पामीने शुद्ध निश्चयनयना विषयस्वरूप पोताना शुद्ध स्वरूपने जाणीने श्रद्धा करे अने कर्मसंयोगनुं अने तेना
निमित्तथी थता पोताना भावोनुं यथार्थ स्वरूप जाणे त्यारे भेदज्ञान प्रगटे, परभावोथी विरक्त थाय तथा ते
परभावने मटाडवानो उपाय सर्वज्ञना आगमथी यथार्थ समजीने ते उपाय अंगीकार करे, त्यारे पोताना स्वभावमां
स्थिर थईने अनंतचतुष्टय प्रगट करे अने सर्व कर्मनो क्षय करीने लोक–शिखरे बिराजे त्यारे जीव मुक्त थयो
कहेवाय, तेने सिद्ध पण कहेवाय छे. आ प्रमाणे जेटली संसारनी अवस्था अने आ मुक्त अवस्था एवा भेदरूपे
आत्माने निरूपे छे ते पण व्यवहारनयनो विषय छे, अध्यात्मशास्त्रोमां तेने ‘अभूतार्थ, असत्यार्थ एम कहीने
वर्णन कर्युं छे; केमके शुद्ध आत्मामां संयोगजनित जे अवस्था थाय ते तो असत्यार्थ ज छे, कंई शुद्ध वस्तुनो तो ते
स्वभाव नथी माटे असत्य ज छे. वळी निमित्तनी अपेक्षाथी जे अवस्था थई ते पण आत्माना ज परिणाम छे, अने
जे आत्माना परिणाम छे ते आत्मामां ज छे तेथी तेने कथंचित् सत्य पण कहेवाय छे; परंतु ज्यां सुधी भेदज्ञान न
होय त्यां सुधी आ द्रष्टि (पर्यायद्रष्टि) छे, भेदज्ञान थया पछी जेम छे तेम जाणे छे.
के उपचार कहेवाय छे. कर्मना संयोगजनित जे भाव छे ते सर्वे निमित्ताश्रितव्यवहारनो विषय छे, अने उपदेश
अपेक्षाए तेने प्रयोजनाश्रित पण कहेवाय छे.
सुधी अनुभवनी साक्षात् पूर्णता न थाय त्यां सुधी एकदेशरूप मोक्षमार्ग होय तेने कथंचित् सर्वदेशरूप मोक्षमार्ग
कहेवो ते व्यवहार छे, अने ते एकदेशने एकदेशरूपे कहेवो ते निश्चय छे. वळी दर्शन–ज्ञान–चारित्रने भेदरूप कहीने
तेने मोक्षमार्ग कहेवो ते व्यवहार छे, तेम ज बाह्य परद्रव्यरूप जे द्रव्य–क्षेत्र–काळ–भाव तेना निमित्त छे तेने दर्शन–
ज्ञान–चारित्र नामथी कहेवां ते व्यवहार छे; देव–गुरु–शास्त्रनी श्रद्धाने सम्यग्दर्शन कहेवुं, जीवादिक तत्त्वोनी श्रद्धाने
सम्यग्दर्शन कहेवुं, शास्त्रना ज्ञानने एटले के जीवादिक पदार्थोना ज्ञानने सम्यग्ज्ञान कहेवुं इत्यादि, तथा पांच
महाव्रत–पांच समिति–त्रण गुप्तिरूप प्रवृत्तिने चारित्र कहेवुं अने बार प्रकारना तपने तप कहेवुं–आवी रीते भेदरूप
तथा परद्रव्यना आलंबनरूप जे प्रवृत्ति छे ते सर्वेने अध्यात्म शास्त्रनी अपेक्षाए व्यवहार नामथी कहेवामां आवे
छे; केम के वस्तुना एकदेशने वस्तु कहेवी ते पण व्यवहार छे अने परद्रव्यना आलंबनरूप प्रवृत्तिने ते वस्तुना (स्व
वस्तुना) नामथी कहेवी ते पण व्यवहार छे.
द्रव्यनो तेमज पर्यायनो पण निषेध करीने वस्तुने वचनअगोचर कहेवी ते निश्चयनयनो विषय छे; तथा जे वस्तु
द्रव्यरूप छे ते ज पर्यायरूप छे–एम बंनेने प्रधान करीने कहेवुं ते प्रमाणनो विषय छे. तेनुं उदाहरण आ प्रमाणे–
द्रव्यार्थिक तेमज पर्यायार्थिक ते बंनेनो समावेश व्यवहारनयमां समजवो) अने ते बंने प्रकारनी प्रधानताना
निषेधमात्र वचन अगोचर कहेवो ते निश्चयनयनो विषय छे; अने ते बंने प्रकारने प्रधान करीने कहेवुं ते प्रमाणनो
विषय छे,–इत्यादि.
नयोनो परस्पर विरोध छे तेने स्याद्वाद मटाडे छे; नयोना विरोधनुं तथा अविरोधनुं स्वरूप जाणवुं. *