कारतकः २४७३ः ११ः
अष्ट प्राभृत
प्रवचनोनो टूंकसार लेखांक–२
नं. (१) थी (४२) सुधीना उतारा ३प मा अंकमां आवी गया छे त्यारपछी
आगळनुं लखाण अहीं आपवामां आवे छे.
(वैशाख सुद १३–गाथा बीजी चालु)
(४३) ज्ञान–दर्शनरूप चेतना ते आत्मानो स्वभाव छे, ते स्वभावनुं रागादि विकाररहित शुद्धचेतनारूप
परिणमन ते धर्म छे. ते धर्मनुं मूळ सम्यग्दर्शन छे; तेनुं वर्णन चाले छे. सम्यक्त्वरूप परिणाम अति सूक्ष्म छे, ते सीधा
तो केवळज्ञानगम्य छे; तोपण सम्यग्द्रष्टि जीवना केटलाक परिणामो छद्मस्थने ज्ञानगोचर छे, ते परिणाम उपरथी
सम्यग्दर्शननी परीक्षा करवानो व्यवहार छे, तेथी ते परिणामोने सम्यग्दर्शननां बाह्य चिह्न कहेवाय छे.
अहीं ‘बाह्य चिह्न’ कहेतां वेष वगेरे न समजवुं, परंतु श्रद्धागुणथी अन्य जे ज्ञानादि गुणोनी पर्याय ते
सम्यग्दर्शनने ओळखावनार बाह्य चिह्न छे.
आत्माना स्वभावनुं शुद्धज्ञानदर्शन चेतनारूप परिणमन ते धर्म छे अने तेनी प्रतीत ते सम्यग्दर्शन छे. ते
सम्यग्दर्शननी ओळखाण ज्ञानवडे थाय छे. लूगडांं वगेरे उपरथी सम्यग्दर्शननी परीक्षा न थई शके परंतु ज्ञानना
अविरुद्धन्याय उपरथी सम्यग्दर्शननी ओळखाण थई शके छे; आ रीते एक गुण उपरथी बीजा गुणनो निर्णय करवो
ते व्यवहार छे.
(४४) अहीं एम पण जाणवुं के, ज्ञान पोता सिवायना अन्य कोई पण गुणने जाणे ते व्यवहार छे, केम
के तेमां बे गुण वच्चे भेद पडे छे. आ व्यवहार केवळज्ञानीने पण छे केम के तेओ पण ज्ञानवडे अन्य गुण वगेरेने
जाणे छे.
बीजा गुणोनी ओळखाण उपरथी सम्यग्दर्शननुं अनुमान करवुं ते व्यवहार छे; आ व्यवहारनुं अवलंबन
छद्मस्थजीवोने होय छे; केम के तेओ सम्यक्त्वना परिणामने देखी शकता नथी तेथी तेना चिह्नो उपरथी नक्की करे छे.
सम्यग्दर्शननुं बाह्य चिह्न शुं छे ते अहीं वर्णवे छे.
(४प) उपाधिरहित शुद्धज्ञानचेतनास्वरूप आत्मानी अनुभूति ते मुख्य बाह्य चिह्न छे. जेने आवी अनुभूति
होय तेने सम्यग्दर्शन होय ज छे. आत्माने परथी जुदो मान्यो एटले स्वथी परिपूर्ण निर्विकारी चेतनास्वरूप मान्यो.
पुण्य–पापरहित पोताना निर्विकारी चैतन्यरूप आत्मानी अनुभूति करवी ते सम्यग्ज्ञान छे, ते ज्ञान सम्यग्दर्शननुं
चिह्न छे. जो के शुद्ध आत्मानी अनुभूति ते ज्ञानगुणनी पर्याय छे, ते पोते सम्यग्दर्शन नथी, तोपण सम्यग्दर्शननी
साथे आवी ज्ञाननी अनुभूति होय छे तेथी तेने सम्यग्दर्शननुं चिह्न कहीए छीए. शरीरनी क्रिया ते सम्यग्दर्शननुं चिह्न
नथी; पर जीवनी दया हुं पाळुं एम माने अने शुभराग करे तो तेने पापानुबंधी पुण्य बंधाय, पण ते दयादिनो
शुभराग सम्यग्दर्शननुं बाह्य चिह्न पण नथी. अहीं परनुं जाणपणुं के रागनुं ज्ञान तेने सम्यग्दर्शननुं बाह्य लक्षण कह्युं
नथी परंतु शुद्ध आत्मस्वभावनी अनुभूतिरूप ज्ञानने ज तेनुं बाह्य लक्षण कह्युं छे.
(४६) शुद्धचेतनारूप धर्म छे, ते एक ज प्रकारनो छे अने तेनुं निरूपण चार प्रकारे कर्युं छे–१–वस्तु
स्वभावरूप धर्म. २–उत्तम क्षमादि दस लक्षणरूप धर्म. ३–सम्यग्दर्शन–ज्ञान–चारित्ररूप धर्म अने ४–जीवदयारूप धर्म.
पोताना आत्माने पुण्य–पापरूपे न मानवो, पर वस्तुनुं हुं कांई करी शकुं एम न मानवुं अने कषाय भावरूप हिंसाथी
बचाववो ते ज साची जीवदया छे. ज्यां पुण्य–पापने पोतानां माने अने पर वस्तुनुं कर्तापणुं माने त्यां जीवदया नथी
पण स्व जीवनी हिंसा छे. (आ चार प्रकारना धर्मनुं स्वरूप विस्तारथी समजवा माटे– जुओ, आत्मधर्म अंक ३प
पानुं–२०२ थी २०४)