કરતાં સ્વભાવ દશાનો કાળ પણ અનંતગુણો છે–એટલે કે–ભૂતકાળ કરતાં ભવિષ્યકાળની પર્યાય દરેક દ્રવ્યોમાં
અનંતગુણી છે; એ જ દ્રવ્યની પૂર્ણતા છે. જેઓ દ્રવ્યની પૂર્ણતાના સ્વરૂપને ન સમજી શકે અને દ્રવ્યનું સ્વરૂપ સમજવામાં
જ જેની ભૂલ હોય તેની દરેક પ્રયોજનભૂત બાબતમાં ભૂલ હોય જ.
કરતાં ભવિષ્યકાળ તો અનંત ગુણો જ રહેવાનો છે.
૬ માસ ૮ સમયમાં ૬૦૮ જીવો સિદ્ધ (–મુક્ત) થાય છે. ૬ માસ ૮ સમયના અસંખ્યાત સમય થાય છે, તેમાંથી
‘અસિદ્ધ સમય’ કહેવાય છે.
અસંખ્યાત ગુણી છે. (જુઓ, શ્રીધવલ ભાગ–૩, પા. ૩૦)
પ્રશ્નઃ– રાગ–દ્વેષ વિકાર જીવ કરે છે કે સ્વયં થાય છે?
ઉત્તરઃ– જીવની પર્યાયમાં રાગ–દ્વેષ પોતે કરે તો થાય છે, ન કરે તો થતા નથી.
પ્રશ્નઃ– રાગ–દ્વેષનો કર્તા જીવ છે, તો શું રાગ–દ્વેષ જીવનો સ્વભાવ છે?
ઉત્તરઃ– એક ક્ષણ પૂરતા રાગ–દ્વેષ જીવની પર્યાયની યોગ્યતાથી જીવ કરે છે, પરંતુ જીવના ત્રિકાળી સ્વભાવમાં
જડ કર્મ વગેરે કોઈ કરાવતું નથી. પર્યાયમાં પોતે કરે તો થાય છે. કર્મની સત્તાના કારણે રાગ–દ્વેષ થતા નથી. જો કર્મના
કારણે રાગ–દ્વેષ થતા હોય તો જીવે શું કર્યું? જો કર્મો જ રાગાદિ કરે તો જીવનો નાશ થઈ જાય.
ઉત્તરઃ– જીવ રાગ–દ્વેષ કરે છે તે જીવનો સ્વભાવ નથી, પણ વિકાર છે. તે વિકારમાં નિમિત્ત તરીકે કર્મ છે એમ
અનંતકાળથી સંસારમાં રઝળતાં જીવે એક સેકંડમાત્ર સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ કરી નથી. એક માત્ર સમ્યગ્દર્શનની
વગેરે અશુભભાવ પણ અનંતવાર કર્યા, અનેકવાર દ્રવ્યલિંગી મુનિ થયો અને અનેકવાર મોટો કસાઈ થયો, પણ જે રીતે
છે તે રીતે આત્મસ્વભાવને કદી જાણ્યો નથી. આત્મસ્વભાવને જાણ્યા વગર પુણ્ય–પાપનો ને શરીરાદિનો મોહ–અહંકાર
અંતરથી ટળે નહિ. જો પુણ્ય–પાપ અને શરીરથી વિરુદ્ધ એવા આત્મસ્વભાવની રુચિ કરે તો પુણ્ય–પાપનો અહંકાર ટળે.
અહા! જગતને પુણ્યમાં સુખનો મિથ્યા આભાસ થાય છે પણ સમ્યગ્દર્શનનું સાચું સુખ ભાસતું નથી! એક સેકંડમાત્રનું
સમ્યગ્દર્શન અનંત જન્મમરણનો નાશ કરે છે.
તેનો ઉત્તરઃ– અરે ભાઈ! તને સંસારનું સમજાય અને આત્માનું કેમ ન સમજાય? જો આત્માનું સ્વરૂપ ન
દુઃખ છે. સ્વભાવથી આત્માનો મહિમા કરે તો જરૂર સમજાય. આત્મસ્વભાવ પુણ્ય–પાપ રહિત છે, જ્ઞાનસ્વરૂપ છે–એવી
શ્રદ્ધા કરતાં પુણ્ય–પાપનો મહિમા ઉડી જશે અને પુણ્ય–પાપ રહિત પૂર્ણ સ્વભાવને માનતાં પૂર્ણ સ્વતંત્ર દશા થશે.
‘પર જીવને ન મારવો તે અહિંસા’ એ વ્યાખ્યા યથાર્થ નથી, પણ અજ્ઞાન અને વિકાર ભાવોથી પોતાના
સમ્યગ્જ્ઞાનાદિ વડે તે વિકારભાવનો નાશ તે જ અહિંસા છે.