Atmadharma magazine - Ank 037
(Year 4 - Vir Nirvana Samvat 2473, A.D. 1947).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 16 of 21

background image
કારતકઃ ૨૪૭૩ઃ ૧પઃ
श्री सर्वज्ञाय नमः ।।।। श्री वीतरागाय नमः
શ્રાવણ વદ ૧૩ થી ભાદરવા સુદ પ સુધીના ધાર્મિક દિવસો દરમિયાન થયેલા
શ્રી સમયસારજી ગાથા ૧૩ તથા શ્રી પદ્મનંદી પંચવિંશતિ શાસ્ત્રના ઋષભજિનસ્તોત્ર ઉપરનાં
વ્યાખ્યાનો અને ચર્ચાઓનો ટૂંકસાર લેખાંકઃ ૨
(આ લેખનાં (૧) થી (૨પ) ઉતારા ગતાંકમાં આવી ગયા છે, ત્યાર પછી આગળ અહીં આપવામાં આવે છે)
(૨૬) ભક્તની નિઃશંકતા
શ્રી ઋષભદેવ ભગવાનની ભક્તિ કરતાં પદ્મનંદી આચાર્ય પોતાની નિઃશંકતાની જાહેરાત કરે છે કે હવે એકાદ
ભવ સ્વર્ગનો કરી મનુષ્ય થઈ મુક્તિ પામશું. હે નાથ! દેવ–મનુષ્ય સિવાય હવે બીજા અવતાર અમારે હોઈ શકે નહિ.
તારા શરણે આવ્યા, હવે અમારે નરક–તીર્યંચ એ બે ગતિ માટે હવે અમારી યોગ્યતા રહી નથી. પ્રભુ! આપની
ઓળખાણપૂર્વક આપની ભક્તિ કરનારને હલકી ગતિના ભવ રહે એમ અમે માનતા નથી. નરક તિર્યંચ ગતિને તો તાળાં
જ દેવાઈ ગયા, પણ દેવ અને મનુષ્યમાં પણ હવે વધારે ભવ નથી, અલ્પકાળે ચતુર્ગતિનો અંત છે–એમ અમારો નિર્ણય
છે અને આપના કેવળજ્ઞાનમાં આપે પણ એમ જ જોયું છે એમ અમને પ્રતીત છે.
હે વીતરાગી નાથ! જે સજજન આપને જ નમસ્કાર કરે અને અન્ય કોઈ કુદેવાદિને ન માને તેના અવતારનો
અંત અમે દેખી રહ્યા છીએ. આપ ભવરહિત છો અને આપના ભક્તોને ભવ હોય એમ બની શકે નહિ. પ્રભુ! તને
અવતાર નહિ અને જો તારા ભક્તને અવતાર રહે તો તારી ભક્તિ કોણ કરે? હે નાથ! જે જીવોએ સર્વજ્ઞ વીતરાગીપણે
આપને જગતથી જુદા તારવ્યા તે જીવોએ ખરેખર આત્માનો પૂરો સ્વભાવ જ તારવ્યો. આપશ્રી સમાન પૂરા સ્વભાવને
જેણે સ્વીકાર્યો તેને ભવ હોય નહિ.
ધનવાનની સેવા કરે અને જો ભૂખ્યા રહેવું પડે તો તેવી સેવા કોણ કરે? તેમ હે નાથ! ભવરહિત એવા તને
ઓળખીને સેવા કરે અને જો ભવ રહે તો એવી સેવા કોણ કરે? અમને તો તારી ભક્તિથી ભવરહિતપણાની પ્રતીત છે.
અમે કુદેવાદિને સેવ્યા નથી કે જેથી નરકાદિ ગતિ હોય? અને પુણ્યાદિ વિકારમાં ધર્મ માન્યો નથી કે જેથી ઝાઝા ભવ
હોય? હે નાથ! અમે તો વીતરાગી દેવને ઓળખીને સ્વીકાર્યા છે અને રાગરહિત વીતરાગી સ્વભાવને સ્વીકાર્યો છે, તેથી
હવે ભવ નથી.
પૂર્વે ૧૮ માં બોલમાં કહેવાઈ ગયું છે તેમ અહીં પણ એ ખાસ ધ્યાન રાખવું કે–વીતરાગ દેવની ભક્તિમાં
વીતરાગપણાની ઓળખાણ અને બહુમાનવડે પોતાને વીતરાગ સ્વભાવની જે રુચિ અને ભાવના વધે છે તેના જ જોરે
ભવરહિતપણાની નિઃસંદેહતા થાય છે, પરંતુ જે શુભરાગ છે તેના વડે આત્માને ખરેખર લાભ થતો નથી. જો રાગ અને
વીતરાગતા વચ્ચેના વિવેકપૂર્વકની ભક્તિ હોય તો જ તે સાચી ભક્તિ છે, પણ જો રાગથી જ લાભ માને તો તેની ભક્તિ
સાચી નથી.
(૨૭) કાળ દ્રવ્ય અને વસ્તુસ્વરૂપ
કાળદ્રવ્ય અનાદિઅનંત છે; તેની પર્યાયના ત્રણ ભેદ પડે છે. ભૂત, વર્તમાન અને ભવિષ્ય. જે કાળ ગયો તેને
ભૂતકાળ, જે એક સમય ચાલી રહ્યો છે તેને વર્તમાનકાળ અને જે સમયો થવાના બાકી છે તેને ભવિષ્યકાળ કહેવાય છે.
કાળદ્રવ્યના જેટલા સમયો છે તેટલી જ દરેક દ્રવ્યની પર્યાયો છે.
ભૂતકાળના સમયો કરતાં ભવિષ્યકાળ અનંતગુણો અધિક છે એવો જ દ્રવ્યસ્વભાવ છે; તેને બદલે ‘ભૂતકાળ
કરતાં ભવિષ્યકાળ એક જ સમય અધિક છે’ એમ માનવું તે દ્રવ્યના સ્વરૂપની જ ભૂલ છે. ભૂતકાળ કરતાં ભવિષ્યકાળ
એક જ સમય અધિક માન્યો તેનો અર્થ એ થયો કે–જગતના બધા દ્રવ્યોની જેટલી પર્યાયો થઈ ગઈ તેના કરતાં ફક્ત
એક જ વધારે (=ભૂતકાળના સમયો+૧) પર્યાય થવાની બાકી છે. પરંતુ એ વાત યથાર્થ નથી. ભૂતકાળમાં દ્રવ્યની
જેટલી પર્યાયો થઈ ગઈ તેના કરતાં અનંત ગુણી (= ભૂતકાળના સમયો × અનંત) પર્યાયો ભવિષ્યમાં થવાની છે. આ
વાતસ્વભાવથી જ બેસે તેમ છે. તેનો એક ન્યાય એ છે કે– સંસારના કાળ કરતાં સિદ્ધ દશાનો કાળ અનંત ગુણો જ હોય.
સંસારના વિકાર ભાવમાં મર્યાદિત પુરુષાર્થ છે અને સિદ્ધદશાના ભાવમાં તેનાથી અનંતગુણો અમર્યાદિત પુરુષાર્થ છે, તેનું
ફળ સંસારના કાળ કરતાં