ના સ્વરૂપપણે નથી, અગ્નિ પાણીના સ્વરૂપપણે નથી. આમ હોવાથી તેઓ એક બીજાનું કાંઈ જ કરી શકતા નથી. જો
અગ્નિએ પાણીને ઉનું કર્યું એમ માનીએ તો ઉપરના બધા સિદ્ધાંત તૂટી જાય અર્થાત્ દ્રવ્યના અગુરુ–લઘુત્વ ગુણનો
નાશ થાય, બધા ગુણોનો નાશ થાય અને દ્રવ્યો એક બીજામાં ભળી જઈને દ્રવ્યનો પણ નાશ થાય. માટે કોઈ દ્રવ્ય
બીજા દ્રવ્યનું કાંઈ જ કરી શકતું નથી.
દીનેશઃ– વસ્તુના સ્વભાવમાં જે ગુણ હોય તે ગુણ જાણવાથી વસ્તુનું સ્વરૂપ ખ્યાલમાં આવે છે અને તેથી
સમજતાં શરીરમાં રોગ આવે તો જાણે છે કે તે રોગની મારામાં નાસ્તિ છે, મારું જ્ઞાન રોગથી જુદું છે. મારો કોઈ ગુણ
શરીરરૂપે નથી તેથી શરીરમાં રોગ આવવાથી મને નુકસાન થતું નથી, તેમજ શરીર નિરોગ હોય તેને લીધે મને લાભ
થતો નથી. અને શરીરની મારામાં નાસ્તિ હોવાથી હું શરીરનું કાંઈ કામ કરી શકું નહિ. આમ, નાસ્તિત્વગુણની
સમજણ થતાં નિરંતર સ્વ–પરના ભિન્નપણાનો ખ્યાલ રહે છે અને તેથી શાંતિ રહે છે, શરીર, પૈસા વગેરે ચાલ્યા
જવાથી આત્મામાંથી કાંઈ ચાલ્યું જતું નથી, કેમકે જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મામાં શરીર પૈસા વગેરેની નાસ્તિ છે.
દીનેશઃ– મને મારી સાચી સમજણથી લાભ થાય, પરંતુ દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર કે પુણ્ય વગેરે કોઈથી લાભ થાય
પદાર્થો મારા આત્માને કાંઈ કરી શકે નહિ.
દીનેશઃ– વસ્તુ સ્વરૂપ જ એ પ્રમાણે છે માટે તેમ સમજવાથી જ સમ્યગ્જ્ઞાન થાય છે. પર દ્રવ્યોથી મને કાંઈ
ઘટે છે અને શાંતિ–સુખ થાય છે. પર દ્રવ્યની ઓશિયાળરૂપ પરાધીનતા જીવ માની બેઠો છે તે માન્યતા સાચું
સમજતાં ટળી જાય છે. પોતાના દોષથી જ પોતાને નુકસાન થાય છે એમ સમજે તો પોતાનો દોષ ટાળીને તે નુકસાન
ટાળે અને ગુણનો લાભ થાય.
દીનેશઃ– જડ દેહમાં અનંત રજકણ–પરમાણુઓ છે, તે દરેક સ્વતંત્ર દ્રવ્ય છે. તે દરેક પરમાણુ દ્રવ્યમાં
મનમાં દુઃખી થઈ રહ્યો છે, તો તેનું દુઃખ મટાડવાનો શું ઉપાય?
સંબંધીની આ જીવની ઇચ્છા દૂર થાય તો તેનું દુઃખ ટળે.
દુઃખ કદી પણ મટવાનું નથી. બીજો ઉપાય સ્વાધીન હોવાથી તે ઉપાય જીવ કરી શકે છે. પરંતુ જ્યાં સુધી, ‘આ મડદું
છે અને તે કદાપિ ખાવા પીવાનું નથી’ એમ તે જીવને વિશ્વાસ ન આવે ત્યાં–