જીવો! જો તમને આત્માની ઓળખાણ હોય તો
‘ધર્મનું મૂળ દર્શન છે’ એમ સ્વકર્ણથી સાંભળ્યા પછી ધર્મરહિત પુરુષને વંદન કરશો નહિ, ધર્મરહિત જીવો
વંદનીક નથી. જેઓ આ સમજે છે તેને જ અમે કાનવાળા કહીએ છીએ, પરંતુ જેઓ આ સમજે નહિ અને
અજ્ઞાની, કુલિંગી, દર્શનરહિતને જે વંદનાદિ કરે છે તેને અમે કાનવાળા જ કહેતા નથી. જે કાનદ્વારા ધર્મનું સ્વરૂપ
સાંભળીને સમજ્યો નહિ તેને અમે કાન કહેતા નથી. એવા જીવો કાન વગરના છે, મિથ્યાત્વનો આદર કરીને
અલ્પકાળે તેઓ એવી એકેન્દ્રિયાદિ દશામાં જશે કે જ્યાં કાન નથી. માટે હે શ્રોતા સત્પુરુષો! તમે ધર્મનું અને
ધર્માત્માનું સ્વરૂપ ઓળખીને તેનો જ આદર કરો.
૧૬. સમ્યગ્દર્શન આ જગતમાં સર્વશ્રેષ્ટ કલ્યાણકારી ચીજ છે. સમ્યગ્દર્શનનો અપૂર્વ મહિમા છે, તેનો
નિશ્ચય જ જગતને કઠણ છે. અનંત કાળથી ઊંધી માન્યતામાં જ રખડે છે, બહારની વાત સહેલી માને છે, પરંતુ
આત્માના ધર્મ માટે બહારની ક્રિયાની વાત જ નથી, આત્મા કોણ, તેની ઓળખાણ જ કરવી જોઈએ.
૧૭. અહા, આ વાત સાંભળીને કયા જીવને ઉત્સાહ ન જાગે. પ્રદ્યુમ્ન કુમારને જોઈને તેની સાચી જનેતા
રુકિમણીને સ્તનમાં દૂધ ઉભરાણાં તેમ સાચા જિજ્ઞાસુ જીવોને પોતાના સમ્યગ્દર્શનની વાત સાંભળતાં રુંવાટે રુંવાટે
(–પ્રદેશે પ્રદેશે) ઉત્સાહ ચડે અને યથાર્થ નિર્ણય કરીને તે સત્ય નિર્ણયના જોરે કેવળજ્ઞાન સન્મુખ પુરુષાર્થ કરે.
૧૮. દર્શનહિત જીવોને વંદન ન કરવાથી નમ્રતા ગુણનો લોપ જરા પણ થતો નથી. પરંતુ તેમાં જ ધર્મનો
સાચો વિનય રહે છે. દર્શનરહિત અધર્મીઓને વંદન કરવું તે ધર્માત્માઓનો અનાદર છે એટલે કે પોતાના જ
ધર્મનો અનાદર છે.
૧૯. મિથ્યાત્વનું અને મિથ્યાત્વની અનુમોદનાનું પાપ આ જગતમાં સૌથી મોટું છે.
૨૦. બાર વર્ષનો છોકરો પોતાના બાપને પગે લાગે, પરંતુ ૮૦ વર્ષના મોટા ભંગીને પણ પગે ન લાગે
અને મોટા અમલદારને પણ પગે ન લાગે તો તેથી સામા જીવોને પણ અવિનય લાગતો નથી અને છોકરો પોતે
પણ તેમાં અવિનય સમજતો નથી. તેમ કોઈ જીવે અજ્ઞાનદશામાં અણસમજણથી કુદેવ–કુગુરુને વંદન કર્યા હોય
પરંતુ સાચી સમજણ થયા પછી, પોતે બાર વર્ષનો હોય તોપણ, મિથ્યાદ્રષ્ટિ કુલિંગધારી કુગુરુઓને કે કુદેવને
વંદનાદિ ન કરે તેથી તેમાં અવિનય સમજતો નથી. તેમજ અન્ય સમજદાર જીવો પણ તેને અવિનયી સમજતા
નથી. આ કોઈ વ્યક્તિના તિરસ્કાર માટે નથી, પરંતુ આ તો સત્નો વિવેક છે. સત્નો વિવેક કર્યા વગર
સંસારથી નિવેડો થાય તેમ નથી.
જેઓ ગુણમાં મોટા હોય તેઓ જ ગુણબુદ્ધિએ વંદનીક છે અને તેઓ જ ગુણના નિમિત્ત છે. મિથ્યાદ્રષ્ટિ
જીવો ગુણરહિત છે, તેને ગુણમાં મોટા માનીને જે વંદન કરે તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે. શરીરમાં નાના મોટાપણું તેની
સાથે ધર્મનો સંબંધ નથી.
૨૧. આ જડ શરીરની બુદ્ધિ કાઢી નાખો તો અંદર જ્ઞાનસ્વરૂપ અરૂપી આત્મા બધાય સરખાં છે અને
બધાય સમજવાને લાયક છે. બધા આત્મા અનાદિ અનંત છે, જે આત્માની સમજણ કરે તે મોટો અને જે
આત્માની સમજણ ન કરે તે જ નાનો છે.
૨૨. અજ્ઞાની કુગુરુઓ એવો ઉપદેશ આપે છે કે તમને અત્યારે આત્મા ન સમજાય, માટે તમારે અત્યારે
વ્રતાદિ કરવા! આ રીતે આત્માની સમજણનો ન નકાર કરે છે. જો આત્મા ન સમજાય તો સંસાર તો અનાદિનો