અપેક્ષાએ?
કહ્યો પરંતુ વસ્તુના ગુણ–પર્યાયોને
વસ્તુનો ધર્મ કહ્યો છે. આત્માના
ગુણ–પર્યાયો તે આત્માનો ધર્મ છે.
અશુદ્ધપણું તે પણ આત્મદ્રવ્યની
પર્યાય હોવાથી અશુદ્ધપણાને પણ
આત્માનો ધર્મ કહ્યો છે. અશુદ્ધતા
પણ આત્માની પર્યાયમાં પોતે કરે
છે, સ્વભાવમાં અશુદ્ધતા નથી;
ત્રિકાળ શુદ્ધ છે એમ જો શુદ્ધતા
અને અશુદ્ધતાનું સ્વરૂપ સમજે તો
શુદ્ધદ્રવ્યના લક્ષે પર્યાયની અશુદ્ધતા
ટાળે.... એટલે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્રરૂપ ધર્મ પ્રગટે.
અજ્ઞાનીને?
ભગવાનના આત્મામાં ગુણો છે
તેટલા જ ગુણો દરેક આત્મામાં છે.
વચન અગોચર અનંતગુણો બધા
આત્મામાં સરખાં છે.
ઉ. –અનેક+અંત. અનેક=ઘણા;
ધર્મો. દરેક વસ્તુ અનેકાન્ત સ્વરૂપે
હોવાથી દરેક વસ્તુમાં અનંત ધર્મો
રહેલા છે.
છતાં તેને વસ્તુ કેમ કહેવાય?
હાથથી પકડાતો નથી. છતાં તેનામાં
પોતાના જ્ઞાનાદિ અનંતગુણો રહેલા છે
તેથી તે પણ અનંત ધર્મોવાળી વસ્તુ છે
છે છતાં અહીં આત્માને
અનંતધર્મોવાળો કેમ કહ્યો?
તેમજ અપેક્ષિત ભાવોને ‘ધર્મ’ કહેલ છે,
તેવા અનંત ધર્મો દરેક વસ્તુમાં છે; આ
તો જડ વસ્તુમાં પણ લાગુ પડે છે.
સમ્યગ્દર્શનાદિ ધર્મ મોક્ષમાર્ગરૂપ છે, તે
ત્રણે કાળે એક જ પ્રકારનો છે.
રીતે હોય?
તેનામાં મોક્ષમાર્ગરૂપ ધર્મ નથી, પરંતુ
અસ્તિત્વ, દ્રવ્યત્વ, અરૂપીપણું, રૂપીપણું
વગેરે અનંત ધર્મો જડવસ્તુમાં રહેલાં
છે. અનંત ધર્મો વગરની કોઈ પણ
વસ્તુ હોઈ જ ન શકે.
ઓળખાય?
ચેતનપણું અન્ય દ્રવ્યોમાં નથી તેથી
ચેતન લક્ષણ વડે આત્મા અન્ય દ્રવ્યથી
ભિન્નપણે ઓળખાય છે. વળી, અનંત
આત્માઓ છે તે દરેકનું ચેતનપણું જુદું
જુદું છે તેથી અન્ય આત્માઓથી પણ
અનુભવાય છે.
નમસ્કાર કરીએ; અનંત ધર્મોવાળા
આત્મ તત્ત્વને જોનારૂં સમ્યગ્જ્ઞાન એ
કેવળજ્ઞાન અનંતધર્મોવાળાં
આત્માને પ્રત્યક્ષ દેખે છે તેથી તે
સાક્ષાત્ સરસ્વતીની મૂર્તિ છે, અને
શ્રુતજ્ઞાન પરોક્ષ દેખે છે તેથી તે પણ
સરસ્વતીની મૂર્તિ છે. વળી
દ્રવ્યશ્રુતરૂપ વાણી પણ આત્માના
અનંતધર્મોને દેખાડનારી છે તેથી તે
પણ સરસ્વતીની મૂર્તિ છે. આ રીતે
સર્વ જીવોનું કલ્યાણ થાય છે માટે
તેને નમસ્કાર કરવા યોગ્ય છે. શ્રી
અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવ આશીર્વાદ આપે
છે કે ‘આવી સરસ્વતીની મૂર્તિ
સદાય પ્રકાશરૂપ રહો! ’ લોકોમાં જે
સરસ્વતી મનાય છે તે સત્યાર્થ નથી.
આત્માના સ્વરૂપને જે રીતે દેખે છે
તે રીતે આત્માના સ્વરૂપની
ઓળખાણ કરવી એટલે કે પોતામાં
સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટ કરીને આત્માના
તત્ત્વનું અવલોકન કરવું તે જ
સરસ્વતીને ભાવ નમસ્કાર છે.
‘રાગરૂપ વિકલ્પ સહિત’ એમ ન
સમજવો, પરંતુ પોતાને અને પરને
રાગરહિત જાણનારું જ્ઞાન જ છે,
માટે તે ‘સવિકલ્પ’ છે, જ્ઞાન
સિવાયના બીજા ગુણો છે તેઓ
‘નિર્વિકલ્પ’ કહેવાય છે.