સુધી તેને ખવરાવવા વગેરેની આ જીવની ઇચ્છા ટળે જ નહિ; તેથી મડદાનું મડદાં તરીકે સાચું જ્ઞાન કરવું તે જ
ઇચ્છા ટળીને શાંતિ થવાનો એકમાત્ર ઉપાય છે. મડદાંને મડદા તરીકે જાણતાં તેને વસ્તુસ્થિતિનો સાચો ખ્યાલ
આવે છે અને તેમ થતાં, મડદાંને ખવરાવવા વગેરેની તેની ઇચ્છા ટળી જાય છે, અને તેથી તેટલા પૂરતી તેને શાંતિ
થાય છે. આ રીતે, સાચું જ્ઞાન જ સુખનું કારણ છે અને અજ્ઞાન જ દુઃખનું કારણ છે. (અહીં માત્ર મડદાં સંબંધી વાત
છે તેથી ‘સાચું જ્ઞાન’ કહેતાં માત્ર મડદાં સંબંધી સાચું જ્ઞાન સમજવું પરંતુ ‘સમ્યગ્જ્ઞાન’ ની વાત ન સમજવી, અને
‘સુખ’ કહેતાં મડદાં સંબંધી ઇચ્છાના અભાવથી જે શાંતિ થઈ છે તે અપેક્ષાએ સુખ સમજવું; પરંતુ સર્વથા
નિરાકુળતાજન્ય સુખ અહીં ન સમજવું. સમ્યગ્જ્ઞાન અને નિરાકુળ સુખ સંબંધી હવે સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે.)
ઇચ્છા પ્રમાણે ફેરવવાના ભાવ કરે છે, પરંતુ પર દ્રવ્યો આ જીવની ઇચ્છાપ્રમાણે પરિણમતા નથી તેથી આ જીવ
નિરંતર આકુળતાનું વેદન કરીને દુઃખી જ થઈ રહ્યો છે, તે દુઃખ મટવાનો ઉપાય શું છે?
આ જીવ પોતે ફેરવી નાખે, તો તેનું દુઃખ ટળે.
આ જીવની અપેક્ષાએ મડદાં છે, જે મડદું ખાય–પીવે નહિ તેમ પર દ્રવ્યો પણ આ જીવ સાથે કાંઈ સંબંધ ધરાવતા
નથી.
પદાર્થો નહિ પરિણમતા હોવાથી તેના ઊંધા ભાવનું દુઃખ તેને હંમેશાં બન્યું જ રહે છે.
અભાવ છે–એમ જ્યાં સુધી જીવને વિશ્વાસ ન આવે ત્યાં સુધી પર દ્રવ્યને ફેરવવાની તેની ઇચ્છા ટળે જ નહિ. પરંતુ
જો પર દ્રવ્યોને પોતાથી ભિન્નપણે જાણે તથા હું તેમનું કાંઈ જ કરી શકતો નથી–એમ વિશ્વાસ કરે તો તે પરદ્રવ્યોને
ફેરવવાની ઇચ્છા કરે નહિ, પરંતુ તે પર દ્રવ્યો જેમ સ્વતંત્રપણે પરિણમે તેમ તેને માત્ર જાણ્યા કરે, અને તે પરદ્રવ્યના
ગમે તેવા પરિણમનમાં પણ પોતાને અંતરથી આકુળતા ન થાય, કેમકે તેને પ્રતીત છે કે તે દ્રવ્યોના પરિણમન સાથે
મારે કાંઈ સંબંધ નથી. માટે સ્વનું અને પરનું ભિન્નપણે સાચું જ્ઞાન કરવું તથા તેઓ એકબીજાનું કાંઈ જ કરી
શકતા નથી એવી પ્રતીત કરવી તે જ ઇચ્છા ટાળીને શાંતિ થવાનો એક માત્ર ઉપાય છે. સ્વ–પર દ્રવ્યોને ભિન્ન
જાણતાં તેને વસ્તુસ્થિતિનો સાચો ખ્યાલ આવે છે; અને તેમ થતાં ‘હું પર દ્રવ્યોની ક્રિયા કરી શકું’ એવી ઊંધી
માન્યતા ટળી જાય છે તેથી અનંત પર દ્રવ્યોનો અહંકાર અને તેના કર્તૃત્વની અનંતી ઇચ્છા ટળી જાય છે અને તેટલે
અંશે સ્વભાવની શાંતિ અને સુખ પ્રગટે છે. આ રીતે, સાચું જ્ઞાન જ સુખનું કારણ છે, અને અજ્ઞાન જ દુઃખનું કારણ
છે. સર્વત્ર સર્વ પ્રસંગે સાચું જ્ઞાન એ જ એક માત્ર સુખનો ઉપાય છે. માટે સાચું જ્ઞાન કરો!
પરદ્રવ્યનો અહંકાર કરે નહિ. તેથી એકલું જ્ઞાન રહ્યું, તે જ્ઞાન જ સુખનું કારણ છે.